دلایل زیادی برای استقبال از این وسیله نقلیه وجود دارد؛ قیمت موتورسیکلت برای شهروندانی که مشکلات مالی دارند، وسوسه‌انگیز است! و تردد سریع و آسان با موتورسیکلت باعث شده مردم تمایل بیشتری به استفاده از این وسیله نقلیه داشته باشند. البته برخی هم از موتورسیکلت به‌عنوان وسیله‌ای برای کسب درآمد استفاده کنند. صمت در این گزارش وضعیت تولید و مشکلات تولیدکنندگان موتورسیکلت و عرضه و تقاضا در بازار آن را از زبان فعالان این صنعت جویا شده است.

با صمت همراه باشید.

چالش‌های برگه اسقاط برای تولیدکنندگان موتورسیکلت

بهمن ضیاءمقدم، دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت ایران درباره وضعیت تولید در صنعت موتورسیکلت کشور به صمت گفت: تولید موتورسیکلت در ۹ ماه نخست امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، با ۳۰۰ هزار دستگاه ۶۰ درصد رشد داشته است. ضیاءمقدم با اشاره به اینکه در بازار شاهد افزایش قیمت تمام کالاها بوده‌ایم که موتورسیکلت هم از این قاعده مستثنا نیست، افزود: افزایش قیمت‌تمام‌شده، تحریم‌ها، افزایش نرخ دلار و زمانبر بودن واردات قطعات موردنیاز در نهایت باعث افزایش بهای محصول نهایی خواهد شد. البته افزایش قیمتی ازسوی کارخانجات تولیدکننده موتورسیکلت نداشته‌ایم.

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت ایران در ادامه درباره مشکلات تولید در این صنعت افزود: تولیدکنندگان همواره مشکلاتی دارند. پیش‌تر واحدهای تولیدکننده موتورسیکلت بعد از دریافت مواد اولیه و قطعات موردنیاز، هزینه آنها را پرداخت می‌کردند، اما در حال حاضر باید ابتدا پول سفارشاتی را بپردازند که دست‌کم ۶ ماه بعد آنها را دریافت می‌کنند.

ضیاءمقدم اظهار کرد: یکی دیگر از مشکلات تولیدکنندگان موتورسیکلت، مربوط به قانون هوای پاک است. این صنعت از سال ۱۳۹۷ به بعد که قانون هوای پاک اجرا شد، در تامین گواهی اسقاط مشکلات زیادی داشت. در نهایت پس از چند ماه، ازسوی سازمان حفاظت محیط‌زیست از واحد حقوقی دفتر ریاست‌جمهوری، موافقت استفاده از برگه معادل خودرو برای واحدهای تولیدکننده موتورسیکلت گرفته شد و حالا از برگه معادل استفاده می‌کنیم که البته افزایش نرخ قابل‌توجهی داشت و از ۳۰۰ هزار تومان به ۱۶ میلیون تومان رسید. واقعیت این است که این افزایش نرخ ازسوی مراکز اسقاط فشار زیادی به تولیدکننده وارد کرد.

وی ادامه داد: یکی از اهداف قانون هوای پاک این بوده که موتورسیکلت‌ها و خودروهای فرسوده جمع‌آوری و موتورسیکلت و خودرو نو تولید و شماره‌گذاری شوند که عملا این اتفاق نیفتاد. در ماده ۸ قانون هوای پاک اعلام شده بود، مالکان موتورسیکلت و خودرو موظفند پس از رسیدن وسیله نقلیه آنها به سن فرسودگی، نسبت به از رده خارج کردن و اسقاط آنها اقدام کنند. این تاکید برای مالکان بوده، اما متاسفانه به‌دلایلی، ماده ۸ را باطل کردند. حالا باوجود اینکه دیگر سن فرسودگی نداریم، تکلیف از روی دوش مالک برداشته و بر عهده تولیدکننده گذاشته شد.

