ازآنجاکه بیش از ۸۰ درصد صادرات گیلان از مرزهای سه‌گانه این شهرستان مرزی انجام می‌شود نیازمند توسعه زیرساخت‌های گمرکی این شهرستان در محورهای دریایی و ریلی است. مهیا نبودن زیرساخت‌ها در توسعه و پیشرفت گمرک آستارا به‌خصوص در بخش ریلی از مطالبات تجار و بازرگانان است. همه‌ساله با شروع فصل صادرات و تقریبادو ماه قبل از آغاز سال نو میلادی، اوج تردد بار از پایانه مرزی آستارا شروع و تا پایان اسفند ماه افزایش تردد کامیون‌ها در این مسیر، موجب افزایش تقاضا می‌شود که این روند باعث شده مشکلاتی هم برای صادرکنندگان و هم برای شهروندان به وجود بیاید. با وجود پیگیری‌های صورت گرفته از سوی مسئولان در هفته‌های اخیر بازهم صف‌های طولانی کامیون‌های ترانزیتی در مسیرهای منتهی به مرز مشاهده می شود و شهروندان و صادرکنندگان را با مشکلات جدی مواجه کرده است.

ضرورت مرمت و بهسازی پل مرزی قدیمی

گمرک آستارا  یکی از قدیمی‌ترین گمرکات کشور است که به دلیل نبود زیرساخت‌ها و با توجه افزایش مبادلات بین ایران، اوراسیا و روسیه نیازمند تمهیداتی وِیژه برای تسهیل تردد کامیون‌ها است. بسیاری از کارشناسان معتقدند پل مرزی مشترک و تاریخی ایران و جمهوری آذربایجان بر روی رودخانه آستاراچای که در دوران اتحاد جماهیر شوروی سابق ساخته شده نیازمند مرمت و بهسازی کامل است. این پل که منشا اتصال جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان است، ۹۰ متر و بیست سانتی‌متر طول و ۱۰ متر عرض دارد. این پل مرزی کم‌عرض دارای عرشه‌ای فلزی است و بارها بر اساس گزارش‌های فنی کارشناسان چه در دوران شوروی سابق و چه پس از استقلال کشور جمهوری آذربایجان و با همکاری جمهوری اسلامی ایران به دلیل پوسیدگی و نبود شرایط فنی مناسب مورد مرمت اساسی قرارگرفته است. عرض این پل متناسب با میزان ترانزیت عبوری از آن نیست؛ همین امر موجب شده کامیون‌ها در دو طرف مرز به‌نوبت حرکت کرده و زمان زیادی تلف شود. ضروری به نظر می‌رسد که هر چه زودتر مشکلات مسیر ترانزیتی از مرز زمینی آستارا حل شود.  به عنهوان نمونه با توجه به اینکه ورود و خروج هم‌زمان دو کامیون بر روی پل مرزی قدیمی آستارا به دلیل فرسوده بودن مقدور نیست و این موضوع یکی از مواردی است که مانع سرعت در ورود و خروج کامیون‌های ترانزیتی می‌شود. بنابراین تعریض این پل قدیمی از اقدامات اولیه برای افزایش ظرفیت و سرعت ورود و خروج کامیون‌ها از مرز است. درهمین حال مدتی است ساخت پل مرزی اتومبیل روی جدید در مرز آغازشده و در حال احداث است و مسئولان خبر از اتمام ساخت این پل در آینده‌ای نزدیک می‌دهند.احداث پل جدید اتومبیل‌رو در مرز ایران و جمهوری آذربایجان با توجه به ظرفیت صادرات و ترانزیت کالا در آستارا پس از بهره‌برداری می‌تواند رونق هر چه بیشتر اقتصادی را برای منطقه به دنبال داشته باشد.

