وثیقه‌محوری بلای جان کارآفرینی
از دی سال گذشته بین بانک مرکزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تفاهمنامه‌ای در راستای تامین مالی زنجیره‌ای به امضا رسید که سهولت دسترسی به منابع، هدایت نقدینگی و کاهش انحراف از منابع از دستاوردهای این تفاهمنامه خواهد بود. همچنین افزایش ۳۰ درصدی دسترسی به منابع بانکی برای فعالان اقتصادی از دیگر دستاوردهای تامین مالی زنجیره‌ای است.
این طرح پس از اینکه با اجرایی شدن توسط ۵ بانک فاز آزمایشی را با موفقیت گذراند، قرار شد از خرداد امسال برای کلیه واحدهای تولید، با استفاده از ظرفیت تمامی بانک‌ها اجرایی شود. گفتنی است تامین مالی زنجیره‌ای که روشی مرسوم در دنیاست مزیت‌های زیادی دارد که مهم‌ترین آن، کاهش نیاز به نقدینگی است. به‌گفته صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی این طرح به‌جای تمرکز صرف بر نقدینگی بر ابزارهای اعتباری تکیه دارد و سیاست مهم این است که از انحراف منابع بانکی به بازارهای غیرتولیدی و سفته‌بازانه جلوگیری و هدایت اعتباری در تولید محقق شود.
منابع تامین مالی کارآفرینان
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کارآفرینان و شاید مهم‌ترین مانع آنها برای راه‌اندازی کسب‌وکارشان، کمبود منابع مالی برای تامین نیازهای سرمایه‌ای است و به‌دست آوردن وجوه موردنیاز برای راه‌اندازی کسب‌وکارها، همواره به‌عنوان یک چالش برای کارآفرینان مطرح بوده است. فرآیند به‌دست آوردن وجوه موردنیاز ممکن است ماه‌ها به طول انجامد و کارآفرینان را از حرفه مدیریت کسب‌وکارها منصرف کند. از سوی دیگر، بدون تامین مالی کافی، کسب‌وکارهای نوپا هرگز به موفقیت نخواهند رسید. کمبود سرمایه‌گذاری عاملی موثر در شکست بسیاری از کسب‌وکارهاست، با این حال به‌دلیل نرخ بالای مرگ‌ومیر کسب‌وکارهای کوچک جدید، موسسات مالی تمایل چندانی به قرض دادن وجوه یا سرمایه‌گذاری در آنها ندارند.
فقدان سرمایه کافی، کسب‌وکار نوپا را با رها ساختن بر بنیان مالی ضعیف، مستعد شکست خواهد کرد.
سرمایه‌ای که کارآفرینان برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای‌شان نیاز دارند، کاملا در معرض ریسک قرار دارد، چراکه سرمایه‌گذاران در این کسب‌وکارهای نوپا در قبال امکان دستیابی به پاداش‌های چشمگیر (سود سرمایه‌ای) باید برای احتمال از دست دادن کل سرمایه تزریق شده خود آماده باشند.
امروزه از نگاه بنگاه‌های اقتصادی، تامین نقدینگی و سرمایه ثابت و در گردش به یک گلوگاه مهم تبدیل شده که می‌تواند حیات و بالندگی یا مرگ و نابودی یک واحد تولیدی را به‌دنبال داشته باشد.
با نگاهی به روند پرداخت تسهیلات بانکی به کارآفرینان، بنگاه‌های اقتصادی و واحدهای تولیدی طی سال‌های اخیر می‌توان پی برد که میان عملکرد سیستم بانکی و نیاز بخش صنعت به نقدینگی فاصله طولانی وجود دارد و این روش در رفع نیاز بنگاه‌های اقتصادی ناموفق بوده است.
نظارت بر تامین مالی شاه‌کلید شفاف‌سازی مالی
پیمان مولوی، کارشناس سرمایه‌گذاری درباره چگونگی عملکرد بانک‌ها در اجرای طرح تامین مالی زنجیره‌ای بنگاه‌های اقتصادی به صمت گفت: با روش تامین مالی زنجیره‌ای، نیاز به نقدینگی بنگاه‌ها نسبت به وضع موجود کمتر و در واقع نیاز به نقدینگی‌خواهی مشتریان از بانک‌ها کاهش پیدا می‌کند و این موجب بهبود ترازنامه بانکی (افزایش قدرت وام‌دهی بانک‌ها) خواهد شد. وی افزود: در سازکار تامین مالی زنجیره‌ای منابع بانکی به‌جای اینکه به سمت بخش‌های غیرمولد و سفته‌بازانه برود، به سمت بخش تولید هدایت می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه با روش یادشده، نظارت بر مصرف تسهیلات به‌خوبی انجام می‌شود، گفت تامین مالی به‌شیوه زنجیره‌ای، یک فاکتور کاملا واقعی برای نظارت محسوب می‌شود. تامین مالی زنجیره‌ای، قابل نظارت شفاف و تاثیرپذیر است. وی تاکید کرد: نتیجه اجرای این روش تامین مالی هدایت و نظارت بر مصرف اعتبارات است.