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت ایران افزود: در ماده ۱۰ نیز آمده بود برابر هر موتورسیکلت نو شماره‌گذاری‌شده باید یک موتورسیکلت از رده خارج شود که ما تاکنون از برگه معادل استفاده کرده‌ایم و با یک برگه اسقاط خودرو می‌توانستیم ۷ موتورسیکلت نو شماره‌گذاری کنیم. در ماده ۱۲ قانون هوای پاک هم آمده بود باید تولیدکنندگان در یک دوره سه‌ماهه، ۱۰ درصد تولیدات‌شان را به تولید موتورسیکلت‌های برقی اختصاص دهند. این هم به‌نوعی غیرقانونی بود، چراکه نمی‌توان به تولیدکننده تکلیف کرد چه موتوری تولید کند و تولید بستگی به بازار تقاضا دارد. اگر بازار تقاضا، موتورسیکلت برقی را بپذیرد، برای تولیدکننده فرقی ندارد؛ می‌تواند ۱۰۰ درصد تولیدش را برقی کند، اما زمانی که شرایط فراهم و تولیدکننده تقاضایی برای این محصول داشته باشد.

ضیاءمقدم خاطرنشان کرد: واقعیت این است که از سال ۱۳۹۷ تاکنون، بخش زیادی از موتورهای برقی که تولید شده در انبار کارخانجات مانده است. چرا؟ چون موتورسیکلت بیشتر توسط قشر ضعیف برای کسب درآمد استفاده می‌شود و موتورسیکلت برقی جوابگوی کار آنها نیست. حداکثر پیمایش موتورسیکلت‌های برقی زیر ۱۰۰ کیلومتر است و شارژ مجدد آنها ۸ ساعت زمان می‌برد. از یک سو این مسئله باعث شد استفاده از موتورسیکلت برقی کم شود و از سوی دیگر، طبق قانون هوای پاک، تکلیف شده بود کارخانجات تولیدکننده موتورسیکلت ۱۰ درصد تولیدشان را به تولید برقی‌ها اختصاص دهند؛ در غیر این صورت برای شماره‌گذاری یک موتورسیکلت نو باید ۳ برگه گواهی اسقاط ارائه دهند. این قانون مهر ۹۷ ابلاغ و یک آبان ۹۷ اجرا شد؛ یعنی تا اجرا فقط یک روز فاصله وجود داشت. فرصتی برای آمادگی به تولیدکننده ندادند و قابل اجرا بودن یا نبودن آن بررسی نشد که در نهایت این تصمیمات کارشناسی‌نشده مشکلاتی را ایجاد کرد.

وی با اشاره به اینکه این قانون بسیار پیچیده‌ بود که قابلیت اجرا نداشت، اما صنعت موتورسیکلت درگیر آن شد، افزود: در نهایت این‌گونه شنیده شد که یک‌چهارم تولید باید برگه گواهی اسقاط ارائه شود؛ یعنی با هر گواهی اسقاط موتورسیکلت، ۴ موتورسیکلت نو و با هر برگه اسقاط خودرو، ۲۸ موتورسیکلت نو شماره‌گذاری خواهد شد. هنوز این قانون ابلاغ نشده اما شنیده‌ها حاکی از این است که در شورای نگهبان تایید شده که یا باید این اتفاق بیفتد یا اینکه تولیدکننده باید معادل یک‌ونیم درصد قیمت محصول را پرداخت کند تا درآمدهای به دست آمده از این بخش صرف جمع‌آوری موتورسیکلت‌های فرسوده شود.

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت ایران ادامه داد: به‌نظر من، روش دوم به نفع تولید است، چون برگه اسقاط خودرو گران‌تر تمام می‌شود. حتی اوایل امسال، نرخ برگه اسقاط به ۲۵ میلیون هم رسیده بود که توجیهی نداشت و فقط روی کاغذ بود.

