رونق برگزاری رویدادها موضوع صدور مجوز برگزاری رویدادهای نمایشگاهی که در برهه‌های زمانی گوناگون بارها مطرح شده را دوباره داغ کرد. مدت‌هاست نهادها و تشکل‌های گوناگون قصد ورود غیرتخصصی به این حوزه را دارند و برخی از آنها نیز البته موفق بودند.

ناگفته پیداست این اتفاق با از بین رفتن صدها شغل در بخش برگزاری رویدادهای نمایشگاهی برابری می‌کند. در همین راستا، موسسه فرهنگی و مطبوعاتی صمت با دعوت از آقایان احسان قمری مدیرکل دفتر توسعه خدمات بازرگانی سازمان توسعه تجارت، محمدجواد قنبری معاون امور نمایشگاهی شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران، قاسم سالاررضایی رئیس انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های ایران، علی ابراهیم‌زاده دبیر انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های ایران، شهنام سپاسدار عضو هیات‌رئیسه این انجمن و عبدالکریم جلالی پیشکسوت و برگزارکننده نمایشگاهی میزگردی را برگزار و موضوع صدور مجوزهای برگزاری رویدادها را مطرح کرد و نظر کارشناسان و مدیران حاضر در این میزگرد را جویا شد. مشروح این نشست را در ادامه می‌خوانید. با صمت همراه باشید.

چالش ورود غیرمتخصصان به حوزه برگزاری رویدادها

میلاد محمدی، خبرنگار حوزه نمایشگاه: بحث برگزاری رویدادهای نمایشگاهی با کاهش اثرات ویروس کرونا و مدیریت پاندمی شیوع این ویروس دوباره از سر گرفته شد و خوشبختانه شاهد برگزاری فشرده رویدادهای نمایشگاهی در کشور هستیم. ما نیز در موسسه فرهنگی و مطبوعاتی صمت بر آن شدیم تا طبق روال همیشه، برگزاری میزگردهای تخصصی در این موسسه را دوباره از سر بگیریم.

یکی از مسائلی که همواره در زمان شدت گرفتن برگزاری رویدادهای نمایشگاهی به موضوعی داغ تبدیل می‌شود، بحث ورود اصناف و نهادهای غیرمرتبط با صنعت نمایشگاهی به موضوع برگزاری رویدادهاست. این موضوع سال‌هاست در فواصل زمانی متفاوت اتفاق می‌افتد و جالب اینکه در زمان رکود صنعت نمایشگاهی خبری از چنین بحث‌هایی نیست.

یکی از مسائل و چالش‌های همیشگی صنعت نمایشگاهی، بحث واگذاری فرآیند صدور مجوزها به نهادهایی غیر از دولت و احتمال کنار گذاشته شدن بخش فعال این صنعت یعنی برگزارکنندگان نمایشگاهی است. این مسئله البته از نظر قانونی دارای خلأ و اشکالات بسیاری بوده و بعید به نظر می‌رسد بتوان اجرای درست آن را انتظار داشت. اما به هر حال در بازه‌های زمانی گوناگون مطرح

می‌شود. بنابر اعلام کارشناسان، اطلاعات دولت درباره صنعت نمایشگاهی به روز نشده و بخش زیادی از مشکلات این صنعت از همین‌جا نشأت می‌گیرد. اگر این اطلاعات بروز می‌شد و سازمان توسعه تجارت و مدیران این مجموعه، اطلاعات کاملی در اختیار تجار قرار می‌دادند، امروز شاید این صنف شکل رسمی‌تری به خود گرفته بود.

اهمیت صدور به موقع مجوزهای نمایشگاهی

قاسم سالار رضایی، رئیس هیات‌مدیره انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های ایران: صدور به‌موقع مجوزهای نمایشگاهی، مهم‌ترین انتظار و درخواستی است که برگزارکنندگان نمایشگاهی از دولت دارند. امروزه تمام مجریان با مشکل بزرگی روبه‌رو هستند. در شرایط کنونی، برگزارکنندگان کمتر از یک ماه مانده به برگزاری رویداد، مجوز خود را دریافت می‌کنند. در شرایطی که مجری نمایشگاه هنوز نمی‌داند مجوز برگزاری رویداد صادر خواهد شد یا نه، چگونه می‌تواند فعالیت خود را ادامه دهد؟ در بسیاری از مواقع برگزارکنندگان ما که سابقه‌ای بالای ده سال برگزاری رویدادها را دارند تا یک ماه قبل از برگزاری رویداد نمی‌دانند، مجری برگزاری نمایشگاه مد نظر هستند یا نه!

ما انتظار داریم این مجوزها به صورت ۲ یا ۳ ساله یا حداقل یک‌ساله صادر شوند. در تمام دنیا، عرف صدور مجوزها به صورت بلندمدت است. اگر می‌خواهیم حضور شرکت‌های خارجی در نمایشگاه‌های داخلی را گسترش دهیم باید به موضوع صدور زودهنگام مجوزها نگاهی ویژه و اساسی داشته باشیم. دعوت از شرکت‌های خارجی برای حضور در نمایشگاه‌ها بدون داشتن مجوز غیرممکن است، چراکه آنها برای حضور در رویداد مدنظر در گام نخست مجوز برگزاری نمایشگاه را مطالبه می‌کنند. این در حالی است که تا کمتر از یک ماه مانده به برگزاری رویداد، خود برگزارکننده نیز نمی‌داند مجوز برگزاری رویداد صادر خواهد شد یا نه.