طی ۳ماه اخیر صف‌های کیلومتری کامیون‌های ترانزیتی خارجی صادرات بار از ورودی شهر آستارا و از محل پایانه بین‌المللی بار این شهرستان تا درب گمرک زمینی - مرزی آستارا، باعث ترافیک، معطلی رانندگان ایرانی و خارجی و همچنین رنجش شهروندان آستارایی شده است. اداره کل گمرک آستارا علت تشکیل صف‌های طولانی کامیون‌های ترانزیت خارجی را کمبود امکانات و نیروی انسانی در گمرک آستارا، ظرفیت محدود تنها پل مرزی بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در مرز زمینی آستارا، نبود تیر پارک و تأخیر پذیرش کامیون‌های ترانزیت خارجی از سوی گمرک آستارای جمهوری آذربایجان اعلام کرده است.

با وجود رونق صادرات و عبور و مرور کامیون‌های خارجی، کندی ترخیص کالا و نبود تیر پارک موجب ترافیک شدید کامیون‌های ترانزیتی در شهر مرزی آستارا و مشکلاتی برای شهروندان این شهر شده است.

وضعیت پل فلزی آستارا

فرماندار آستارا در گفت‌وگو با مهر گفت: با توجه به اینکه وضعیت پل فلزی آستارا که قدمت ۸۰ ساله دارد، زیاد مناسب نیست اعتبار اولیه برای نوسازی این پل فلزی تخصیص‌یافته و باید روند نوسازی، مستحکم و تعریض این پل تسریع شود. عنایت رضایی پوربا اشاره به گذشت یک سال از آغاز عملیات ساخت پل جدید اتومبیل‌رو در مرز آستارا، گفت: روند اجرایی کار در حال انجام است و به‌زودی به اتمام می‌رسد؛ همچنین لازم است که راه مواصلاتی این پل به جاده اصلی به سرعت زیرسازی و آماده انجام واردات و صادرات شود.

دیپلماسی فعال خارجی

بخش دیگری از مشکل صف‌های طولانی کامیون‌های ترانزیتی در بندر آستارا مربوط به کشور جمهوری آذربایجان است که پذیرش کامیون‌ها در آن کم بوده و این  مساله نیازمند دیپلماسی فعال با کشور مقابل است. مدیرکل گمرک آستارا در رابطه با این موضوع اظهار کرد: کشور آذربایجان درگذشته روزانه ۴۰۰ کامیون پذیرش می‌کرد که اکنون حجم روزانه پذیرش را کاهش داده و روزانه حداکثر ۲۵۰ کامیون را پذیرش می‌کند و تمامی این عوامل باعث شده تا مدت‌زمان در صف ماندن کامیون‌ها در این مرز بیشتر شده و برخی از کامیون‌ها نتوانند به‌موقع از مرز خارج شوند.علی حسین ذوالقدری همچنین با اشاره به نشست‌های مشترک بین گمرکات جمهوری اسلامی ایران و آذربایجان از اعلام آمادگی مدیرکل گمرک آستارای جمهوری آذربایجان بر ضرورت تسهیل در تردد مرزی، ارتقای تعاملات گمرکی بین طرفین و بهبود وضعیت موجود خبر داد.«جواد هدایتی» دبیر کل دفتر ترانزیت و حمل‌ونقل بین‌المللی نیز اظهارکرد: اقدامات متنوعی در همکاری با دیگر نهادهای مستقر در مرز برای بهبود تعاملات داخلی و نیز رایزنی با مقامات استانی و تشکیل نشست مشترک با همتایان آذربایجانی صورت پذیرفته که مسبوق به مکاتبات متعدد از مجاری دیپلماتیک با طرف آذربایجانی است که مجدانه توسط سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو در حال پیگیری است.

