برنج ارزان می‌شود؟
ممنوعیت فصلی واردات برنج طبق روال هر سال از ابتدای مرداد آغاز شده و تا پایان آبان ادامه دارد. اما امسال و در این بازه زمانی حواشی مربوط به برنج وارداتی بیش از همیشه مطرح بوده و در آخرین هفته‌های ممنوعیت فصلی واردات نیز ادامه دارد. از یک سو، معاون وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت خبر از امکان ثبت سفارش واردات این محصول می‌دهد و از سوی دیگر، مسئول متولی واردات می‌گوید ابلاغیه‌ای صادر نشده است.
جدا از این موارد هنوز بخشی از برنج‌هایی که پیش از فصل ممنوعیت، در حال واردات بود و امروز در گمرک دپو شده، تعیین‌تکلیف نشده است. نرخ برنج در بازار رو به افزایش است و اقشار کم‌درآمد مجبور به حذف این کالا از سبد خرید خود هستند و هنوز کشمکش بین تولید و واردات برنج میان دست‌اندرکاران ادامه دارد.
گزارش صمت درباره بازار این روزهای برنج در کشور را بخوانید:
پایان ممنوعیت فصلی واردات
عباس تابش، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره لغو ممنوعیت ثبت سفارش و واردات فصلی برنج از ابتدای آبان، اظهار کرد: با توجه به ضرورت تامین نیاز کشور و تنظیم بازار آن و طی هماهنگی‌های انجام‌شده، ثبت سفارش برنج شروع شد و واردکنندگان می‌توانند در این راستا اقدام کنند.
وی با اشاره به وضعیت واردات و ترخیص برنج در گمرک و بنادر کشور، گفت: با توجه به ممنوعیت ثبت سفارش و واردات برنج در فصل برداشت با هدف حمایت از کشاورزان و تولیدکنندگان برنج داخلی و نظر به فرآیند ثبت سفارش و خرید، حمل و ترخیص برنج برای تنظیم بازار بیش از یک ماه طول می‌کشد.
این مقام مسئول افزود: با توجه به اینکه در این شرایط حساس کشور و کمبود منابع آبی و از طرفی ضرورت تامین امنیت غذایی کشور از مهم‌ترین موضوعات مطرح در دولت است، با رویکرد حمایت از مصرف‌کننده پیرو هماهنگی‌های انجام شده، مقرر شد ثبت سفارش این کالا طی هفته جاری با هدف تامین مکفی کالا و تنظیم بازار این محصول شروع شود.
ممنوعیت فصلی کاربرد ندارد
عباس توکلی، رئیس انجمن واردکنندگان برنج ایران در گفت‌وگو با صمت درباره فعل و انفعالات بازار برنج و اظهارنظرها پیرامون آن عنوان کرد: آنچه وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان زیرمجموعه این وزارتخانه به آن اشاره داشته، بر این مبنا بوده که مراحل عملیاتی و اجرایی واردات برنج یک مرحله زودتر اجرا شود و در نتیجه برنج‌های وارداتی، حدود ۲۰ روز زودتر به کشور برسند.
وی در این باره تاکید کرد: قطعا چنین پیشنهادی به سود بازار برنج کشور است زیرا زمان بیشتری برای کنترل قیمت‌ها در بازار وجود خواهد داشت اما موضوع مهم در این ماجرا این است که درحال‌حاضر معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت متولی امور بخش کشاورزی نیست و مطابق دستورالعمل انتزاع این کار به وزارت جهاد کشاورزی و زیرمجموعه‌های آن سپرده شده است. در نتیجه آزادسازی ثبت سفارش برنج وارداتی زمانی ضمانت اجرایی خواهد داشت که دستورالعمل از سوی وزارت جهاد کشاورزی و زیرمجموعه‌های آن ابلاغ شود که تا امروز این کار صورت نگرفته است.
توکلی درباره ضرورت واردات برنج به کشور خاطرنشان کرد: میزان برنج مورد نیاز کشور در ماه به طور میانگین ۱۲۰ تا ۱۴۰ هزار تن است و با درنظر گرفتن ظرفیت تولید و همچنین خشکسالی‌های امسال، بی‌شک تولید داخلی این محصول کفاف تقاضای کشور را نخواهد داد. بنابراین برای کنترل نرخ بازار واردات برنج الزامی است وگرنه نرخ برنج ایرانی فراتر از ۶۰ هزار تومان نیز خواهد رفت.
رئیس انجمن واردکنندگان برنج ایران یکی از دلایل افزایش نرخ برنج در ماه‌های اخیر را ممنوعیت واردات فصلی دانست و خاطرنشان کرد: حدود ۴ ماه ممنوعیت واردات، نظام عرضه و تقاضا را ز حالت تعادل خارج کرد و نرخ برنج را افزایش داد و مصرف‌کنندگان در اقشار کمتربرخوردار را با مشکل تامین برنج مواجه کرد.