در برخی مواقع نیز شاهد بوده‌ایم که در شب برگزاری نمایشگاه، مجوز صادر شده است. گفتنی است که شرکت سهامی نمایشگاه‌ها همواره همکاری و ارتباط خوبی با برگزارکنندگان داشته و در مسیر فعالیت آنها سنگ‌اندازی نکرده و سازمان توسعه تجارت نیز در دوره جدید مدیریت به روال عادی خود بازگشته است.

براساس آخرین آمارها، امروز ۲۰۰ برگزارکننده فعال در سطح کشور داریم. هر کدام از این شرکت‌ها اگر ۲۰ کارمند داشته باشند، محاسبه کنید که با چه تعداد نیروی انسانی روبه‌رو خواهیم بود. حال اگر مجوز برگزاری رویدادهای نمایشگاهی به نهاد دیگری واگذار شود، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا مجریان برگزاری نمایشگاه به غیر از این شغل به فعالیت دیگری مشغول هستند؟ نباید فراموش کرد که کار ما فقط برگزاری رویدادهاست و با زحمت فراوان به این نقطه رسیده‌ایم. کار دیگری هم جز این بلد نیستیم.

برگزارکنندگان حدود ۲ سال بعد از شیوع ویروس کرونا و لغو تمام فعالیت‌های نمایشگاهی به اصطلاح از جیب خوردند و حال که حدود دو ماه از برگزاری رویدادها طبق روال گذشته می‌گذرد، شنیده می‌شود که نهادها و تشکل‌های دیگری قصد ورود به این حوزه را دارند. گفتنی است بسیاری از شرکت‌ها بعد از شیوع ویروس کرونا از برگزاری رویدادها عقب‌نشینی کردند.

نکته قابل‌توجه آنکه از حدود ۴ سال قبل به‌دنبال تشکیل فدراسیونی مستقل برای صنعت نمایشگاهی بودیم. در واقع طی جلساتی که با اتاق بازرگانی ایران و تهران به عمل آمد، پیشنهادی مبنی بر تشکیل فدراسیون صنعت نمایشگاهی مطرح شد. برای تشکیل چنین فدراسیونی باید ۵ انجمن از فعالان صنعت نمایشگاهی با یکدیگر متحد می‌شدند. در حال‌حاضر از این ۵ انجمن، ۴ انجمن آماده هستند و به‌زودی انجمن پنجم نیز اضافه می‌شود.

از سازمان توسعه تجارت خواهش می‌کنیم جایگاه انجمن برگزارکنندگان نمایشگاهی ایران را در صدور مجوزها در نظر بگیرند. این انجمن دو سال است که جایگاه خود را در صدور مجوزها از دست داده است. هنگامی‌که در فرآیند صدور مجوزها نماینده‌ای از انجمن وجود نداشته باشد، امکان تضییع حق برخی از برگزارکنندگان وجود دارد.

اگر یک آیین‌نامه مصوب وجود داشته باشد تمام مشکلات موجود حل و فصل خواهد شد. از آنجا که این آیین‌نامه وجود ندارد، متکی به شخص هستیم و کمیته صدور مجوز با تغییر یک مدیر تحت‌الشعاع مدیر جدید قرار می‌گیرد.

این در صورتی است که اگر آیین‌نامه‌ای که پیش‌تر عنوان شد به ابلاغ وزیر برسد، هیچ‌کدام از این دغدغه‌ها و مشکلات وجود نخواهد داشت.

از همین طریق این نوید را می‌دهم که با همکاری پایگاه خبری گسترش‌نیوز و موسسه فرهنگی و مطبوعاتی صمت، ماهانه یک میزگرد درباره مشکلات و چالش‌های صنعت نمایشگاهی برگزار خواهد شد که امیدواریم نتایج قابل‌قبول و مطلوبی داشته باشد

سرگذشت مجوزهای نمایشگاهی

احسان قمری، مدیرکل دفتر توسعه خدمات بازرگانی سازمان توسعه تجارت: موضوع صدور مجوزهای نمایشگاهی به سال ۱۳۷۸ و برنامه سوم توسعه بازمی‌گردد. در آن سال، شرکت سهامی نمایشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یکی از معاونت‌های مرکز توسعه تجارت از این مرکز جدا شده بود تا با اساسنامه و قانون خاص خود به‌عنوان بازوی اجرایی مرکز توسعه صادرات در برگزاری نمایشگاه‌ها فعالیت کند. شرکت سهامی نمایشگاه‌ها بر این اساس و قاعده تاسیس شد. در اساسنامه مصوب مجلس آمده بود که برگزاری هر رویداد نمایشگاهی باید با هماهنگی مرکز توسعه صادرات ایران انجام شود.

تفسیر حقوقی آن دوران کلمه هماهنگی را «مجوز» در نظر گرفتند. به عقیده من به دو دلیل کلمه هماهنگی نمی‌توانست معنی مجوز بدهد. اول اینکه قرار نبود در آن دوران مجموعه‌ای غیر از شرکت سهامی نمایشگاه‌ها اقدام به برگزاری رویدادها کند و به عبارتی می‌توان گفت مفهومی به‌عنوان مجریان نمایشگاهی وجود نداشت.