نیاز ضروری گمرک آستارا به ایکس ری دوم

یقینا فعالیت دستگاه ایکس ری کامیونی در تسهیل و تسریع رویه‌های گمرکی تاثیر زیادی دارد. یکی از دلایل معطلی کامیون‌ها در بندر آستارا کمبود دستگاه ایکس‌ری در گمرک آستارا است، به‌نحوی‌که تمام کامیون‌های ورودی و خروجی گمرک با یک دستگاه ایکس ری کنترل می‌شود که باعث تداخل و در هم تنیدگی شدید عبور و مرور کامیون‌ها شده است، از سوی دیگر تعداد باسکول هم در این پایانه کم است و جوابگوی این حجم از ترددها نیست.عنایت رضایی پور، فرماندار آستارا بابیان اینکه برای محوطه‌سازی گمرک آستارا اقدامات لازم باید انجام گیرد به خبرنگار مهر گفت: نصب و راه‌اندازی دستگاه ایکس ری یکی از ملزومات گمرکی است که به تسریع در روند خروج کامیون‌های ترانزیتی کمک می‌کند. بااین‌حال نصب دستگاه ایکس ری در گمرک آستارا مدتی است آغازشده و ۷۵ درصد پیشرفت داشته است.

علی حسین ذوالقدری، مدیرکل گمرک آستارا نیز بابیان اینکه نصب دستگاه ایکس ری در لاین خروج محوطه گمرک آستارا ۷۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است گفت: نصب این دستگاه قطعاً به روان‌سازی ترافیک در محوطه گمرک کمک می‌کند. در این راستا مقرر شده است استانداری در خصوص تسریع در اتمام ایکس ری در حال احداث گمرک آستارا برای مسیر خروجی پیگیری لازم را به عمل آورد.

افزایش تقاضا و رونق صادرات

براساس اخبار منتشر شده در۶ ماه دوم سال همواره شاهد افزایش تقاضا و رونق صادرات کشورمان و همچنین افزایش شمار کامیون‌های خارجی حامل کالاهای صادراتی ایرانی در مرز زمینی آستارای ایران و آستارای آذربایجان با توجه به نیاز بازارهای هدف به ویژه کشور روسیه و سایر کشورهای حوزه قفقاز و CIS هستیم و در این رابطه گمرک آستارای ایران با رونق گرفتن تجارت خارجی فعالیت خود را که شبانه روزی است با وجود کمبود شدید نیرو قوت بخشیده و در خدمت توسعه صادرات کشور است.

در آن سوی مرز متاسفانه کاهش سرعت رویه‌های گمرکی در گمرک آستارای جمهوری آذربایجان را شاهد هستیم و تصمیمات لحظه‌ای و نبود ثبات در برنامه‌های گمرکی، رانندگان کامیون‌های یخچال دار ترانزیتی خارجی را به دردسر انداخته است.

سخن پایانی

بدون شک جایگاه آستارا به‌عنوان سومین مرز فعال تجاری کشور با تنوع فعالیت آن در رویه‌های مختلف مرزی از اهمیت بالایی برخوردار است و با توجه به اهمیت رشد ترانزیت برای کشور و لحاظ آن در دستور کار دولت سیزدهم از منظر اولویت توسعه مناسبات با همسایگان، تسهیل افزایش ترانزیت ناوگان ورودی از این مرز باید در دستور کار قرار بگیرد تا به‌ویژه با توجه به شرایط حال حاضر کشور روسیه و افزایش تجارت آن کشور با قلمروهای جنوبی، کمال بهره‌برداری صورت پذیرد.

معطلی کامیون‌های حمل کالاهای صادراتی در گمرک آستارا مشکلی است که قطعا با همکاری نهادهای‌های مربوطه و نیز گفت‌وگو از مجراهای دیپلماتیک می‌تواند حل شود. یکی از اصلی‌ترین برنامه‌های دولت، توسعه دیپلماسی اقتصادی است و چنین اقداماتی که منجر به خراب شدن بار و محموله‌ها در ترانزیت‌های بین‌المللی می‌شود، زمینه ساز تخریب بازار تجار ایرانی در کشورهای همسایه خواهد شد بنابراین باید در این حوزه تدابیر لازم اندیشیده شود.