کم‌کم به روزهایی نزدیک می‌شویم که بازار ۱۱ ماه در انتظار آن است؛ شب عید. در این روزها بازار رنگ‌وبویی دیگر به خود می‌گیرد و به‌قولی کسبه «دخل پرتری» نسبت به سایر شب‌ها می‌بندند، اما در همین روزها برخی از مغازه‌ها گویی ساز مخالف می‌زنند. با عبور از کنار برخی از مغازه‌ها در خیابان یا برچسب‌های قرمز و بزرگ روی شیشه‌های ویترین به چشم‌تان می‌خورد که روی آنها نوشته شده ۵۰ درصد تخفیف یا وجود تعداد زیادی آدم در مغازه‌ای کوچک ناخودآگاه توجه‌تان را جلب می‌کند. در مواجهه با این شرایط تنها یک چیز از ذهن‌تان رد می‌شود «به داخل مغازه می‌روم و فقط نگاه می‌کنم». نگاه کردن همانا و خروج با کیسه‌های خرید همانا! حراج لباس‌های زمستانی از اوایل بهمن شروع می‌شود و تا نزدیک عید جریان دارد؛ هرچند با هزینه‌های تولید قیمت‌ها آنچنان هم ارزان نیست، اما دیگر خبری از قیمت‌های نجومی نیست. اما گاهی برخی از این مغازه‌ها نان دیگر کسبه را آجر می‌کنند و آنها را از کسب درآمد می‌اندازند؛ گویی چرخ زندگی تنها باید برای آنها به خوشی بچرخد. صمت در این گزارش به موضوع نظارت بر حراج کالاها پرداخته است.

حراج‌ها، آخرین امید برای خرید

مدت‌هاست که خرید بسیاری از کالاها به‌ویژه لباس دیگر در اولویت مردم نیست. در واقع چاله‌هایی عمیق مانند اجاره‌بها، خوردوخوراک و اقساط قبل از دریافت حقوق‌های کم افراد در پایان هر ماه وجود دارد که دیگر مجالی برای خرید کالاهای دیگر نمی‌ماند. در چنین شرایطی حراج‌های آخر فصل فرصت خوبی است تا بسیاری از افراد بتوانند نیاز خود را برطرف کنند.

در واقع برخی خریدهای خود را تنها در پایان فصل‌ها انجام می‌دهند تا بتوانند از قیمت‌های مناسب در این بازه زمانی بهره ببرند؛ هرچند با وضعیت اقتصادی فعلی دیگر از حراج‌ها نیز مانند گذشته استقبال نمی‌شود. بسیاری از افراد با این صحنه مواجه شدند که ویترین مغازه‌ای با بنر بزرگ پوشیده شده «هر چه بخری ۱۰۰ هزار تومان»! یا برچسب‌های قرمز رنگ «۷۰ درصد، ۵۰ درصد» تمام شیشه ویترین مغازه را پوشانده است؛ تا جایی که داخل مغازه اصلا پیدا نیست. همین موضوع وسوسه‌ای ایجاد می‌کند تا سری به فروشگاه‌های حراج‌زده بیندازید و در نهایت این ماجرا، جمعیت زیادی در یک مغازه کوچک جمع شدند و درست مغازه کناری به‌اصطلاح «پشه می‌پراند». فلسفه این حراج‌ها چیست؟ جنس‌ها فرق دارد یا فروشنده آتش به مال خود زده است؟ اصلا فروشنده اختیار نرخ اجناس خود را دارد اما انصاف چه می‌شود؟ مردم قطعا کالایی با قیمت‌های ارزان‌تر را انتخاب می‌کنند و برد با همان مغازه حراج‌زده با درصدهای سنگین است.

 افزایش تقاضا برای برخی کالاها و خدمات طی هفته‌های پایانی سال موجب شد معاون بازرسی و نظارت بر خدمات سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان طی نامه‌ای خطاب به رئیس اتاق اصناف ایران، خواستار نظارت ویژه بر فعالیت واحدهای صنفی برگزارکننده فروش فوق‌العاده و حراج شود.

کمک به خرید مناسب خانوار و گردش مالی اصناف

علی توسطی، رئیس اتاق اصناف تهران درباره نظارت بر حراج‌های پایان سال به صمت گفت: همان‌طور که در زمینه گرانفروشی، جریمه و برخوردهای قانونی صورت می‌گیرد، در مواجهه با ارزان‌فروشی بی‌دلیل یا عجیب نیز همین روند حاکم است.

 اگر افراد به هر دلیلی بخواهند نظم بازار را بهم بزنند، با آنها برخورد می‌شود و اگر در این زمینه بین واحد صنفی و اتحادیه مربوطه مشکلی ایجاد شود، برای بررسی بیشتر به اتاق اصناف مراجعه خواهند کرد.