به این ترتیب، برگزاری نمایشگاه‌ها به بدنه شرکت سهامی ایران واگذار و صرفا هماهنگی برگزاری رویدادهای نمایشگاهی با مرکز توسعه تجارت مطرح شد. در طول برنامه سوم مطرح شد اگر شرکت سهامی نمایشگاه‌ها قصد برگزاری رویدادی را دارد، نیازی به مجوز ندارد و هماهنگی با مرکز توسعه تجارت کفایت می‌کند. اما اگر شرکتی تاسیس شد که در اساسنامه آن برگزاری رویدادهای نمایشگاهی قید شده بود، به طور قطع باید با نهاد بالادستی خود هماهنگی‌های لازم را انجام دهد. این هماهنگی ملزم به داشتن برگه‌ای برای برگزاری رویدادهاست. این مسیر تا زمان تاسیس سازمان توسعه تجارت ایران ادامه داشت. براساس اساسنامه سازمان توسعه تجارت ایران، صدور مجوز، نظارت و ارزیابی نمایشگاه‌ها به عهده این سازمان است.

اطلاعات مجریان به روز نیست

ضوابط برگزاری نمایشگاه‌ها در کشور برای ۲۰ سال پیش است. اگر ما در سازمان توسعه تجارت با همکاری شرکت سهامی نمایشگاه‌ها ضوابط خود را به روز نکنیم، به طور قطع اتاق بازرگانی، اتاق اصناف و نهادها و سازمان‌های دیگر وارد این حوزه خواهند شد. بانک اطلاعات مجریان نمایشگاهی و طرح توجیهی نمایشگاه‌ها برای ۳۰ سال پیش است.

همواره برخی تشکل‌ها اعلام می‌کنند قصد دارند فرآیند برگزاری رویدادها و صدور مجوزهای نمایشگاهی را بر عهده بگیرند. این موضوع دو نکته اصلی را در برمی‌گیرد؛ اول اینکه از نظر قانونی چنین چیزی امکان ندارد. قانون بالادستی، مصوبه دولت و اساسنامه سازمان توسعه تجارت ایران، برگزاری رویدادهای نمایشگاهی را به این سازمان واگذار کرده و این قوانین و اساسنامه تا کنون تغییر نکرده است. نکته دیگر اینکه، تعارض منافع در این میان چه جایگاهی دارد؟ نباید فراموش کنیم تعارض منافع شاخص بسیار مهمی است.

کرونا رقابت را بیشتر کرد

امروزه تصور می‌شود هر نمایشگاهی که شرکت‌های خارجی در آن حضور دارند، جزو نمایشگاه‌های خوب به‌شمار می‌رود. درحالی که شرکت‌های خارجی حاضر در نمایشگاه‌ به قصد خرید تولیدات و محصولات ایرانی در نمایشگاه‌های ما شرکت نمی‌کنند، بلکه با نیت فروش به شرکت‌ها و تولیدکنندگان ایرانی در نمایشگاه‌های ما حاضر می‌شوند. امروزه که حضور شرکت‌های خارجی در نمایشگاه‌ها کمرنگ شده، شاهد رقابت شرکت‌های ایرانی برای کسب بازار، ارتقای کیفیت و جذب مشتری هستیم. در کتاب هنر تحریم‌ها قید شده برای اثرگذاری تحریم‌ها باید به صادرات و وارداتی که نیاز عامه مردم است، ضربه وارد کرد. من اعتقاد ندارم نمایشگاه‌ها همواره باید صادرات‌محور باشند، بلکه برعکس بعضی از رویدادها باید واردات‌محور باشند.

البته منظور از نمایشگاه‌های وارداتی، واردات ماشین‌آلات است. می‌توان با واردات ماشین‌آلات و مهندسی معکوس همان ماشین‌آلات را تولید و محصول ایرانی را دوباره صادر کرد. نمایشگاه یک ابزار تجارت خارجی کشور برای جنگ با تحریم‌ها به‌شمار می‌رود.

به عقیده من باید دیدگاه اتاق‌ها و سایر سازمان‌هایی که قصد ورود به حوزه برگزاری نمایشگاه‌ها دارند را بشنویم. نباید فراموش کرد که تصمیم‌گیری فردی نتیجه مطلوب در پی نخواهد داشت. اتاق‌های سه‌گانه یا هر نهاد و سازمانی که قصد ورود به حیطه برگزاری رویدادها را دارد می‌تواند برای کمک به صنعت نمایشگاهی و رفع نواقص به این بخش مشورت و راهنمایی‌های لازم را انجام دهد.

تربیت مجری نمایشگاهی

سال‌هاست به‌دنبال این موضوع هستیم که در حوزه نمایشگاهی ضمانت اجرا وجود داشته باشد. در واقع در حوزه برگزاری رویدادها باید شرایط رقابتی ایجاد کنیم. در مراکز نمایشگاهی نیز به تشکل‌ها و اتاق‌ها پیشنهاد می‌کنیم به جای ورود به حوزه‌ای که تخصص و نه علم آن را ندارند، در بخش‌هایی که نیاز کشور است، سرمایه‌گذاری کنند. تربیت مجری موضوع بسیار مهمی است. فعالان و سیاست‌گذاران صنعت نمایشگاهی سال‌ها آموخته، دانش نهفته و علم خود را در این حوزه افزایش داده‌اند. حال تصور کنیم اجازه صدور مجوز برگزاری به یکی از تشکل‌ها واگذار شود. آن تشکل چه خواهد کرد؟ به طور قطع، همان تشکل دوباره از سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها برای برگزاری رویدادها کمک خواهد گرفت.

