تیر سال ۱۴۰۰ بعضی شرکت‌های هواپیمایی در اقدامی خودسرانه اقدام به افزایش ۳۰ درصدی قیمت پروازها کردند و به دلیل غیرقانونی بودن این تصمیم، در آبان همان سال، مجبور به کاهش ۱۰ درصدی نسبت به آن افزایش بدون مجوز قیمت شدند. پس از این تصمیم با وجود مباحث مطرح شده مبنی بر تصمیم‌گیری‌های جدید برای رشد قیمت بلیت‌ها، مصوبه‌ای برای افزایش قیمت‌ صادر نشد.  جنجال بر سر قیمت بلیت هواپیما از سال گذشته پررنگ شد و طی روزهای گذشته دوباره خبرهایی مبنی بر افزایش قیمت بلیت از سوی ایرلاینها در صدر خبرها قرار گرفت. برخی نیز از کمیاب شدن بلیت هواپیما در سایت‌های فروش خبر دادند که به نظر می‌رسد این دو موضوع بی‌ارتباط به هم نیستند.ایرلاین‌ها با تکیه بر نرخ ارز و تورم درخواست افزایش ۱۰۰ درصدی نرخ بلیت پرواز رادارند که با وجود موافقت سازمان هواپیمایی کشوری، تا کنون موفق به اخذ رای ستاد تنظیم بازار نشده اند. بنابراین هنوز افزایش نرخ بلیت پرواز خودشرانه و غیرقانونی است. صمت در این گزارش به بررسی  افزایش قیمت بلیت‌های هواپیما از جنبه‌های مختلف پرداخته است. 

گرانی که زیرپوستی اجرا شد!

با وجود موافقت سازمان هواپیمایی کشوری با افزایش قیمت بلیت هواپیما، این تصمیم منتظر تصویب ستاد تنظیم بازار است. در این میان برخی شرکت‌های هواپیمایی و فروشندگان بلیت که در ماه‌های گذشته به هدف خود نرسیده‌اند، به‌صورت چراغ خاموش قیمت‌ها را در مواردی تا ۱۰۰ درصد هم افزایش داده‌اند. با توجه به اینکه در اردیبهشت سال ۱۴۰۰ افزایش ۳۰ درصدی برای قیمت بلیت هواپیما اعمال شده بود و در آبان سال گذشته ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده است و پس از این ایرلاین‌ها درخواست افزایش ۱۰۰ درصدی را اعلام کردند. در همین حال، عضو هیات رئیسه مجلس از ارسال نامه به مخبر معاون اول رئیس جمهور و رئیس ستاد تنظیم بازار برای جلوگیری از افزایش دو برابری قیمت بلیت هواپیما خبر داد. محسن دهنوی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز در مطلبی در صفحه توئیتر خود نوشت: « برای جلوگیری از افزایش دو برابری قیمت بلیت هواپیماها به مخبر به عنوان رئیس ستاد تنظیم بازار نامه نوشتم. طعم ۴۰ هزار میلیارد تومان بنزین یارانه‌ای زیر دهن ایرلاین‌ها مزه کرده و قیمت‌های گران فعلی را می‌خواهند نجومی کنند.چراغ سبز به این زیاده‌خواهی، موج تورم را به سونامی تبدیل می‌کند.»

کاهش عمدی پروازها از سوی ایرلاین‌ها به زیان آنهاست

رئیس سازمان هواپیمایی کشوری با اشراه به حاشیه‌های مطرح درباره کاهش عمدی پروازها از سوی ایرلاین‌ها گفت: گفته می‌شود ایرلاین‌ها با هدف اعمال فشار برای افزایش قیمت بلیت، تعداد پروازها را کم می‌کنند این درحالی است که کاهش عمدی پروازها از سوی ایرلاین‌ها واقعیت ندارد چون این کار به زیان آنهاست.محمدی‌بخش همچنین به خبر دیگری درباره عملکرد ایرلاین‌ها اشاره کرد و گفت:  برخی نیز می‌گویند ایرلاین‌ها با هدف فشار به مسئولان برای موافقت با افزایش قیمت، عرضه را کاهش داده و بلیت نمی‌فروشند، این خبر به هیچ وجه درست نیست. مجوز پروازها فصلی صادر می‌شود و این‌گونه نیست که ماهانه یا هفتگی باشد و به همان نسبت برنامه‌های فروش ایرلاین‌ها نیز فصلی است و هر شرکت هواپیمایی متناسب با شرایط، برنامه‌های فروش را باز می‌کند. در نوروز امسال هم این شایعه مطرح بود که ایرلاین‌ها از عرضه بلیت خودداری می‌کنند، اما از آمار جابه‌جایی مسافر می‌توان فهمید که بلیت عرضه شده است. امسال حتی با جابه‌جایی ۳ میلیون مسافر رکورد جابه‌جایی مسافر نسبت به سال گذشته شکسته شد که شایعه عدم عرضه را تکذیب می‌کند.

