کارآفرینی در معدن؛ چرا و چگونه
آرش ابراهیمآبادی ـ استاد دانشگاه و فعال معدنی
بهطورکلی در علم اقتصاد عوامل تولید به ۴ بخش تقسیم میشوند؛ زمین، نیروی انسانی و کار، سرمایه و کارآفرینی. از تلفیق این ۴ عامل است که میتوان کالا و خدمات تولید کرد. زمین عبارت است از هر منبع و منشأ طبیعی که برای تولید کالاو خدمات به کار گرفته میشود. یعنی هر چیزی که بهنوعی به زمین مربوط میشود و از منابع زمینی بهدست میآید؛مانند موادمعدنی خام.نیروی انسانی عبارتند از: همه افرادی که در فرآیند تولید کالا و خدمات نقش ایفا میکنند و اگر برای چنین افرادی دستمزد در نظر گرفته شود، این فرد عضوی از نیروی انسانی در فرآیند تولید کالا و خدمات ما بهشمار میرود. منظور از سرمایه ماشینآلات، ابزار و سازههایی که برای تولید کالا و خدمات به کار میرود، اطلاق میشود. بهعنوانمثال، در بخش معدن و صنایعمعدنی؛ ساختمانها، ماشینآلات، کامیونها یا دامپتراکها، چکشها، چالزنها، نوار نقاله، تجهیزات رایانهای و امثال آن را داراییهای سرمایهای مینامند و در نهایت، کارآفرینی که موضوع اصلی صحبت ما است، مفهومی است که این ۳ عامل را با هم ادغام میکند. پس کارآفرین کسی است که ۳ عامل زمین، نیروی انسانی و سرمایه را بهمنظور حصول سود بیشتر با راه و روشی خلاقانه و نوآورانه با هم تلفیق کند. چنین فردی علاوه بر تعهد، باید از توانایی سازماندهی و اداره مخاطرات، شم فرصتطلبی داشته باشد و امکانات موجود در بازار را تشخیص بدهد و آنها را تبدیل به فرصت کند. کارآفرین باید بداند که چطور کسب و کارش میتواند با همتایان خود رقابت، چه میزان ریسکی را میتواند تحمل و در نهایت، چگونه میتواند محصولی جدید را به بازار معرفی کند. با داشتن این خصیصه فرد میتواند از همه فرصتهای موجود بهره ببرد.
کارآفرینی را میتوان به ۵دسته زیر تقسیم کرد:
کارآفرینی اجتماعی که به نیازهای جامعه و حل مسائل و مشکلات آن میپردازد.
کارآفرینی استارتآپی که اساس آن بر ایدههای خلاقانه و نوآورانهای بنا شده است و میتواند بیشترین میزان سود را در کوتاهترین زمان ممکن برای مجموعه فراهم آورد.
کارآفرینی کوچکمقیاس است و حتی میتواند در مقیاس یک فرد یا یک خانواده باشد و به سرمایهگذاری اولیه اندکی نیاز دارد.
کارآفرینی در شرکتهای بزرگ است که در طول زمان رشد میکند و تا انتهای فعالیت شرکت ادامه دارد. تمرکز این مدل بر سودآوری مستمر و حداکثری با رویکرد نوآورانه است. کارآفرینی در زمینه تربیت نیروی متخصص و اپراتور ماهر. کارآفرینی نوآورانه که ارتباط مستقیمی با حوزه موردبحث ما یعنی معدن دارد. در این نوع کارآفرینی یک محصول یا ایده کاملا جدید به بازار معرفی و عرضه میشود و در این نوع کارآفرینی، مهارت نوآوری از ارکان اساسی است. برای اینکه بدانیم کارآفرینی در حوزه معدن چگونه اتفاق میافتد، باید نگاهی به معدن و چرخه معدنکاری انداخت. فعالیت معدن در ابتدا با معدنکاوی یا فرآیند پیجویی و اکتشاف ماده معدنی و ارزیابی و تخمین ذخیره شروع میشود. در مراحل بعد استخراج، فرآوری مواد و در نهایت مرحله بستن و بازسازی معدن مطرح میشود. در هر یک از این مراحل اگر روشهای فناورانه و نوآورانهای به کار گرفته شود، میتواند وارد حوزه کارآفرینی شود. در تعریف کارآفرینی معدنی باید آن را به چند بخش تقسیم کنیم که نخستین بخش الهامپذیری است. بهعبارت دیگر، در این مرحله باید کارآفرین جستوجوی ذهنی داشته باشد تا در جایی که دیگران از آن غافل هستند، سود را تشخیص دهد. برای مثال این ایده میتواند کشف یک ذخیره جدید در ادامه فعالیتهای معدنی گذشته باشد. مواردی بوده است که فردی یک معدن متروکه را با سرمایه اندکی در اختیار میگیرد و بعد مشخص میشود که ذخیره دیگری را در آنجا یافته است و به این ترتیب، سود سرشاری را بهدست میآورد.
مورد بعدی، یادگیری یا فراگیری مهارتهای پیجویی و ایجاد هدفهای بعدی برای کارهای اکتشافی است. یک کارآفرین معدن در این حوزه باید درباره محل شروع فعالیت خود تصمیمگیری کند که این مهارت بهشرط داشتن دانش و تجربه حاصل میشود. اگر این تواناییها و مهارتها آموزش داده شود، میتواند ارزش کارآفرینی بالایی داشته باشد.علاوه بر این، حفاری اکتشافی یکی از مهمترین مراحل کارآفرینی معدنی است و تایید یافتههای اولیه اکتشافی با انجام عملیات حفاری گام مهمی در این زمینه است. البته این مرحله هم بسیار هزینهبر است و هم ریسک بالایی دارد، اما در نهایت، همین عملیات است که کانیزایی اقتصادی را مشخص میکند و بهنوعی آزمون نهایی برای تایید ایدهها و پیشبینیها است. موضوع دیگر، بررسی فنی و اقتصادی است که میتواند با ایجاد ارتباط میان یافتهها و دادههای جمعآوریشده، اقتصادی بودن طرحهای معدنی را موردمطالعه قرار دهد. بهطورخلاصه، در تمام مراحل فعالیت معدن از اکتشاف گرفته تا استخراج و فرآوری ذوب و پالایش، پیادهسازی روشهای نوین و مانند آن، میتوان کارآفرینی کرد و از آنجایی که افراد زیادی میتوانند در هر یک از این مراحل مشغول به کار شوند، از منظر اشتغالزایی هم حائزاهمیت است. در مرحله بازاریابی و عرضه محصول نهایی به بازار هم میتوان به ایدههای نوآورانه اندیشید، زیرا یکی از مراحل مهم فعالیتهای معدنی است و نقطه پایانی کارآفرینی معدنی است. استفاده از فناوریهای نوین در بخش فرآوری، افزایش راندمان، بازیابی مواد معدنی و در نهایت، عرضه محصولات با عیار و کیفیت بهتر میتواند فروش مواد معدنی را بالا ببرد و این خود میتواند زمینهای برای کارآفرینی در حوزه معدن فراهم کند و برند شرکت معدنی را در بازار ارتقا دهد.