فولاد و محصولات فولادی یکی از مهم‌ترین کالاهایی هستند که در هفته‌های اخیر با وجود افت ارزش دلار در بازار آزاد و حتی سقوط آن به کانال ۲۵ هزار تومانی همچنان رشد قیمتی داشته‌اند. این دستور سیگنالی از نرخ‌گذاری دستوری در بازار آهن و فولاد به‌دنبال داشته، با این وجود، قیمت فولاد به این دستور توجهی نشان نداده و با وجود تداوم روند نزولی دلار در بازار آزاد، همچنان شاهد روند رو به رشد قیمتی فولاد و محصولات فولادی هستیم. البته بخشی از رشد قیمتی فولاد را می‌توان ناشی از تنش‌های حاکم بر بازارهای کالایی به‌دلیل حمله روسیه به خاک اوکراین نسبت داد. در همین حال شاهد بروز بلاتکلیفی‌های متعددی نیز در صدور مصوبات و دستورالعمل‌های تنظیم بازاری هستیم که به بر هم خوردن روند فعالیت صنعتگران بدل شده است.

فولاد ارزان ایران، ارزان‌تر نمی‌شود

رضا شهرستانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت‌وگو باصمت اظهارکرد: فولاد ایران با قیمت به‌مراتب ارزان‌تری در مقایسه با بهای فروش این فلز استراتژیک در بازارهای جهانی در داخل کشور به فروش می‌رسد. میانگین قیمت فروش شمش فولاد در بازار جهانی ۷۰۰ دلار به‌ازای هر تن برآورد می‌شود اما همین محصول در بازار داخلی با نرخ ۶۰۰ دلار به‌ازای هر تن به فروش می‌رسد. به‌علاوه باید تاکید کرد قیمت‌گذاری شمش فولاد در بورس کالا براساس ارز نیمایی انجام می‌شود؛ یعنی با احتساب ارز نیمایی، دوباره تخفیفی به خریداران این محصول داده می‌شود.

وی افزود: فروش ارزان شمش فولاد در بازار داخلی به‌منزله متضرر شدن فعالان صنعت فولاد در کشور است؛ کما اینکه در چند ماه اخیر شاهد وارد آمدن ضرر و زیان قابل‌توجهی به فولادسازان کشور در سایه سیاست قیمت‌گذاری دستوری بوده‌ایم.

شهرستانی گفت: در طول ماه‌های گذشته بهای فروش مواد اولیه تولید فولاد یا محصولات تولیدشده در حلقه‌های بالادستی این زنجیره، رو به رشد بوده است. بدین‌ترتیب از یک‌سو شاهد افزایش ۲ هزار تومانی قیمت آهن اسفنجی در روند معاملات بورس کالا بوده‌ایم و از سوی دیگر، با کاهش قیمت فروش شمش فولاد، تولیدکنندگان شمش با ضرر روبه‌رو شده‌اند.

وی افزود: به اعتقاد فولادسازان قیمت فروش فولاد در بازارهای منطقه‌ای باید ملاک تعیین نرخ فروش این محصول در بازارهای داخلی باشد و برای احتساب قیمت دلار نیز از بهای فروش ارز سنا استفاده شود. البته با توجه به آنکه صادرات و فروش یک محصول در بازار جهانی به‌منزله تحمیل هزینه‌هایی به صادرکنندگان است، انتظار می‌رود در نهایت تخفیفی ۵ درصدی روی قیمت فروش این محصولات در بورس کالا اعمال شود اما کاهش بیشتر قیمت فولاد به‌منزله متضرر شدن فولادسازان کشور است: به‌ویژه آنکه در ماه‌های گذشته شاهد افزایش بهای محصولات حلقه‌های بالادستی زنجیره فولاد نیز بوده‌ایم.

ارزبری فولاد

تیم اقتصادی دولت سیزدهم پس از آغاز فعالیت خود تاکید کرد گره زدن قیمت فولاد به ارز اشتباه است. شهرستانی در ارزیابی این ادعا گفت: وابستگی صنایع فولاد کشور به ارز در طول سال‌های گذشته با بومی‌سازی و توسعه داخلی‌سازی صنایع کاهش یافته، با این وجود، همچنان تولید در این صنعت به ارز و واردات وابسته است. میزان نیاز صنایع فولاد کشور برای تولید هر تن شمش فولاد در گذشته ۱۲۰ دلار به‌ازای هر تن بود. این ارزبری در طول سال‌های اخیر به ۸۰ دلار به‌ازای تولید هر تن محصول کاهش یافته است. علاوه بر این باید تاکید کرد میزان نیاز حلقه‌های بالادستی زنجیره فولاد به ارز به‌مراتب بالاتر برآورد می‌شود، چراکه بخش عمده و اصلی ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی کشور، از طریق واردات تامین می‌شود؛ به همین دلیل نیز وابستگی این صنایع به ارز قابل‌توجه است.