این دوباره‌کاری مصداق بارز آب در هاون کوبیدن است. بنابراین بهترین کار این است که تشکل‌ها در رفع نواقص و معایب صنعت نمایشگاهی کشور کمک‌حال فعالان این حوزه باشند. نباید فراموش کنیم که نقش تشکل‌ها رفع مشکلات اعضای خود است. متاسفانه برخی تشکل‌های کشور در طول سال تمام هم و غم خود را در برگزاری رویدادها می‌بینند. این تشکل‌ها از برگزاری نمایشگاه‌ها ابزاری برای خود ایجاد کرده‌اند تا اعضای تشکل را به نیت دریافت حق عضویت، بیشتر کنند. اما تاکید می‌کنم که نمایشگاه یک صنعت است؛ بنابراین برگزارکنندگان نمایشگاهی صنعتگر هستند. این نکته بسیار مهمی است.

احتمال ایجاد رانت و امضاهای طلایی

بنابراین هر کس غیر از سازمان توسعه تجارت ایران و هر نهادی غیر از شرکت سهامی نمایشگاه‌ها وارد حوزه سایت‌های نمایشگاهی شود، فضای فساد، رانت و امضاهای طلایی ایجاد خواهد شد. ما معتقدیم در هر فعالیتی اگر فساد ایجاد شود، ریشه آن فعالیت از بین خواهد رفت. صنعت نمایشگاهی صنعت جوانی است و کمتر از ۳۰ سال عمر دارد؛ بنابراین ضروری است که دست به‌دست یکدیگر بدهیم تا این صنعت در حوزه‌های برگزاری، سایت، رویدادهای داخلی و همچنین بخش مظلوم رویدادهای خارجی با رشد و توسعه روبه‌رو شود.

در این میان باید تاکید کرد که حوزه برگزاری رویدادهای خارجی مورد بی‌مهری قرار گرفته است. انجمن برگزارکنندگان باید حوزه فعالیت خود را در قسمت برگزاری رویدادهای استانی گسترش دهد.

تشکل‌ها و اتحادیه‌ها حامی صنعت نمایشگاهی باشند

شهنام سپاسدار، عضو هیات‌رئیسه انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های ایران: طبق قوانین بالادستی برنامه‌ریزی و نظارت کلان صادرات کشور، وظیفه دولت است. یکی از مهم‌ترین ابزارهای اجرای صادرات، نمایشگاه‌ها هستند. برنامه‌ریزی و نظارت بر نمایشگاه‌ها نیز وظیفه دولت است؛ بنابراین ابزار اعمال نظارت و برنامه‌ریزی بر رویدادهای نمایشگاهی نیز صدور مجوز است. در نتیجه صدور مجوزهای نمایشگاهی نیز باید در بدنه دولت انجام شود و اگر خلاف این باشد عملا نظارت و برنامه‌ریزی دولت برای برگزاری رویدادها بی‌معنی خواهد شد.

تا سال ۷۸ که شرکت سهامی نمایشگاه‌ها تاسیس شد، نمایشگاه‌ها در قالب معاونت نمایشگاهی برگزار می‌شدند. در آن دوران در قالب مکاتباتی مجوز برگزاری نمایشگاه‌ها صادر می‌شد. به عبارتی می‌توان گفت از اواسط دهه ۷۰، برون‌سپاری برگزاری رویدادها آغاز شده بود. از زمان تأسیس شرکت سهامی نمایشگاه‌ها تا برنامه سوم توسعه ما با خلأ قانونی مواجه شدیم؛ یعنی تمامی وظایف متولی برنامه‌ریزی و نظارت بر فعالیت‌های نمایشگاهی که پیش از این معاونت نمایشگاهی بود، به‌طور کامل به شرکت سهامی نمایشگاه‌ها محول نشد و از سویی اساسنامه جدیدی نیز برای سازمان توسعه تجارت تنظیم نشده بود.

ابزار دولت برای نظارت

فرآیند صدور مجوزهای نمایشگاهی، ابزار مهم دولت برای نظارت و برنامه‌ریزی بر فعالیت‌ها و رویدادهای نمایشگاهی به شمار می‌رود. این فرآیند ابزاری است که دولت می‌تواند با استفاده از آن سیاست‌های مدنظر خود را اعمال کند. قسمت اجرا نیز نمی‌تواند به عهده تشکل‌ها، انجمن‌ها، اتحادیه‌ها و... باشد، چراکه وظیفه ذاتی این بخش‌ها اجرا نیست و بخش خصوصی وظیفه اجرا را بر عهده دارد. پس تا اینجا نتیجه می‌گیریم که برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری وظیفه دولت و اجرا وظیفه بخش خصوصی است. حال سوالی که پیش می‌آید این است که وظیفه تشکل‌ها و اتحادیه‌ها چیست؟ به عقیده من این‌ها باید در قالب حامی نقش‌آفرینی کنند.

در حوزه برگزاری رویدادها، برگزارکنندگان دارای شرایطی هستند که تشکل‌ها و اتحادیه‌ها فاقد آن شرایط‌ هستند؛ اجرا قبل از هر چیز به قدرت ریسک‌پذیری بالایی احتیاج دارد. در تشکل‌ها عموما قدرت ریسک‌پذیری بسیار پایین است. جنس فعالیت‌های نمایشگاهی به‌گونه‌ای است که بعد از چندین سال سرمایه‌گذاری به دوره‌ای از بهره‌برداری می‌رسد و این در حالی است که هیچ تشکلی قادر به انجام این ریسک نیست. از سویی مدیریت تشکل‌ها سیال است.