‌ایرلاین‌ها چراغ خاموش بلیت را  گران‌کرده‌‌بودند

حرمت الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی درباره افزایش صد درصدی بلیت هواپیما به مهر گفت:  برخی از شرکت‌های هواپیمایی با تکیه بر شعار سال و کنترل تورم، از فروردین نرخ جدید برای بلیت پرواز اعلام کردند و شرایط را به نفع خود تمام کردند. این عملکرد خود جای بحث دارد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر اساسا خبر افزایش ۱۰۰ درصدی نرخ بلیت هواپیما با توجه به اینکه طی سال‌های گذشته شاهد افزایش قیمت بلیت بودیم اصلا صحت ندارد.

وی با اشاره به اینکه برخی هم از آزادسازی نرخ بلیت هواپیما سود می‌برند و هم از قیمت‌گذاری دستوری منفعت می‌برند افزود: موضوع آزادسازی نرخ بلیت هواپیما تنها در صورت تصویب هیأت دولت امکانپذیر است. این درحالی است درحال حاضر نرخ بلیت پرواز بر اساس عرضه و تقاضا نمایان شده و قیمت‌گذاری با تایید سازمان حمایت انجام می‌گیرد. به عبارت دیگر هیچ مرجعی قادر به تاثیرگذاری بر تعیین قیمت بلیت پرواز نیست.

رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی در ادامه افزود: همه جای دنیا تعیین نرخ بلیت هواپیما شناور و آزاد است. در ایران نیز بارها شاهد افزایش قیمت بوده‌ایم. با این همه اگرس یاست قیمت‌گذاری بلیت در صنعت هوایی نیز از کنترل و نظارت خارج شود مانند صنعت خودرو کسی نمی‌تواند مقابل این افزایش قیمت ایستادگی کند.

حرمت‌الله رفیعی با اشاره میزان استفاده از خدمات این صنعت در کشور گفت: اعلام شده که ۳ تا ۵ درصد مردم از این صنعت استفاده می‌کنند یعنی این صنعت در ایران لوکس محسوب می‌شود. پس چرا ۹۵ درصد مردم یارانه سوخت ۵ درصدی‌های استفاده کننده از این صنعت لوکس را بدهند؟ این به نوعی اجحاف در حق ۹۵ درصدی است که از این صنعت استفاده نمی‌کنند.

وی افزود: بنابراین برای برقراری تعادل در این صنعت نیز می‌توان راهکارهایی ارایه داد. اول باید سوخت هواپیماها دیگر یارانه‌ای نباشد و ایرلاین‌ها سوخت آزاد استفاده کنند. از سوی دیگر پروازهای بین راهی مجاب به استفاده از آسمان ایران و مسافرگیری در ایران شوند.

درخواست افزایش ۱۰۰ درصدی نرخ بلیت

مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن هواپیمایی درباره پیشنهاد افزایش ۱۰۰ درصدی بلیت هواپیما به مهر گفت: سال گذشته افزایش ۳۰ درصدی نرخ بلیت هواپیما تصویب شد اما ابلاغ نگردید. اگر در آن زمان مصوبه افزایش بلیت ابلاغ می‌شد دیگر پیشنهاد افزایش ۱۰۰ درصدی در کار نبود . وی افزود:با توجه به نرخ دلار بالای ۵۰ هزار تومان این روند به زیان ناوگان هوایی است. وی افزود: اگر با افزایش قیمت بلیت پرواز موافقت نشود، شرکت‌های هواپیمایی با ضرر روبه‌رو خواهند شد و شاید هم ورشکسته شوند. این امر حتی می‌تواند دست دلالان را از بازار بلیت فروشی کوتاه کند.وی با اشاره به درپیش بودن سفرهای تابستانی گفت:  اگر نرخ بلیت‌ها افزایش نیابد بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی زمین‌گیر خواهند شد و شاید شاهد کمبود بلیت در برخی از پروازها باشیم. بنابراین برای نجات شرکت‌های هواپیمایی افزایش ۱۰۰ درصدی می‌تواند کمک بزرگی باشد.