وی افزود: در حال حاضر حتی بهای فروش محصولاتی همچون شیر و گوشت داخلی نیز به قیمت ارز وابسته است و خود را با تغییرات نرخ دلار در بازار، همسو می‌کند. در چنین شرایطی، چطور انتظار دارند قیمت فولاد به بهای ارز وابسته نباشد؟

این فعال صنعت فولاد گفت: علاوه بر این، چنانچه اختلاف قیمتی میان بهای فروش شمش در بازار داخلی و فروش صادراتی آن افزایش یابد، شاهد فروش غیررسمی این محصول خواهیم بود. در حال حاضر قیمت قراضه در بازار ترکیه از بهای فروش شمش در بازار داخلی ما به‌مراتب بالاتر برآورد می‌شود. همین اختلاف قیمتی نیز امکان صادرات و فروش غیرمجاز فولاد را در بازارهای جهانی افزایش خواهد داد.

وی گفت: البته چنانچه درهای کشور را به روی صادرات و واردات ببندیم، قاعدتا می‌توان از وابستگی قیمت محصولات تولیدشده در زنجیره فولاد به ارز یا قیمت جهانی این محصولات صرف‌نظر کرد. اما باید اقرار کرد تولید در سایه تعامل با دنیا ممکن است؛ بنابراین اجرای چنین استراتژی‌های اشتباهی درنهایت به‌منزله توقف تولید در صنایع فولادی کشور خواهد بود.

افت قیمت ارز ادامه‌دار نیست

آنوش رحام، دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی ایران در گفت‌وگو باصمت اظهارکرد: در حالت کلی، شاهد نوسان قیمت ارز و رفتار سینوسی آن هستیم. اغلب پس ار یک دوره کاهشی بهای دلار شاهد افزایش نرخ ارز تحت‌تاثیر شرایط سیاسی کشور هستیم.

با وجود اینکه در طول هفته‌های اخیر شاهد بازگشت نرخ ارز به روند نزولی بوده‌ایم اما امید به تداوم این روند در بلندمدت وجود ندارد. در واقع افت نرخ ارز در بازار آزاد در سایه انتشار اخبار مثبت از مذاکرات رفع تحریم‌ها حاصل شده است.

با این وجود، بازار کالایی انتظار رشد قیمت‌ها را دارد و همین موضوع مانع از افت کاهش بهای فولاد و محصولات فولادی می‌شود.

رحام گفت: قیمت فولاد از فاکتورهای گوناگونی تاثیر می‌گیرد که نرخ ارز یکی از این مشخصه‌هاست. در هفته‌های اخیر و همزمان با افت قیمت دلار در بازار آزاد شاهد تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین بوده‌ایم. این جنگ به‌منزله ایجاد تنش در منطقه بوده و تاثیر بسزایی بر بازارهای کالایی گوناگون داشته است.

روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان انرژی نفت و گاز جهان است؛ در همین حال در رده بزرگ‌ترین تولیدکنندگان فولاد جهان نیز قرار دارد؛ بنابراین وقوع این جنگ تاثیر بسزایی بر بازارهای کالایی گوناگون داشته و افزایش بهای این فلز استراتژیک در بازارهای جهانی در آینده دور از انتظار نیست.

در همین حال باید تاکید کرد با وجود شرایط یادشده قیمت فولاد در منطقه سی‌آی‌اس افزایش خواهد یافت؛ بنابراین انتظار می‌رود قیمت فروش فولاد در ایران به بهای فروش این فلز در منطقه سی‌آی‌اس وابسته نباشد، در غیر این صورت، شاهد تشدید بحران‌های قیمتی در کشور خواهیم بود.

این فعال صنعت فولاد در ادامه گفت: در شرایط عادی انتظار می‌رود قیمت یک محصول در تقابل میان عرضه و تقاضا مشخص شود. اما در حال حاضر روند کشف قیمت محصولات گوناگون در کشور ما تغییر کرده تا جایی‌که در مواردی شاهد هستیم برخی محصولات تا چندبرابر ارزش واقعی خود به فروش می‌رسند. این چالش از دلایل گوناگونی نشأت می‌گیرد که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به انحصار در روند تولید یک محصول و ممانعت‌های وارداتی اشاره کرد.

در ادامه باید تاکید کرد که وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز ابزارهای لازم برای قیمت‌گذاری را در اختیار ندارد.

تغییر سیاست‌ها و ضرر تولیدکنندگان

دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی، افزود: صدور دستورات مقطعی مبنی بر تنظیم بازار محصولات گوناگون، گاها به ضرر تولیدکنندگان در حلقه‌های مختلف زنجیره تولید منتهی می‌شود.