برگزارکننده نمایشگاه‌ها در برابر سازمان توسعه تجارت، شرکت سهامی نمایشگاه‌ها، مشارکت‌کنندگان و در مقابل نهادهای بین‌المللی که با آنها قرارداد منعقد کرده، مسئول است. حال مگر می‌توان این حجم از مسئولیت را به اتحادیه یا تشکلی با مدیریت سیال واگذار کرد؟ از سویی نباید فراموش کرد که ما تشکل واحدی در کشور نداریم. در هر گروه کالایی با یک موضوع مشخص چندین تشکل وجود دارد. از سویی این تشکل‌ها در زمینه‌های مادی و سیاست‌گذاری با یکدیگر تعارض منافع دارند؛ بنابراین سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها به این اجماع رسیدند که مواجهه با تشکل‌ها امکان‌پذیر نیست.

استفاده از ظرفیت تشکل‌ها

یک برگزارکننده نمایشگاهی زمانی موفق عمل کرده که بتواند تمام تشکل‌های فعال در حوزه مدنظر را شناسایی و حمایت آنها را جلب کند. در همین زمینه می‌توان از ظرفیت تشکل‌ها در شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه‌ها استفاده کرد. تشکل‌ها می‌توانند اهداف نمایشگاه‌ها را برای اعضای خود تشریح کنند. همچنین تشکل‌ها می‌توانند برگزارکننده را تشویق کنند تا اهداف صنفی خود را در برگزاری رویدادها مدنظر قرار دهند. از این‌گونه موارد حمایتی به تعداد بسیار زیادی وجود دارد که می‌توان مورد بررسی قرار داد. از همه همکاران موسسه صمت و پایگاه خبری گسترش‌نیوز که در شرایط کنونی با ریسک بالا برای حیات مطبوعات به ماندگاری رسیده‌اند، تشکر می‌کنم و امیدواریم برگزاری این میزگردها برای رفع مشکلات و چالش‌ها مفید و مؤثر واقع شود.

۲ دهه تقویت صنـعت نـمایشگاهی کشور

محمدجواد قنبری، معاون امور نمایشگاهی شرکت سهامی نمایشگاه‌ها: بیست و چند سال قبل، زمانی که مجلس شورای اسلامی وقت، وظایفی را به شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران تکلیف کرد، مبنای کار این بود که صنعت نمایشگاهی کشور، هم در بخش داخلی و هم خارجی توسعه پیدا کند. در آن ایام به اندازه انگشتان دو دست نمایشگاه در سطح کشور برگزار می‌شد و امروز تعداد نمایشگاه‌های تخصصی در مراکز رسمی نمایشگاهی به ۶۰۰ تا ۷۰۰ رویداد رسیده است. نباید فراموش کرد که فرآیند برگزاری رویدادهای نمایشگاهی روز به روز تقویت شده تا به این عدد و شرایط امروزی رسیده است.

وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران این وظیفه را رسمی و قانونی براساس تکالیفی که مجلس شورای اسلامی تعیین کرد، بر عهده گرفتند و موجب رشد صنعت نمایشگاهی کشور شدند. فعالان صنعت نمایشگاهی کشور نیز طی این سال‌ها، ده‌ها شرکت تخصصی در حوزه‌های گوناگون مانند برگزاری و خدمات نمایشگاهی تشکیل دادند.

در سال‌های اخیر، ایران در مجامع بین‌المللی موفق شد کرسی‌های معتبری را کسب کند و ضمن عضویت در کمیته اجرایی BIE، رئیس دفتر منطقه UFI شد. این موارد نشان ‌دهنده توانمندی صنعت نمایشگاهی است.

دولت رقیب بخش خصوصی نیست

ایجاد سازمان‌های تخصصی برای صنعت نمایشگاهی نشان از درایت و تدبیر مجلس شورای اسلامی وقت داشت. علاوه بر رویدادهایی که در سطح شهر تهران و در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی برگزار می‌شود، در سطح استان نیز نمایشگاه‌هایی با مجوز کارگروه توسعه صادرات که متشکل از سازمان صنعت، معدن و تجارت، استانداری، فعالان بخش خصوصی و... است، برگزار می‌شود. فرآیند صدور مجوزها روندی را طی کرده تا برگزاری رویدادها به مجری‌های بخش خصوصی واگذار شود.

دولت برای بخش خصوصی رقیب نیست تا بخواهد مانعی برای آنها ایجاد کند. بارها شرکت سهامی نمایشگاه‌ها از مجریان برگزاری رویدادها دفاع منطقی و در بسیاری از مواقع عمده فعالیت‌ها را به بخش خصوصی واگذار کرده است. بنابراین اینکه یک تشکل یا نهاد خاص قصد ورود به حیطه برگزاری نمایشگاه‌ها را داشته باشد، سوالاتی مطرح می‌شود.

وقتی روند کار در جهت سیاست‌های اصل ۴۴ و سیاست‌های اقتصادی کشور (که به طور صریح تاکید می‌کند فعالیت‌ها به بخش خصوصی واگذار شود) مسیر خود را طی می‌کند، چه نیازی است که نهاد یا سازمانی ایجاد شود؟ هنگامی که سازمانی تخصصی طی سالیان متوالی در این زمینه فعالیت و تشکیلاتی درست و منسجم را هدایت کرده، چرا باید به واگذاری این بخش به تشکل‌های غیردولتی فکر کرد؟ اگر کسی ایراد و ابهامی درباره فرآیند واگذاری‌ها دارد می‌تواند با مطرح کردن آن به تقویت این فرآیند کمک کند. اینکه ما بخواهیم صورت مسئله را پاک و با تغییر مسیر تمام فرآیند را از نو آغاز کنیم، کار منطقی نیست. دولت سال‌ها با تلاش از ۲۰۰ شرکت برگزارکننده نمایشگاهی حمایت کرده تا صنعت نمایشگاهی به این نقطه رسیده است. امروزه در بخش خارجی برگزاری رویدادها، ده‌ها مجری متخصص و توانمند ایجاد کرده‌ایم.