عرضه و تقاضا بالاست

ضیاءمقدم در ادامه درباره وضعیت تامین مواد اولیه در صنعت موتورسیکلت گفت: مشکل خاصی در زمینه تامین باتری موتورسیکلت‌های برقی، مواد اولیه و انجین‌ها نداریم. البته یکسری مشکلات در بخش واردات داریم که مربوط به فرآیندهای گمرکی و نوسانات نرخ ارز است.

وی درباره وضعیت عرضه و تقاضا در بازار موتورسیکلت گفت: ظرفیت تولید موتورسیکلت در کشور بالاست و تولید داخل توان پاسخگویی به نیازهای بازار را دارد. امسال به چند علت در بازار موتورسیکلت شاهد افزایش تقاضا بوده‌ایم؛ از یک سو نوسانات نرخ ارز باعث شده فروشندگانی که حتی تقاضا هم ندارند، برای دپو محصول، اقدام به خرید موتورسیکلت کنند و از سوی دیگر، باتوجه به افزایش چندبرابری قیمت خودرو، گرانی قطعات، وضعیت ترافیک و... برخی از مردم به خرید موتورسیکلت گرایش پیدا کرده‌ و به متقاضیان این بازار افزوده شده‌اند.

دبیر انجمن صنعت موتورسیکلت ایران در پایان با اشاره به اینکه برخی اظهارنظرها درباره میزان آلایندگی موتورسیکلت درست نیست، گفت: از یک سو اینکه آلایندگی موتورسیکلت را ۷ تا ۸ برابر خودرو می‌دانند، کارشناسانه نیست و از سوی دیگر، در بین موتورسیکلت‌ها بیشترین میزان آلودگی را موتورسیکلت‌ها کاربراتوری ایجاد می‌کنند که راه‌حل دارد و دولت می‌تواند حمایت کند و تسهیلات ویژه‌ای به دارندگان موتورسیکلت‌های کاربراتوری اختصاص دهد تا بتوانند موتورسیکلت‌های خود را انژکتوری کنند که آلایندگی کمی دارد.

 عدم‌دسترسی به اطلاعات آماری تولید

مجید رضایی، فعال صنعت موتورسیکلت نیز درباره وضعیت تولید و آمارهای مربوط به آن به صمت گفت: تولیدکنندگان موتورسیکلت، اطلاعات آماری کافی درباره تغییر و تحولاتی که امسال در تولید این بخش اتفاق افتاده، ندارند و همین موضوع یکی از مشکلات مهم این صنعت است. اگر آماری وجود نداشته باشد، تولیدکننده نمی‌تواند برنامه‌ریزی کند و توانایی اینکه استراتژی‌هایش را مشخص کند، ندارد. این اطلاعات دست پلیس است و امسال منتشر نشد. واقعیت این است که ارائه داده‌های مربوط به تولید به ۴۴ واحد تولیدی در صنعت موتورسیکلت و فعالان این بخش، قدرت تحلیل و بررسی می‌دهد تا بدانند کجا بوده‌اند، کجا هستند و کجا می‌روند.

رضایی افزود: متاسفانه امسال این اطلاعات محرمانه قلمداد شد و حتی در اختیار انجمن هم قرار نمی‌گیرد. البته نامه‌نگاری‌های زیادی هم در این زمینه شده، اما نتیجه‌بخش نبوده است. داده‌های پلیس کامل و دقیق بود. گرچه از جاهای دیگر هم می‌شود به داده‌های آماری رسید، اما خطاهای آنها بالاست.

وی با اشاره به مشکلات تولید اظهار کرد: قبلا فقط مشکل قیمت ارز بود، اما حالا صنعتگران در تامین ارز هم مشکلاتی دارند. مشکلات تامین ارز با افزایش نرخ ارز در هفته‌های اخیر و همزمان پایان سال میلادی و همچنین نزدیک شدن به پایان سال چینی که شرکت‌های خارجی برای پرداخت فشار می‌آورند، مشکلاتی را برای فعالان صنعت موتورسیکلت به‌وجود آورده است.