مولوی با اشاره به اینکه تامین مالی زنجیره‌ای مدلی است که حدود ۳۰ سال در دنیا در حال انجام است، گفت: این شیوه تسهیلات‌دهی در اتاق بازرگانی معرفی شد.
این کارشناس حوزه سرمایه‌گذاری با تاکید بر اینکه روش تامین مالی زنجیره‌ای در ایران خالی از اشکال نیست، افزود: در حال حاضر مشکل بانک مرکزی اعتبارسنجی است.
رتبه‌بندی اعتباری در ایران بدوی است
وی گفت: اعتبارسنجی در سیستم بانکی ایران با روشی کاملا بدوی در حال انجام است. وی ادامه داد: اعتباردهی در نظام بانکی مبتنی بر بانکداری اسلامی دارای مشکلاتی است و نیاز به بازنگری و اصلاح دارد.
مولوی با تاکید بر اینکه نظام پرداخت تسهیلات در بانک‌های ایران بسیار وثیقه‌محور است، تصریح کرد: در این شرایط کسی که وثیقه ندارد، در واقع در تولید رشد نخواهد کرد و نمی‌تواند به کارآفرین تبدیل شود.
وی افزود: همین سیستم وثیقه‌محوری جلوی اشتغالزایی و کارآفرینی را گرفته و بلای جان کارآفرینان شده است.
از کشورهای پیشرو در تسهیلات‌دهی الگو بگیریم
مولوی با اشاره به اینکه دانش ما برای اعتبارسنجی بانکی و تسهیلات‌دهی نسبت به سایر کشور بسیار کم است، گفت: کشورهایی نظیر ژاپن، انگلیس و امریکا حدود ۳۰ سال است که از سیستم رتبه‌بندی اعتباری در زنجیره تامین استفاده می‌کنند و پیشنهاد بنده این است که از ساختار اصلاح‌شده رتبه‌بندی اعتباری این کشورهای موفق در سیستم تسهیلات‌دهی کمک بگیریم تا شاهد کارآفرینی و اشتغالزایی در کشور باشیم.
جلوگیری از شکل‌گیری ابربدهکاران بانکی
این کارشناس حوزه سرمایه‌گذاری یادآور شد: زمانی که طرح تامین مالی زنجیره‌ای در اتاق بازرگانی معرفی شد، برای همه ما و حتی خود بچه‌های زنجیره تامین سوال بود که این اعتبار قرار است از کجا تامین شود و دوم اینکه با بدهکاران کلان در این سیستم نوین پرداخت تسهیلات چه رفتاری خواهد شد.
وی ابراز امیدواری کرد: مشکل بدهکاران بزرگ بانکی با تامین سرمایه از طریق زنجیره تامین تا حدودی برطرف می‌شود و اتفاق خوبی در حوزه پولی و مالی کشور می‌افتد و اعتبارات به جهت که باید، سوق می‌یابد.
این اقتصاددان افزود: با تامین مالی زنجیره‌ای جلوی خیلی از سوء‌استفاده‌ها در قالب رانت یا وثیقه و... گرفته می‌شود و پرداخت تسهیلات به کارآفرین کاملا شفاف‌سازی می‌شود.
مولوی با تاکید بر اینکه در روش تامین مالی زنجیره‌ای چون سیستم نظارتی بسیار فعال است، دیگر جایی برای پرداخت تسهیلات به ابربدهکاران بانکی باقی نمی‌ماند، گفت: تسهیلات‌دهنده مجبور است براساس قانون و در شرایطی کاملا شفاف اقدام به پرداخت تسهیلات کند.
وی یادآور شد: ذی‌نفعان نمی‌خواهند با اجرای شیوه تامین مالی زنجیره‌ای این شفاف‌سازی اتفاق بیفتد و سعی دارند جلوی آن را بگیرند.
وی درباره اینکه تامین مالی زنجیره‌ای کدام بخش صنعت را شامل می‌شود، اظهار کرد: بخش‌های فلزات، ساختمان، خودرو، لوازم خانگی، ماشین‌آلات و تجهیزات در مرحله اول در این روش تامین مالی حضور دارند اما این روش برای تمامی بخش‌های تولیدی و کارآفرینی قابل‌تعمیم است. البته باید توجه داشت این اقدام بدون توجیه شرکت‌ها امکان‌پذیر نیست.
روزهای خوب در انتظار کارآفرینان
وی گفت: اگر در کشور سیستم رتبه‌بندی اعتباری به‌ویژه در زنجیره تامین شفاف شود؛ یعنی با این سیستم بتوانیم اعتبار را خوب تشخیص بدهیم و براساس نیاز واقعی جامعه تسهیلات‌گیرندگان شناسایی شوند و طرح‌های توجیهی به‌درستی کارشناسی شود، اتفاق‌های خوبی برای کارآفرینی رقم خواهد خورد.
نقش تامین مالی زنجیره‌ای در کارآفرینی
احمد میدری، عضو سابق کمیسون اقتصادی مجلس درباره تامین مالی زنجیره‌ای و نقش آن در کارآفرینی به صمت گفت: افرادی که در اقتصاد فعالیت دارند، باید بتوانند از تسهیلات بانکی استفاده کنند، اما در حال حاضر در این موضوع با چالش‌های زیادی مواجهند.