دولت در این راستا کمک کرده و با حمایت‌های خود سعی کرده قدرت بخش خصوصی (مجریان نمایشگاهی) در قسمت داخلی و خارجی افزایش پیدا کند. در همین زمینه، دولت تفاهمنامه‌ای ۳ ساله را با انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های بین‌المللی در راستای برگزاری هر چه بهتر رویدادهای خارجی منعقد کرده است. این موضوع نشان‌دهنده تمایل و همکاری دولت با بخش خصوصی است؛ بنابراین به عقیده من اگر مجوزها در فرآیندی جز آنچه در قانون تعیین شده صادر شوند، مشکلات فراوانی ایجاد و ضربه مهلکی به بدنه صنعت نمایشگاهی کشور وارد خواهد کرد.

هر نهادی به وظیفه خود عمل کند

به عقیده من هر نهادی براساس وظایفی که از طریق مراجع مربوطه به شکل قانونی بر عهده گرفته، اگر بتواند در مسیر مشخص تعیین‌شده حرکت کند به‌طور حتم این روند هم برای پیشرفت خودش و هم برای ترقی جامعه مؤثر خواهد بود. به عنوان مثال، اگر وظیفه تشکیلاتی اتاق بازرگانی ایران، صدور کارت‌های بازرگانی است، بهتر است در همان زمینه متمرکز باشد و با ایجاد انسجام، مشکلات و چالش‌های بخش مربوط به خود را سامان دهد. چه نیازی است که به فعالیت‌های تخصصی که سازمان‌ها و نهادهای دیگری مشغول به فعالیت درست روی آنها هستند، وارد شویم؟ ضمن اینکه وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها به صورت مجزا فرآیندهایی را طی می‌کنند تا در خلال آن همکاری خود با تشکل‌ها و نهادهای خصوصی را گسترش دهند. امروزه ما در پروژه‌های گوناگون با اتاق‌های بازرگانی و سایر اتاق‌ها همکاری داریم.

قوانین برای تقویت صنعت نمایشگاهی

باید نگاه واقع‌بینانه به ظرفیت‌های صنعت نمایشگاهی داشت و میزان تاثیر صنعت نمایشگاهی در فرآیند اقتصادی کشور را مورد بررسی قرار داد. مجلس شورای اسلامی باید برای سایت‌های نمایشگاهی که یکی از مراکز مهم اقتصادی و ابزاری در اختیار بنیه اقتصادی دولت به‌شمار می‌رود، معافیت‌هایی از جمله معافیت‌های مالیاتی، هزینه‌های آب و برق و... در نظر بگیرد تا سایت‌های نمایشگاهی بتوانند خود را سرپا نگه دارند.

ظرفیت نمایشگاهی کشور که در دو دهه اخیر ایجاد شده، روز به روز پیشرفت کرده و نیازمند تقویت است. وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها بخش‌های دولتی هستند که به برگزارکنندگان و فعالان صنعت نمایشگاهی در راستای تقویت و انسجام برپایی رویدادها کمک می‌کنند. پس از شیوع ویروس کرونا، این بخش‌ها تمام تلاش خود را به‌کار گرفتند تا برگزاری رویدادها در نخستین فرصت انجام شود. شخصا در جلسات ستاد ملی مقابله با کرونا شرکت می‌کردم. در آن جلسات متوجه شدم نگاه‌ها به این صنعت، نگاه صنفی است. اعضای این ستاد به نمایشگاه‌ها به دید بازار مکاره و فروش اقلام خرده‌ریز نگاه می‌کردند.

با صحبت‌های کارشناسی انجام شده، نگاه‌ها به این صنعت تغییر پیدا کرد؛ بنابراین باید به‌دنبال رفع نواقص و ایرادهای موجود باشیم.

در همین راستا در ۳ ماه اخیر فرآیندی جدید و همکاری بسیار خوبی بین سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها شکل گرفته است. صدور مجوزها سرعت بسیاری خوبی گرفته و برای برخی از مجریان که توانمند هستند و سابقه خوبی دارند، مجوزهای ۲، ۳ ساله در نظر گرفته شده است. این موارد کمک می‌کند تا فرآیند صدور مجوزها و برپایی رویدادها با نظم و سرعت بیشتری انجام شود.

خواهش ما از مجلس شورای اسلامی این است که به تصویب هر قانونی که موجب تقویت صنعت نمایشگاهی کشور می‌شود مبادرت ورزد.

نقش ۹۹ درصدی بخش خصوصی در برگزاری رویدادها

عبدالکریم جلالی، فعال و برگزارکننده نمایشگاهی: هر زمان نمایشگاه‌های کشور در شرایط رشد قرار می‌گیرند، حاشیه‌هایی برای این صنعت ایجاد می‌شود.

در شرایط امروزی این امیدواری وجود دارد که بعد از دوران کرونا و احتمال تثبیت وضعیت ارتباطات بین‌المللی، صنعت نمایشگاهی با رونق روبه‌رو شود.

در همین زمینه هر چند سال یک بار هجمه‌ای علیه صدور مجوزهای برگزاری نمایشگاه‌ها و همچنین برگزارکنندگان رویدادها ایجاد می‌شود. در حال‌حاضر می‌توان مدعی بود برگزاری ۹۹ درصد رویدادهای نمایشگاهی در کشور ازسوی بخش خصوصی انجام می‌شود. صاحبان سایت‌های نمایشگاهی که سرمایه‌گذاران ثابت این حوزه هستند نیز معمولا دولتی یا عضو تشکل‌ها هستند.

