تفکیک وزارت صنعت،معدن و تجارت، تولید و تجارت را ساماندهی می‌کند

براساس فرهنگ کشورها در برخی از آنها به‌ویژه کشورهای اروپایی خودرو شخصی تنها برای سفرهای بین‌شهری و آخر هفته استفاده می‌شود و تردد درون‌شهری بیشتر با استفاده از خودروهای عمومی است. به‌عنوان مثال، آلمان جمعیتی معادل ایران دارد اما آمار خودروهای شخصی این کشور دو برابر کشور ما است. کاهش عرضه خودرو از یک‌سو و بالا رفتن عمر فرسودگی خودروها از سوی دیگر، پیامد تحریم‌ها بوده که همچنان موضوع واردات خودرو را با مناقشه همراه کرده است. آیا بالاخره سد واردات خودرو شکسته خواهد شد؟

پیچیده شدن موضوع واردات خودرو

در جهان صنعتی امروز، صاحبان بنگاه‌ها برای داشتن سهم بیشتر از بازار تقاضا، براساس سلیقه مشتری حرکت می‌کنند. با توسعه صنعت خودرو جهان، شعار این است که هر فرد حق دارد خودرو موردعلاقه خود را انتخاب کند. همچنین با توجه به رشد فناوری این صنعت، آپشن خودروها، محل رقابت خودروسازان شده است و استاندارد و ایمنی از بدیهیات تولید خودرو در کشورهای صنعتی به‌شمار می‌رود. این در حالی است که با توجه به چالش‌های تولید در کشور، ایمنی محصولات داخلی محل جدال نهادهای گوناگون دولتی و خصوصی از پلیس تا خودروسازی شده است.

برخی با این هدف موافق واردات خودرو هستند که بازار رقابتی به وجود آید و محصولات داخلی ارتقای کیفی پیدا کنند. همچنین تولیدکنندگان موافق واردات هستند به شرط اینکه خودروهایی در رنج قیمتی بالا وارد شود و به بازار محصولات داخلی آسیب نزند.

ممنوعیت واردات خودرو از تیر ۹۷، گویا فضا را به سمتی برده که از واردات خودرو به‌عنوان درمان‌کننده تمام دردهای صنعت و بازار خودرو، انتظار شفا دارند. کمبودها زمینه‌ساز این چالش نظری جدید در صنعت خودرو شده است.

شاید بخشی از پیچیده شدن پرونده واردات به همین موضوع برگردد که قرار است از آن برای حل تمام مشکلات موجود صنعت و بازار خودرو بهره‌برداری شود. کارشناسان بازار خودرو با اشاره به این موضوع، نسبت به انحصار واردات از سوی تولیدکنندگان نیز گوشزد کرده‌اند، چون وضعیت موجود را پیچیده‌تر خواهد کرد. برخی کارشناسان اقتصاد هم معتقدند برای رفع مشکلات فعلی صنعت باید وزارت صنعت، معدن و تجارت تفکیک شده و وزارت صنعت، موضوع تولید و وزارت بازرگانی، واردات کالاها را پیگیری کند.

با وجود داغ بودن بحث واردات خودرو، این موضوع هنوز از سوی دولت در قالب مصوبه ابلاغ نشده؛ بنابراین شروط واردات جسته‌گریخته از زبان برخی مسئولان وزارتخانه اعلام می‌شود. معاون صنایع حمل‌ونقل وزیر صنعت، معدن و تجارت هدف این وزارتخانه از واردات خودروهای اقتصادی را اتصال این خودروها به خطوط تولید داخلی عنوان کرده است.

حال با وجود بیش از ۱۰۰ مجوز خودروسازی قرار است چه هدفی با افزایش مجوزها دنبال شود که مشکلات فعلی این صنعت را حل کند باید منتظر بود تا نخستین خودروهای خارجی پس از بیش از ۳ سال ممنوعیت، وارد شوند.

کاهش تعرفه واردات به ۵ درصد هم از دیگر جزئیاتی است که جسته‌‌گریخته مطرح می‌شود و این موضوع منجر به اعتراض فعالان صنعت شده که آن را خیانت در حق تولید می‌دانند.