این فعال صنعت موتورسیکلت با اشاره به اینکه تولیدکنندگان علاوه بر ارز، مشکلات گمرکی هم دارند، گفت: بیشتر مشکلات این بخش مربوط به فرآیندهای گمرکی است که موضوع جدیدی نیست و از قبل هم بوده است. در ایران فرآیندهای گمرکی برای ترخیص کالاها، دست‌کم ۱۵ تا ۲۰ روز طول می‌کشد که طبق استانداردهای جهانی نیست و باعث خواب سرمایه و تحمیل هزینه اضافی دموراژ و انبارداری می‌شود.

رشد تقاضا

رضایی درباره وضعیت عرضه و تقاضا در بازار موتورسیکلت اظهار کرد: در بازار موتورسیکلت امسال نسبت به سال گذشته، رشد تقاضای ۸۰ درصدی وجود داشت که یکی از دلایل آن، تغییر فرهنگ استفاده از موتورسیکلت بوده است. قبلا موتورسیکلت صرفا وسیله کار بود، اما امسال مشتریان جدیدی وارد بازار موتورسیکلت شدند که موتور را برای استفاده روزمره می‌خواهند. اینها کسانی بودند که خودرو سوار می‌شدند، اما به‌دلیل افزایش قیمت خودرو، ترافیک، معضلات نبود پارکینگ و... به استفاده از موتورسیکلت روی آورده‌اند تا دست‌کم مسیرهای کوتاه ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر و روزمره را با موتورسیکلت طی کنند. این تغییر ذائقه و فرهنگ، اتفاق خیلی خوبی است که رخ داده، زیرا به ازای هر یک دستگاه موتورسیکلت که در این بخش فروخته می‌شود، یک خودرو از سطح کلانشهرها، به‌ویژه تهران برداشته می‌شود. پیرو این وضعیت، اولین اتفاقی که می‌افتد مصرف سوخت از صدی ۱۶ لیتر برای یک خودرو، به صدی 3 لیتر برای یک موتورسیکلت می‌رسد. ضمن اینکه ترافیک روان می‌شود و ارزبری هم کاهش پیدا می‌کند، چون یک خودرو ۲۰ هزار دلار ارزبری دارد، اما یک موتورسیکلت هزار دلار. چالش‌های جای پارک و... هم باعث شده تقاضا افزایش پیدا کند، اما هنوز عرضه بیش از تقاضاست و به همین دلیل، شرکت‌ها تبلیغات خیلی گسترده و فروش قسطی دارند و تسهیلاتی به خریداران ارائه می‌دهند.

رضایی در پایان با اشاره به افزایش نرخ موتورسیکلت گفت: نوسان نرخ دلار اثر بسیار زیادی بر قیمت‌ها گذاشته است. ما سالانه یک بار، افزایش قیمت‌ داریم، اما امسال نوسان نرخ ارز بر قیمت محصولات تاثیر بیشتری داشت و به‌نوعی وضعیت کلی اقتصاد، بازار را تحت‌تاثیر قرار داده بود.

سخن پایانی

به‌اعتقاد کارشناسان حوزه شهری، اگر برای موتورسیکلت‌ها و خودروهای فرسوده کاری نکنیم، در تقابل با مشکلات این بخش در تهران به مرحله بحرانی خواهیم رسید. در واقع می‌توان گفت با روند فرسودگی وسایل نقلیه اعم از خودروها و موتورسیکلت‌هایی که در تهران تردد دارند، یک بحران جدی پیش‌روی این کلانشهر است. حالا که تولید موتورسیکلت در سطح خوبی است و این صنعت، توان پاسخگویی به نیاز بازار را دارد، بهتر است دولت تسهیلاتی به این بخش اختصاص دهد تا مالکان موتورسیکلت‌های فرسوده بتوانند به‌راحتی آنها را نو کنند.