قیمت باید تدریجی افزایش می‌یافت

کش و قوس‌های تعیین نرخ بلیت هواپیما درحالی ادامه دارد که فعالان این حوزه بر ضرورت افزایش قیمت تاکید دارند.کریم بحری، یک فعال شرکت هواپیمایی در گفت‌وگو با ایمنا گفت: از سال ۱۴۰۰ تاکنون همه اقلام، کالاها و خدمات افزایش نرخ داشته‌اند ولی هر زمان پیشنهادی از گران شدن بلیت‌های هوایی زده‌شده این موضوع غیرقانونی قلمداد شده و به تصویب نرسیده است. البته در این مدت برخی شرکت‌ها هم تخلفاتی داشته‌اند و بدون مجوز اقدام به گران‌تر کردن بلیت‌ها کرده‌اند که برخوردهای لازم با آن‌ها شده است. این فعال تصریح کرد: اگر به‌تدریج افزایش نرخی بر بلیت‌های هوایی اعمال‌شده بود نه تنها این نوع اقدامات غیرمجاز را شاهد نبودیم بلکه اکنون نیازی به درخواست افزایش ۱۰۰ درصدی نبود. بحری با تاکید بر ورند افزایش قیمت‌ها در 2 سال گذشته گفت: نرخ تمام کالاها و خدمات  نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش چشمگیری داشته، همچنین خدماتی همچون کرایه تاکسی، اتوبوس و دیگر وسایل حمل‌ونقلی افزایش نرخ داشته است پس چگونه برای گران شدن حمل‌ونقل پرهزینه‌ای مانند هوایی، تا این میزان ممانعت وجود دارد؟

وی تصریح کرد: انتظار می‌رود سازمان‌های تصمیم‌گیرنده نرخ کارشناسانه‌ای را تعیین کنند تا ضمن منصفانه بودن آن برای مشتریان، به شرکت‌ها و ایرلاین‌ها هم آسیبی وارد نشود. به ویژه آنکه در طول دوران شیوع کرونا، به دلیل محدودیت‌های ناشی از آن اغلب پروازها لغو شد و خسارات سنگینی بر این شرکت‌ها وارد آمد.

درخواست محاسبه دلاری تعرفه خدمات رد شد

جعفر یازرلو، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفت: درخواست افزایش نرخ بلیت‌ها در شورای‌عالی هواپیمایی، سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و وزارت راه وشهرسازی تایید شده است؛ اما این درخواست توسط وزیر راه وشهرسازی در ستاد تنظیم بازار مطرح شده و این ستاد هنوز تصمیمی در این خصوص نگرفته است.

یازرلو بیان کرد: با توجه به آنکه هزینه‌ها و ارائه خدمات شرکت‌های هواپیمایی به صورت دلاری است بنابراین آنها درخواست احتساب هزینه‌ها به صورت دلاری را داده بودند که این درخواست پذیرفته نشد.

سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور بیان کرد: به مسافران توصیه می‌کنیم که بلیت‌های خود را از سایت‌های معتبر خریداری کرده تا در صورت بروز مشکل و یا گرانفروشی سازمان هواپیمایی کشور بتواند ورود کرده و مبلغ اضافه دریافت را از این سایت‌ها دریافت کنند.

سخن پایانی

اساسا شیوه قیمت‌گذاری دستوری در بخش حمل‌ونقل هوایی پذیرفته‌شده نبوده و این قانون عرضه و تقاضاست که بازار را متعادل می‌کند. البته در عین حال این شیوه برای یک اقتصاد آزاد ایده‌آل بوده و در اقتصاد دولتی موجود، این‌سازکار پاسخگو نیست. از سوی دیگر افزایش قیمت نرخ بلیت هواپیما آن هم به شیوه دستوری باعث شده تا بلیت برخی از مسیرها کمیاب شود.