برگزاری نمایشگاه‌ یک امر کاملا تخصصی است که در بیشتر کشورها توسط بخش خصوصی انجام می‌شود. تقریبا ۲۰ سال است بخش خصوصی در حوزه برگزاری نمایشگاه‌ها ورود کرده و توانسته ضمن تثبیت وضعیت این صنعت، اقدامات موثری در تربیت نیروی انسانی فعال در این حوزه انجام دهد. خوشبختانه در این دو دهه بخش خصوصی فعال در حوزه برگزاری رویدادها موفق شده به جایگاه قابل‌قبولی در این بخش دست پیدا کند که امیدواریم نمره قابل‌قبولی نیز گرفته باشد.

در سال‌های گذشته به دفعات درخواست‌هایی مبنی بر واگذاری صدور مجوز برگزاری رویدادها به نهادها، تشکل‌ها، سازمان‌ها، اتاق‌های بازرگانی و... مطرح شده که مهم‌ترین آنها در زمان تصویب برنامه پنج‌ساله ششم بود. بر این اساس، یک بند به صورت زیرکانه در این برنامه قید شد. طبق این بند، موضوع صدور مجوزها و برگزاری رویدادهای نمایشگاهی به اتاق‌های بازرگانی، اصناف و تعاون واگذار شد.

برگزارکنندگان نمایشگاهی در آن مقطع روشنگری کرده و خوشبختانه وقتی این موضوع در صحن علنی مجلس مطرح شد به صراحت ذکر شد که صنعت نمایشگاهی یک موضوع حاکمیتی است و در سیاست‌گذاری آن، دولت تصمیم‌گیر بوده و مسئولیت برگزاری رویدادها نیز بر عهده بخش خصوصی است.

در آن مقطع این موضوع مطرح و با تصمیم قاطع نمایندگان مجلس این مسئله به طور کامل حل و فصل شد تا اینکه چندی پیش تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی طرحی برای اصلاح قانون اتاق بازرگانی ارائه کردند. در این اصلاحیه ذکر شده برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی با همکاری سازمان توسعه تجارت به اتاق‌های بازرگانی واگذار ‌شود. این موضوع به ماجرایی نگران‌کننده تبدیل شده و احتمال می‌رود در نهایت موجب حذف بخش خصوصی از عرصه برگزاری رویدادهای نمایشگاهی و به عبارتی بیکاری کارکنان ۲۰۰ شرکت برگزارکننده نمایشگاه‌ها در سطح کشور شود.

نقطه طلایی صنعت نمایشگاهی

در این جلسه درباره دو موضوع صدور مجوزها و برگزاری رویدادها گفت‌وگو شد. برگزاری رویدادهای نمایشگاهی فعالیتی کاملا تخصصی است پس نیاز به نیروی انسانی متخصص دارد. آیا ما اجاره داریم در سایر صنایع ورود کنیم و قانون را به نفع نگاه مورد نظر خود تغییر دهیم؟ به نظر می‌رسد نقش نمایشگاه‌ها بعد از دو دهه‌ که شرایط برگزاری رویدادها تغییر کرده و بخش خصوصی نیز وارد این حوزه شده، به نقطه‌ منطقی رسیده است.

امروزه جایگاه حاکمیت و دولت به‌عنوان سیاست‌گذار حوزه نمایشگاه‌ها تبیین و تثبیت شده؛ بنابراین موضوع برگزاری رویدادها موضوعی حاکمیتی است و نمی‌توان منکر این موضوع شد.

امیدواریم نمایندگان مجلس شورای اسلامی به این موارد توجه ویژه داشته باشند و اجازه ورود نهادهای غیرمتخصص به حوزه برگزاری رویدادهای نمایشگاهی را صادر نکنند. تجربیات ۲۰ سال گذشته نشان داده که فعالیت بخش خصوصی در نمایشگاه‌ها موجب رشد این صنعت و ارتقای جایگاه صنعت نمایشگاهی شده است.

به عقیده من، نقطه طلایی صنعت نمایشگاهی کشور زمانی بود که مجوزهای ۳ و ۵ ساله صادر می‌شد. هنگامی‌که برگزارکنندگان به شرایط تثبیت رسیدند با تربیت نیروی انسانی و برگزاری رویدادها مسیر پیشرفت خود و صنعت نمایشگاهی کشور را رقم زدند.

امیدوارم همه فعالان صنعت نمایشگاهی این روند را با جدیت ادامه دهند و اجازه ندهند برگزارکنندگان بخش خصوصی از فعالیت‌های نمایشگاهی حذف شود. رسانه‌ها در این زمینه می‌توانند نقش بسیار پررنگی داشته باشند. از همین طریق از تمام دوستان و همکاران عزیز در پایگاه خبری گسترش‌نیوز و موسسه فرهنگی و مطبوعاتی صمت که همواره دغدغه صنعت نمایشگاهی کشور را دارند، سپاسگزارم.

سازمان توسعه تجارت بهترین متولی صدور مجوز نمایشگاهی

علی ابراهیم‌زاده- دبیر انجمن برگزارکنندگان نمایشگاه‌های ایران: گردش مالی یک روز تشکل‌های سه‌گانه در کشور به اندازه درآمد یک دوره از برگزاری کل‌ رویدادهای نمایشگاهی است. پس ما درباره کسب‌وکاری صحبت می‌کنیم که شغل دندان‌گیری برای نهادهای بزرگ به‌شمار نمی‌آید. حال باید بررسی کرد و دید چه اتفاقی افتاده آنها علاقه‌مند اخذ مجوز برگزاری رویدادها شده‌اند. نباید فراموش کرد هر کجا صدور مجوزها برای نهاد صادرکننده سود و منفعت داشته باشد، بدون شک شاهد ایجاد فساد و رانت خواهیم بود.