وی با اشاره به برگزاری حراج‌های پایان فصل در همه کشورها بیان کرد: در کشورهای مختلف حراج‌های پایان فصل برگزار می‌شود و ما هم گاهی در اطرافیان خود شاهد این موضوع هستیم که برای استفاده از حراج‌های پایان فصل به سایر کشورها سفر می‌کنند.

مجوز را از کجا بگیریم؟

رئیس اتاق اصناف تهران در تشریح مراحل دریافت مجوز برگزاری حراج گفت: هر واحد صنفی که تصمیم به برگزاری حراج دارد، براساس مفاد قانون نظام صنفی باید با اتحادیه مربوطه مکاتبه کند. اتحادیه مربوطه نمونه‌ کالا، قیمت‌ خرید و قیمت‌های متعارف بازار را بررسی و در نهایت تخفیف مدنظر فروشنده را تایید می‌کند.

در برخی ماه‌ها امکان حراج وجود ندارد

توسطی با اشاره به مدت ‌زمان در نظر گرفته شده برای برگزاری حراج‌ها اظهار کرد: ارائه تخفیف باید زمان مشخصی داشته باشد؛ به این ترتیب که واحد صنفی مربوطه مدت‌ زمانی که مایل به برگزاری حراج است را اعلام می‌کند. در صورتی که مدت ‌زمان اعلام‌شده تمام شود و واحد صنفی هنوز به حراج ادامه دهد، با آن برخورد خواهد شد.

وی ضمن تاکید بر اینکه تاریخ مشخصی برای برگزاری حراج‌ها وجود ندارد، افزود: زمان برگزاری حراج بر عهده خود واحد صنفی است. البته در برخی از ایام نباید مجوز حراج داده شود که توسط اتحادیه مربوطه بررسی می‌شود.

جادوی حراج‌ها

رئیس اتاق اصناف تهران درباره خوب یا بد بودن برگزاری حراج‌ها گفت: خوب و بد تنها فقر واژه است و هنگامی که نمی‌توانیم پدیده‌ای را تعریف کنیم با کلمه خوب یا بد از کنار آن می‌گذریم. اگر هر پدیده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در جامعه بهره‌وری نداشته باشد به مرور زمان کنار گذاشته می‌شود.

هنگامی که متقاضی و عرضه‌کننده هر دو وجود دارند، قطعا نمی‌توان گفت برگزاری حراج‌ها خوب است یا بد، زیرا در مجموع طرفداران زیادی دارد. در هر صورت اگر نظارت‌های خوبی انجام شود و قیمت‌ها در حراج واقعی باشند، این امر به خرید مناسب خانوار و گردش مالی اصناف کمک بزرگی خواهد کرد. لازم به ذکر است که براساس آیین‌نامه اجرایی ماده ۸۴ قانون نظام صنفی، هر واحد صنفی قبل از حراج یا فروش فوق‌العاده مکلف است مدارکی شامل فهرست کلیه کالاهای موردعرضه در واحد صنفی، فاکتور خرید یا مدارکی دال بر قیمت‌های تمام‌شده، فهرست قیمت‌های متعارف در حال فروش عادی، تعیین درصد تخفیف نسبت به نرخ فروش کالا در زمینه فروش فوق‌العاده کالا و لیست نرخ کالا پس از کسر تخفیف را همراه درخواست حراج یا فروش فوق‌العاده با ذکر تاریخ پیشنهادی برای حراج یا فروش فوق‌العاده کالا، برای اخذ مجوز به اتحادیه مربوط و در صورت نبود اتحادیه به مجمع امور صنفی ذی‌ربط تسلیم کند. اتحادیه‌ها و مجامع امور صنفی نیز موظفند حداکثر ظرف مدت یک هفته نسبت به صدور مجوز حراج یا فروش فوق‌العاده کالا برای متقاضیان اقدام و در صورت عدم موافقت مراتب را با ذکر دلایل قانونی به متقاضی اعلام کنند. در صورتی که واحد صنفی بدون دریافت مجوز از اتحادیه و در صورت نبود اتحادیه از مجمع امور صنفی ذی‌ربط اقدام به حراج یا فروش فوق‌العاده مرتکب تخلف صنفی شده و طبق قانون و مقررات نظام صنفی با وی برخورد می‌شود.