رنج قیمتی (۲۰ هزار تا ۲۵ هزار دلار)، تاکید بر ورود خودروهای برقی و هیبریدی و... همه از جزئیاتی است که هنوز به‌طور رسمی اعلام نشده است.

دخالت ذی‌نفعان کارساز نیست

علی خاکساری‌رفسنجانی، کارشناس حوزه اقتصاد و عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره واردات خودرو بهصمت گفت: مشکلات بازار خودرو، تنها با واردات، آن هم بدون هیچ قید و شرطی و کاملا در شرایط رقابتی قابل حل است. دخیل کردن شرکت‌های خودروساز و قطعه‌ساز که خود در این موضوع ذی‌نفع هستند، نمی‌تواند به صلاح باشد.

وی معتقد است برای بهبود شرایط تولید و واردات کالاهای صنعتی ضرورت دارد تا وزارت صنعت، معدن و تجارت از یکدیگر تفکیک شده و موضوع تولید از سوی وزارت صنعت و مسئله تجارت از سوی وزارت بازرگانی پیگیری شود. این کارشناس حوزه اقتصاد اظهار کرد: یکی از راهکارهای عملی واردات خودرو که به نفع صنعت کشور باشد همین تفکیک دو وزارتخانه خواهد بود.

این عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: این تفکیک، وظایف هر بخش را روشن کرده و برخی انحصارهای موجود را از بین خواهد برد. در حال‌حاضر یک وزارتخانه که قرار است تولید و تجارت را مدیریت کند، نه می‌تواند به‌درستی تولید را هدایت کند و نه به وظایف خود در حوزه بازرگانی بپردازد.

مدیریت برای شکست

خاکساری‌رفسنجانی با اشاره به این شبهه که وزیر صنعت، معدن و تجارت فقط از منافع خودروسازان حمایت می‌کند، ادامه داد: مدیریت تولید نباید به‌گونه‌ای باشد که در حق مردم اجحاف شود و عملکرد فعلی وزارتخانه این ذهنیت را به‌وجود آورد که آنها نمی‌خواهند واردات خودرو به‌درستی انجام شود.

این مدرس حوزه اقتصاد عنوان کرد: واردات خودرو بیشتر به شعار تبدیل شده و اگر روزی خودرویی وارد شود، با مدیریت خودروهای سفارشی خاص خواهد بود تا ثابت شود، واردات تاثیری در بهبود وضعیت فعلی صنعت و بازار خودرو نداشته است. در نتیجه اجازه نمی‌دهند واردات به مفهوم واقعی و اقتصادی از مسیر خود انجام شود.

آرزوهای خودرویی

بسیاری از شرکت‌های واردکننده خودرو حاضر به صحبت در این‌باره نیستند، زیرا عنوان می‌کنند هر اظهارنظری از سوی آنها به ضررشان تمام‌شده و فعالیت‌شان را با مشکل همراه خواهد کرد. در ادامه مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو درباره نتیجه مذاکرات برای واردات خودرو عنوان کرد: مصوبه واردات خودرو هنوز به‌طور رسمی از سوی دولت ابلاغ نشده است. او درباره دلیل این امر بهصمت گفت: مسئولان دولتی می‌خواهند افزایش عرضه، افزایش تنوع در نوع و مدل، شکستن بازار انحصاری، کاهش قیمت، انتقال تکنولوژی، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، افزایش رضایتمندی مردم، حفظ تراز تجاری و... را با یک موضوع به‌نام واردات خودرو محقق کنند. به‌طور قطع، چنین امری امکان وقوع ندارد؛ بنابراین همه سرگردان این موضوع شده‌اند که چه باید کرد.

وی افزود: هنگامی بر کاهش قیمت و انتقال تکنولوژی تاکید می‌شود که تاکید دارند این خودروهای ارزان‌قیمت هم باید به‌روز بوده و تمام استانداردهای هشتادوپنج‌گانه را بگذرانند و هم اینکه، هیبریدی و برقی باشند. علاوه بر این، واردکنندگان این خودروها باید سود تجارت‌شان را در صنعت خودرو سرمایه‌گذاری کنند و عایدی این سرمایه‌گذاری نباید از کشور خارج شود.

او ادامه داد: خواسته‌ها و انتظارات از موضوعی ساده به‌نام واردات خودرو، بسیار بالا بوده و همین امر، مسئله واردات خودرو را پیچیده‌تر کرده است.