تا کنون تبیین نکرده‌ایم که نهاد یا سازمانی که مجوزهای برگزاری رویدادها را صادر می‌کند باید دارای چه شرایطی باشد. این موضوع حلقه گمشده بزرگی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در دوره سرپرستی آقای مدرس‌خیابانی بر وزارت صنعت، معدن وتجارت و ریاست آقای زادبوم در سازمان توسعه تجارت، دستورالعملی ۳۰ صفحه‌ای را با آقای قمری (نماینده سازمان توسعه تجارت در جلسه) تدوین کردیم که صفر تا صد صدور مجوز، مسئولیت برگزارکننده، سازمان توسعه تجارت و شرکت سهامی نمایشگاه‌ها به تفکیک در آن قید شده بود. اما هرگز متوجه نشدیم چرا این دستورالعمل هیچ‌گاه مجوز سرپرست وقت را نگرفت و ابلاغ نشد.

متولی صدور مجوز برگزاری رویدادهای نمایشگاهی سازمان توسعه تجارت است، چراکه هیچ منفعتی در صدور مجوزها ندارد. سازمان توسعه تجارت برای صدور مجوزها به کیفیت عملکرد برگزارکنندگان بسنده کرده و مجوز را برای شرکتی که توانمندی، ظرفیت و سابقه خوبی در عرصه برگزاری رویدادها دارد، صادر می‌کند. کاش این شرایط نانوشته سازمان توسعه تجارت برای صدور مجوزها، در نخستین فرصت، مکتوب و تدوین شود.

به عقیده مجریان برگزاری نمایشگاه‌ها، در شرایط کنونی تنها نهادی که می‌تواند مجوز برگزاری رویدادها را صادر و منافع ما را نیز تامین کند، دولت است. در دوره جدید و با عملکرد آقای پیمان‌پاک در سازمان توسعه تجارت، شاهد روال مرتب و منظم کمیته صدور مجوزها هستیم. این کمیته قول داده سال آینده نیز فرآیند صدور مجوزها را سر و سامان دهد که همین امر موجب‌شده دغدغه برگزارکنندگان تا حدودی کمتر شود.

اما مجوز برگزاری رویدادها به چه درد سازمان‌ها می‌خورد؟ مگر ما چه میزان قدرت نمایشگاهی در کشور داریم؟ این یک واقعیت است که فقط یک شرکت سهامی نمایشگاه با ظرفیت محدود و تعدادی رویداد نمایشگاهی که در طول سال برند شده‌اند، داریم. در طول سال، حدود ۷۰ مجوز برگزاری رویدادهای نمایشگاهی برای شهر تهران صادر می‌شود؛ بنابراین درباره کسب‌وکاری که فقط ۷۰ نمایشگاه در سال در آن برگزار می‌شود، صحبت می‌کنیم. ظرفیت کل کشور از نظر تعداد و متراژ نیز به اندازه تهران نیست.

درباره تشکیل فدراسیون نمایشگاهی نیز باید اشاره کنیم، در صورت تشکیل این فدراسیون موفق خواهیم شد افکار تشکل‌های زیرمجموعه را با یکدیگر همسو کرده و ظرفیت‌های خود را تقویت کنیم. با تشکیل این فدراسیون، اگر نگاه رقابتی برای برگزاری رویدادها میان تشکل‌های بخش خصوصی و انجمن برگزارکنندگان وجود داشته باشد، از بین می‌رود.

همین موضوع موجب خواهد شد تشکل‌های سه‌گانه برای برگزاری رویدادها و برنامه‌های خود از ظرفیت فدراسیون نمایشگاهی استفاده کنند. همچنین با تشکیل این فدراسیون در کمیته‌های تخصصی اتاق بازرگانی تهران و ایران برای تصمیم‌گیری‌ها صاحب کرسی خواهیم شد. از سوی دیگر می‌توانیم اقدامات موثری در راستای تبدیل شدن نمایشگاه‌ها به صنعت انجام دهیم.

امروزه از مزایای بنگاه‌های صنعتی بهره‌مند نیستیم. با تشکیل فدراسیون صنعت نمایشگاهی موفق خواهیم شد گام بلندی در مسیر صنعتی شدن نمایشگاه‌ها برداریم. با تبدیل نمایشگاه‌ها به صنعت، بسیاری از مشکلات و دغدغه‌های امروزی به خودی خود حل خواهند شد و مسیر پیشرفت نمایشگاه‌ها هموار می‌شود. به عقیده من تا ۶ ماه آینده، صاحب یک فدراسیون فعال در حوزه نمایشگاه‌ها خواهیم بود.

نباید فراموش کنیم صنعت نمایشگاهی در کشورهای پیشرفته دارای برگزارکننده و سازمان‌دهنده‌های محدودی است اما در کشور ما ۲۰۰ شرکت برگزارکننده دارد.

در همین راستا می‌توانیم برگزارکنندگان داخلی را به یکدیگر وصل کنیم و ظرفیت‌های آنها را گسترش دهیم. برای برگزارکننده، برگزاری سالانه یک رویداد نمایشگاهی توجیه ندارد. از همین‌رو برگزارکنندگان نمایشگاهی در کشورهای پیشرفته از تعداد انگشتان یک دست فراتر نمی‌رود.