وی افزود: برای کارآفرینی و اشتغالزایی باید تسهیلات‌دهی آسان‌‌تر شود تا چرخ تولید هم به چرخی مولد در اقتصاد تبدیل شود.
راهی برای جلوگیری از کاغذبازی
وی با اشاره به اینکه اگر رتبه‌بندی از طریق تامین سرمایه زنجیره‌ای راهی برای جلوگیری از کاغذبازی‌ها در سیستم تسهیلات‌دهی بانک‌ها باشد اتفاق بسیار خوشایندی در انتظار بنگاه‌های کوچک و بزرگ است، افزود: با رفع موانع قانونی و شفاف‌سازی روند تسهیلات‌دهی کمک زیادی به بنگاهای کوچک و زودبازده خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه تامین مالی زنجیره‌ای به‌معنی تحولی در هدایت اعتبارات است، گفت: هر چه راه برای گرفتن تسهیلات هموارتر باشد و تسهیلات به‌دست کارآفرینان واقعی برسد، ضریب اشتغالزایی بیشتر و کار برای افراد بیشتری از جامعه تامین می‌شود.
قراردادهای بانکی استاندارد شد
کوروش پرویزیان، مدیرعامل بانک پارسیان نیز در تشریح مزایای طرح تامین مالی زنجیره‌ای و فراهم آوردن زیرساخت‌های لازم آن بیان کرد: قراردادهای بانکی در قانون رفع موانع تولید و تسهیل کسب‌وکار استاندارد شده است و مصوبه شورای پول و اعتبار را دارد؛ بر همین اساس اجازه دهید اصلاحیه پذیرش اسناد الکترونیکی با امضای الکترونیکی در تفاهمنامه جدید قید شود، چراکه بانک‌ها حق اضافه کردن موردی به قراردادها و تفاهمنامه‌های بانکی را نداشته و این تفاهمنامه بین ۷ بانک به‌صورت متحدالشکل امضا شده است
تلاش برای توسعه تولید ملی
وی با بیان اینکه اجرای طرح تامین مالی زنجیره‌ای تاثیر بسزایی در توسعه تولید ملی دارد، افزود: در این روش منابع و اعتبارات به سمتی خواهد رفت که ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کند که به نفع اقتصاد ملی خواهد بود.
با اجرای طرح تامین مالی زنجیره‌ای بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی به‌جای شیوه سنتی دریافت تسهیلات، فرآیند تامین مالی بنگاه‌ها به‌صورت پیوسته و در طول زنجیره‌های تامین و مبتنی بر جریان واقعی کالا و خدمات صورت می‌گیرد. انحراف منابع کم می‌شود هدف از اجرای طرح تامین مالی زنجیره‌ای که به‌طور آزمایشی با امضای تفاهمنامه میان وزارت صنعت، معدن و تجارت و ۷ بانک عامل کلید خورد و با موفقیت همراه بود، تامین مالی بنگاه‌ها، کاهش هزینه تمام‌شده محصول، تسریع در تامین مالی بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی است. این امیدواری وجود دارد که با اجرای این طرح، انحراف منابع محدود شود و شفافیت و کارآیی تخصیص منابع مالی، افزایش یابد.
سخن پایانی
براساس گفته کارشناسان با اجرای طرح تامین مالی زنجیره تولید، دغدغه تامین مالی بنگاه‌های تولیدی برطرف می‌شود و تسهیلات با شفافیت بیشتری نسبت به گذشته در اختیار بنگاه‌ها قرار می‌گیرد. این تجربه‌ای است که از سال‌ها قبل در کشورهای تراز اول برای کارآفرینی امتحان خود را پس داده است. براساس هدف طرح تامین مالی زنجیره‌ای مسیرهای منتج به تسهیل و ارزان کردن تامین مالی تولید، ساماندهی تامین مالی تولید و هر آنچه که به بنگاه‌های تولیدی و صادرات کمک می‌کند، کوتاه می‌شود تا فعالان اقتصادی کمتر دغدغه تامین مالی داشته باشند. اقداماتی همچون تامین مالی زنجیره‌ای تولید نه‌تنها کمک‌کننده و تسهیل‌کننده است، بلکه اساس ارتباط تولیدکنندگان و شبکه بانکی را منتظم‌تر می‌کند و صف و تقاضاهای صوری و کاذب را نیز از بین می‌برد. افزایش شفافیت و نظارت‌پذیری جریان مالی اقتصاد، تسهیل وثیقه‌سپاری و اعتبارسنجی، جلوگیری از انحراف منابع، کاهش تقاضای نقدینگی، زمینه‌سازی و کمک به اصلاح نظام بانکی، کاهش مطالبات غیرجاری بانک‌ها، تسهیل تامین سرمایه در گردش بنگاه‌ها و کاهش هزینه‌های مالی و بهای تمام‌شده محصول در زنجیره برای فعالان اقتصادی از دیگر دستاوردهای اجرای طرح تامین مالی زنجیره‌ای عنوان شده است.