دبیر انجمن واردکنندگان خودرو با اشاره به شروط تعیین‌شده از سوی نمایندگان خانه ملت یادآور شد: واردات خودرو به ازای صادرات خودرو و قطعه در کنار توقعات عنوان شده، آرزوهای خودرویی مسئولان دولتی شده است.

اهرمی برای تنظیم بازار، نه افزایش سرمایه‌گذاری

دادفر در ادامه سخنان خود عنوان کرد: قرار است جزئیات واردات خودرو از سوی کسانی باشد که برخی از آنها خود مسببان به وجود آمدن وضع موجود بوده‌اند. افراد جدید با ایده‌های نو نیستند که بخواهند معضلات صنعت و بازار خودرو را حل‌وفصل کنند.

او گفت: مدیریت برخی از همین افراد تصمیم‌گیر در گذشته بوده که این شرایط را به‌وجود آورده است. انجمن در جلساتی که در مجمع تشخیص مصلحت نظام برگزار می‌شد و حضور داشت، با برخی از شروط واردات مخالفت کرد که نماینده خانه ملت در رسانه‌ها اعلام کرد تنها مخالف واردات خودرو انجمن واردکنندگان خودرو است. در حالی که انجمن با این شروط که می‌توان برخی از آنها را به‌عنوان مانع‌تراشی نام برد، مخالف بود. نمی‌توان به‌نام واردات، بازار را انحصاری‌تر کرد، چراکه این مسئله مشکلات بازار خودرو را پیچیده‌تر و بغرنج‌تر می‌کند.

وی اظهار کرد: اصل واردات اهرمی برای تنظیم بازار است؛ اینکه بخواهیم افزایش سرمایه‌گذاری در خط تولید داشته باشیم یا انتظار این باشد که سود وارد تولید شود، مسئله را پیچیده و از دسترس خارج می‌کند.

هدف از واردات چیست؟

دادفر عنوان کرد: واردات خودرو می‌تواند در ارتقای کیفی محصولات داخلی اثرگذار باشد اما اصل واردات دارای مفهومی به این شرح است « کشورهایی که مزیت تولید محصولاتی را ندارند و بهای تمام‌شده تولید آنها بالاس،ت از کشورهایی که دارای مزیت هستند، محصولات را وارد می‌کنند. در این اقدام، هدف هم تنظیم بازار است و هم کاهش قیمت‌ها.»

او گفت: مدیران دولتی با طرح واردات به‌دنبال احیای شرکت‌های خودروساز و تحول صنعت خودرو کشور هستند. این همه انتظار از یک طرح نمی‌تواند کارساز باشد. نمایشگاه امسال خودرو از خودروهای چینی پر بود، باید پرسید چه اتفاقی افتاده که به اینجا رسیده‌ایم.

وی با بیان اینکه خطاهای گذشته را دوباره تکرار نکنیم، اظهار کرد: قبلا گفته شده بود که خودرو باید به شکل CKD وارد شود و کسانی که مبادرت به این کار می‌کنند باید صاحب کارخانه هم باشند. این شد که صنعت خودرو کشور را به گرید ۲ و ۳ تبدیل کردیم. محصولاتی به بازار عرضه می‌شود که عمر آنها ۳ سال بیشتر نیست. سرمایه‌های زیادی با چنین نظریه‌هایی از بین رفته است.

دادفر در پایان تاکید کرد: از خطاهای گذشته باید درس آموخت و براساس اصول اقتصاد حرکت کرد. نمی‌توان گفت کشورهای دیگر اشتباه کرده‌اند اما امروز در صنعت خودرو موفق هستند. تجربیات موفق آنها باید الگوی ما در تصمیمات‌مان برای صنعت و بازار خودرو کشور باشد.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، موضوع واردات خودرو بستری برای نجات وضعیت فعلی صنعت خودرو شده است. انتظارات را بالا برده و مسئولان را برای فرار از انتقادها به آن متوسل کرده است.

اما اینکه واقعا واردات با چه جزئیاتی عملیاتی شود همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. واردات خودرو امروز به غلط یا درست، راه نجات صنعت خودرو با تمام چالش‌هایی که به آن مبتلاست، شده است.