حراج ۳۶۵  روزه در بخش پوشاک

مجید افتخاری، عضو هیات مدیره اتحادیه تولید و صادرات پوشاک ایران درباره نظارت بر حراج کالاها به صمت گفت: پوشاک کالای فصلی و مدمحور است؛ در نتیجه در فصل پاییز و دی که هیچ بازاری برای فروش این کالاها وجود ندارد و بسیاری از مراکز تجاری به‌دلایل مختلف فرصت‌های فروش از دست می‌دهند، فروشنده چاره‌ای جز حراج کردن کالاهای خود ندارد. اکنون نیز در حراج به‌سر می‌بریم و نرخ کالاها از نرخ پارسال ارزان‌تر است. به‌نظر من اگر به‌طور کلی بسنجیم باتوجه به افزایش هزینه‌ها، تورم در بخش پوشاک عجیب‌وغریب نبوده است.

بازار پوشاک چنگی به دل نمی‌زند

افتخاری با اشاره به وضعیت بد بازار بیان کرد: در ابتدای سال با آزادسازی قیمت‌ها پوشاک از اولویت‌ خرید خانواده‌ها خارج شد. وضعیت بازار پوشاک مدت‌هاست که چنگی به دل نمی‌زند و تقریبا در بیشتر مواقع حراج در این بازار برقرار است؛ یعنی فروشندگان اجناس خود را معمولا زیر نرخ تمام‌شده برای فروش می‌گذارند.

بازار شب عید

عضو هیات مدیره اتحادیه تولید و صادرات پوشاک ایران درباره قیمت‌ها در بازار شب عید اظهار کرد: اگر میزان تقاضا نسبت به سال گذشته بهتر شود، باز با این مسئله مواجه خواهیم شد که بسیاری از فروشگاه‌ها کالاها را به نرخ تمام‌شده و حتی کمتر از آن عرضه کنند. از سوی دیگر میزان تولید برای شب عید امسال نسبت به سال گذشته بسیار کمتر شده است. وی ضمن تاکید بر اینکه گرانفروشی در بازار پوشاک نداریم، افزود: عرضه و تقاضا در بازار پوشاک تناسب ندارد. از سوی دیگر در ابتدای سال شاهد افزایش دستمزدها و افزایش شدید نرخ ارز بوده‌ایم؛ در نتیجه نسبت به دیگر بخش‌ها، پوشاک کمترین افزایش نرخ را داشته است.

حراج‌ها ۱۰۰ درصد واقعی است

عضو هیات مدیره اتحادیه تولید و صادرات پوشاک ایران ضمن تاکید بر اینکه این حراج‌ها ۱۰۰ درصد واقعی است، افزود: فروشندگان کالا به‌ویژه در بخش زنانه ۲۰ تا ۳۰ درصد کالاهای خود را زیر نرخ تمام‌شده می‌فروشند. با هزینه‌های سنگین، فروشنده نمی‌تواند تعهدات خود را قبول نکند و مجبور است اجاره‌بهای مغازه و حقوق کارمندان خود را بدهد. علاوه بر این چند روز دیگر فصل تمام می‌شود و مشتری‌ها سال آینده دیگر این کالا را نمی‌خرند؛ بنابراین فروشنده مجبور است کالای خود را زیر بهای تمام‌شده بفروشد.

سخن پایانی

ترفندها و دلایل بسیاری برای چسباندن برچسب‌های حراج با اعداد بزرگ و قرمز رنگ وجود دارد؛ از تغییر فصل تا جابه‌جایی و تغییر شغل؛ هرچند اگر باز هم گذر شما به برخی از این فروشگاه‌ها بیفتد دوباره آن نوشته را خواهید دید. همچنین افرادی که در بیرون از این مغازه‌ها ایستاده‌اند با صدای بسیار بلند تاکید دارند اگر به داخل مغازه نروید قطعا ضرر خواهید کرد. هر نشانه‌ای از حراج به حدی جذاب است که شما را برای لحظه‌ای به داخل مغازه بکشان. به هر حالوضعیت اقتصادی بسیاری از مردم را به سمتی برده که تنها در جست‌وجوی حراجی‌ها هستند و معتقدند وقتی می‌شود کالایی را ارزان خرید، چرا باید دست رد به آن زد؟ با این تفاسیر این حراج‌ها مشتریان پروپا قرصی دارند که حسابی جبران مافات می‌کنند. بسیاری از اصناف با برگزاری حراج‌های مختلف تلاش می‌کنند بازار کساد خود را جبران کنند و چاره‌ای جز این کار ندارند. البته برگزاری حراج‌های فصلی و شکست قیمت‌ها به‌طرز عجیبی در سایر کشورها رخ می‌دهد. به‌هر حال امیدواریم با نزدیک شدن به نوروز ۱۴۰۲ و بازار شب عید مسئولان مربوطه نظارت‌های لازم را بر برگزاری حراج‌ها داشته باشند تا این رویدادها براساس نظم‌وقانون اجرا شوند.