توکلی درباره تقابل واردات و تولید برنج در بازارهای داخلی گفت: درحال‌حاضر واردات برنج مشکلی برای تولید داخلی این محصول ایجاد نمی‌کند زیرا عرضه و تقاضا تقریبا برابر است و واردات برنج تنها به اندازه کمبود این محصول انجام می‌شود. علاوه‌بر این، با توجه به خارج شدن برنج از فهرست کالاهای اساسی و حذف ارز ترجیحی آن، به نظر نمی‌رسد دوره ممنوعیت فصلی واردات، اثر مثبت خاصی در حمایت از تولید داخلی داشته باشد و فقط با شکل گرفتن بازار انحصاری، قیمت‌ها را افزایش می‌دهد. وی در این باره تاکید کرد: معتقدیم برنج باید به کشور وارد شود و در همه فروشگاه‌ها نیز به وفور موجود باشد تا بازار بتواند از طریق رقابت خود را تعدیل کند اما سیاست‌های دستوری در این زمینه بازار را از حالت تعادل خارج می‌کند.
رئیس انجمن واردکنندگان برنج ایران در ادامه از حدود ۷۰ هزار تن برنج که از ۴ ماه پیش در گمرک مانده خبر داد و در این باره گفت: بخش دولتی در حالی واردات برنج را به زیان تولید داخل می‌داند و مجوز ترخیص برنج‌های مانده در گمرک را نمی‌دهد که خود در همین ایام ۱۵۰ هزار تن از ذخایر استراتژیک را وارد باز کرده است که البته بازار هم در کنترل بازار برنج موفق نبود.
توکلی در پایان درباره مدیریت بازار برنج کشور گفت: تنظیم بازار باید براساس نظام عرضه و تقاضا و رقابت انجام شود و اعتقاد داریم براساس تجربیات متعدد گذشته، مدیریت دولتی نمی‌تواند در این زمینه موفق باشد. به همین دلیل اداره امور این بازار باید به‌دست بخش خصوصی سپرده شود تا با رقابت بتواند بیشترین خدمت را به مصرف‌کننده ارائه دهد.
قیمت‌ها افزایش می‌یابد
دبیر انجمن واردکنندگان برنج در گفت‌وگو با صمت در این زمینه اظهار کرد: اگرچه نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت در این زمینه، پیش افتادن مراحل واردات برنج بوده و در صورت اجرا می‌تواند به نفع کنترل بازارهای داخلی باشد اما نکات دیگری را نیز باید در نظر داشت. در حقیقت نظر و پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت این بوده که باتوجه به رصد بازار، اگر اجازه واردات برنج در دوره ممنوعیت داده نمی‌شود، دست‌کم می‌توان ثبت سفارش آن را آزاد کرد تا در مراحل اجرایی خرید و واردات این محصول یک ماه جلوتر باشیم.
وی در عین حال با اشاره به اینکه پیشنهاد وزارت صنعت، معدن و تجارت ممکن است به زیان واردات برنج تمام شود، یادآور شد: این پیشنهاد که مصوبه‌ای از سوی وزارت جهاد کشاورزی هم برای آن وجود نداشت می‌تواند باعث شود طرف خارجی، نرخ فروش کالای خود به ایران را افزایش دهد و در حالی که دست‌اندرکاران در پی کاهش و تعدیل قیمت‌ها هستند، شاهد افزایش ناگهانی قیمت‌ها در بازار باشیم.
دبیر انجمن واردکنندگان برنج در این زمینه افزود: این جهش نرخ ممکن است تا دوره آزادسازی واردات باقی بماند و در آن صورت واردکننده مجبور است کالای مورد نیاز کشور را با نرخ بالاتری خریداری کند و در نتیجه نرخ تمام‌شده محصول نیز افزایش می‌یابد.
وی همچنین خاطرنشان کرد: البته این موضوع در بازارهای داخلی نیز پیامدهایی خواهد داشت؛ یعنی وقتی لغو ممنوعیت ثبت سفارش برنج وارداتی مطرح می‌شود اما تغییر خاصی در بازار داخلی رخ نمی‌دهد، ممکن است نرخ برنج ایرانی افزایش پیدا کند و تعادل بازار را باز هم بر هم بزند.
کشاورز در پایان گفت: امیدواریم اقدامات برای واردات برنج دچار تغییرات مثبتی شود اما به نظر می‌رسد مسئولان هم باید در انتشار اخبار دقت نظر بیشتری داشته باشند تا منجر به نابسامانی بیشتر بازار نشوند.