رحام با اشاره به سابقه رشد ۲۰ درصدی بهای فروش ورق فولادی در مهر ماه سال جاری گفت: با وجود رشد یک‌باره و خارج از عرف، قیمت ورق فولادی عرضه‌شده در بورس کالا، برخی از تولیدکنندگان روند فعالیت خود را متوقف کردند. اما برخی دیگر با هدف تداوم تولید و کسب‌وکار خود، ناچار شدند مواد اولیه را با وجود جهش قیمتی خریداری کنند.

در ادامه وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت جدید پس از روی کار آمدن با هدف تنظیم بازار، قیمت ورق فولادی را کاهش داد و تولیدکنندگان محصولات نهایی را موظف کرد تولیدات خود را با قیمت پایین در بازار به فروش برسانند.

این در حالی است که تولیدکنندگان لوله و پروفیل محصول خود را با ورق گران‌قیمت تولید کرده بودند، بدین‌ترتیب در نهایت فعالان صنایع پایین‌دستی از سیاست‌های تنظیم بازار دولت متضرر شدند.

درنتیجه انتظار می‌رود سیاست‌گذاران در اجرای سیاست‌های تعدیل بازار، تمام شرایط را رصد کنند.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که سود نوسانات قیمتی و تغییر سیاست‌های دولت در مدیریت شرایط، به جیب دلالان می‌رود.

انتقاد به عملکرد بورس کالا

وی با انتقاد نسبت به عملکرد بورس کالا گفت: بورس محلی برای تقابل میان عرضه و تقاضا، کشف قیمت و ارتقای سطح شفافیت است اما در کشور ما بورس به محملی برای تنظیم بازار بدل شده و ضربه‌های متعددی را به عملکرد صنعتگران تحمیل می‌کند؛ درنتیحه بازنگری در این شرایط ضروری به‌نظر می‌رسد.

رحام در ادامه تاکید کرد: با توجه به تمام موارد یادشده از مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت و تمامی سیاست‌گذاران در این بخش انتظار می‌رود با کنترل قیمت‌ها و تنظیم آن در محدوده مشخص و منطقی از عملکرد صنایع پایین‌دستی حمایت کنند، چراکه سقوط و صعودهای قابل‌توجه قیمتی، آسیب‌های عمده‌ای را به عملکرد صنایع تحمیل می‌کند.

وی افزود: نوسان قیمتی در بورس کالا و در جریان خریدوفروش محصولات عرضه شده در این بستر، امری عادی است تا جایی‌که حتی برخی از فعالان این بازار بر مبنای همین نوسانات قیمتی، سود قابل‌توجهی را از آن خود می‌کنند اما این نوسانات با نظام تولید تعارض دارد.

بر همین اساس نیز باید قوانین و مقررات مجزایی بر روند عرضه و فروش محصولات در بازار داخلی و خارجی حکمفرما باشد تا بدین‌ترتیب امکانی برای حمایت از صنایع پایین‌دستی داخلی کشور فراهم باشد.

توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که تداوم تولید در صنایع پایین‌دستی به‌منزله تکمیل زنجیره ارزش، رشد و توسعه صنعتی و اقتصادی و همچنین اشتغالزایی گسترده در سطح کشور است؛ بنابراین نباید به‌سادگی و با بی‌تفاوتی از شرایط حاکم بر عملکرد صنایع گذر کرد. با این وجود، نظام قیمت‌گذاری فولاد در بورس کالای ایران بر مبنای بولتن‌های خارجی و قیمت صادراتی فولاد در سایر کشورها، تنظیم شده است.

این در حالی است که صادرات عموما از محل مازاد نیاز داخلی به یک محصول انجام می‌شود و نباید با وابسته کردن صنایع داخلی به قیمت‌های صادراتی، آسیب‌هایی را به تولیدکنندگان داخلی تحمیل کرد.

دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل فولادی در پایان گفت: حذف اثر قیمت ارز بر تولید محصولات گوناگون ممکن و شدنی به‌نظر نمی‌رسد. با این وجود می‌توان نوسانات نرخ دلار را مدیریت و از وارد آمدن آسیب‌های جدی‌تر بر عملکرد صنایع جلوگیری کرد.

سخن پایانی

هفته گذشته ابراهیم رئیسی، وزیر صنعت، معدن و تجارت را مامور کرد تا دلایل ارزان نشدن محصولات در بازار داخلی را با وجود افت نرخ ارز، بررسی کند. فولاد از جمله محصولاتی است که بی‌توجه به روند نزولی نرخ ارز در هفته‌های گذشته، رشد قیمتی داشته است؛ بنابراین بررسی دلایل روند صعودی قیمت این فلز استراتژیک نیز یکی از ماموریت‌های رضا فاطمی‌امین خواهد بود.

کنترل قیمت فولاد موافقان و مخالفان متعددی دارد؛ فارغ از نظرات این افراد باید تاکید کرد که حمله نظامی روسیه به اوکراین و بروز تنش در منطقه، یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر روند صعودی قیمت فولاد بوده است.