تولید باید تعیین‌کننده باشد
آزاد عمرانی، عضو اتحادیه کشاورزی درباره تقابل واردات و تولید برنج در کشور در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: اگر تولید برنج در کشور بتواند جوابگوی نیاز داخلی باشد، واردات این کالا باید متوقف یا محدود شود زیرا در هر حال تولید این محصول استراتژیک در کشور باید مورد حمایت قرار گیرد. عمرانی در این باره تاکید کرد: واردات برنج باید متناسب با نیاز کشور صورت گیرد تا تولیدکننده دچار آسیب نشود و در عین حال امنیت غذایی نیز تامین شود. بنابراین نمی‌توان تنها با تکیه بر نرخ پایین‌تر محصولات داخلی به حمایت از واردات بی‌رویه برنج پرداخت.
وی درباره اختلاف نرخ برنج تولید داخل و نمونه‌های خارجی، ضمن اشاره به کیفیت محصولات داخلی عنوان کرد: اگر تنها ملاک ما در این زمینه نرخ باشد، می‌توانیم نمونه‌های پرمحصول برنج ایرانی را تقویت کنیم که قیمت‌های مناسب‌تری نیز دارند. ضمن اینکه آنچه درباره گران بودن برنج ایرانی مطرح می‌شود در نتیجه کاهش ارزش پول ملی و افزایش هزینه‌های تولید بوده است. عمرانی در پایان با اشاره به خشکسالی‌های اخیر و کاهش تولید برنج در کشور تاکید کرد: باید آمار و اطلاعات دقیق درباره میزان نیاز و تولید برنج در کشور وجود داشته باشد و اقدامات برای تامین این محصول از طریق واردات با استناد به آن به شکل مطلوب انجام شود.
ممنوعیت واردات پابرجاست
البته مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک ایران نیز درباره آخرین وضعیت واردات برنج در زمان ممنوعیت فصلی، برای اجازه واردات برنج گمرک را ملزم به کسب ابلاغیه و دستورالعمل‌های وزارت جهاد کشاورزی می‌داند.
وی در این باره عنوان کرد: در جلسه‌های اخیر مصوبه یا بخشنامه‌ای درباره لغو ممنوعیت فصلی واردات برنج صادر نشده و به دنبال آن ابلاغیه‌ای به گمرک اعلام نشده، بر این اساس، ممنوعیت فصلی فعلا پابرجا است.
مصوبه‌ای وجود ندارد!
واکنش دیگر پس از اظهار معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره آزادسازی ثبت سفارش واردات برنج، توسط انجمن واردکنندگان برنج رسانه‌ای شد.
در این باره مسیح کشاورز، دبیر انجمن واردکنندگان برنج در این باره عنوان کرد: وزارت جهاد کشاورزی باید برای آزادسازی ثبت سفارش برنج تصمیم بگیرد که هنوز هیچ مصوبه‌ای در این باره در وزارتخانه یادشده نیست و به واردکنندگان نیز اعلام نشده است.
دبیر انجمن واردکنندگان برنج گفت: خبری مبنی‌بر آزادسازی ثبت سفارش برنج از ابتدای آبان از سوی معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت منتشر شد؛ یعنی واردکنندگان می‌توانند برای ثبت سفارش و خرید برنج اقدام کنند اما این برنج‌های خریداری‌شده باید همچنان بعد از پایان دوره ممنوعیت به کشور وارد شوند.
وی ادامه داد: لغو ممنوعیت ثبت سفارش و اعلام این خبر در حیطه کاری معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت نیست و وزارت جهاد کشاورزی باید برای آزادسازی آن تصمیم بگیرد.
سخن پایانی
از یک سو، دوره ممنوعیت فصلی برنج از ابتدای مرداد آغاز شد و تا آبان ادامه دارد. با این حال، وزارت جهاد کشاورزی همچنان با واردات برنج در دوره ممنوعیت واردات مخالف است. از سوی دیگر، در ماه‌های اخیر جدال بر سر کاهش دوره ممنوعیت فصلی واردات برنج بین نهادهای مختلف و واردکنندگان در جریان بوده و هست.
همچنین براساس آمارها، خشکسالی ۵۰ سال گذشته و آسیب جدی آن به کشت‌های مختلف کشاورزی از جمله برنج، کاهش حدود ۱۸ تا ۱۹ درصدی تولید برنج داخلی را در پی داشته و این موضوع عامل دیگری برای افزایش نرخ برنج داخلی بوده و در مجموع، وضعیت بازار برنج چندان مناسب نیست. در نهایت به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری‌های سیاسی و اقتصادی در موردی که تنها دستاورد آن افزایش نرخ برنج ایرانی و خارجی است بیش از همه فشارها و آسیب‌ها را بر مصرف‌کننده و به‌ویژه اقشار کم‌درآمد متمرکز می‌کند.
