ایران همچنان بی‌نصیب می‌ماند
نگرانی نسبت به کاهش تقاضای ناشی از بحران بانکی جهانی باعث شد که ماه گذشته نرخ نفت تا ۷۰ دلار در هر بشکه کاهش پیدا کند.
باوجود اینکه نرخ نفت مسیر خود را برگشت و به ۸۰ دلار در هر بشکه رسید، اما انتظار می رود با پایان فصل زمستان، تقاضای مصرف انرژی و به تبع آن، نرخ نفت کاهش پیدا کند، به همین دلیل کشورهای اوپک و اوپک پلاس تصمیم گرفته اند با کاهش تولید، نرخ نفت را افزایش دهند یا به عبارتی آن را در راستای سودآوری خود کنترل کنند. به عقیده کارشناسان، یکی دیگر از عوامل تصمیم اوپک پلاس برای کاهش عرضه نفت، خنثی کردن کاهش نرخ نفت در پی توافق میان تهران و ریاض بوده است، اگرچه افزایش نرخ نفت، سود تولیدکننده های نفت را تضمین می کند، اما سرشکن شدن این افزایش نرخ درگام نخست بر سر مردم در سراسر جهان خواهد بود. براساس پیش بینی ها، کاهش تولید نفت می تواند نرخ نفت را امسال به بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه و حتی در تابستان به ۱۱۰ دلار برساند.با انتشار خبر تصمیم اوپک پلاس برای کاهش بیشتر تولید نفت و انتظار سرمایه گذاران برای بهبود وضعیت اقتصادی چین، نرخ نفت صبح روز دوشنبه، ۲۸ فروردین ۱۴۰۲ با اندکی افزایش مواجه شد و با ۶ سنت افزایش به ۸۶ . ۳۷ دلار و نرخ نفت وست تگزاس نیز با ۴ سنت افزایش به رقم ۸۲ . ۵۶ دلار رسید. صمت در
این گزارش به نرخ و جایگاه ایران در تولید نفت پرداخته است.
سر ایران بی کلاه خواهد ماند
فرزین سوادکوهی، کارشناس انرژی در گفت وگو با صمت اظهار کرد: بازار نفت به طورکلی تابع نیاز کشورهای مصرف کننده نفت است. تبادلات اقتصادی و روابط مالی کشورها بر این نیاز تاثیرگذار است. در مقاطعی که مصرف کشورهای مشتری نفت بالا می رود، عرضه کمتر می شود،زیرا عرضه و تقاضا 2 مقوله اصلی این بازار هستند. اوپک با کنترل این بازار تلاش می کند بیشترین میزان آورده برای اعضای خود را ایجاد کند تا تمام کشورهایی که عضو آن هستند، تاثیر مثبتی از کنترل بازار بگیرند.
این روند تا جایی می تواند ادامه پیدا کند که نیازهای بازار براساس شرایط روز پاسخ داده شود و نمی توان یک مقطع خاصی را برای آن تعیین کرد. البته پیش بینی هایی می شود که برای مثال نرخ تا چه زمانی می تواند افزایش و یا کاهش داشته باشد، اما نوسان قیمتی بیشتر تابع ارتباطات اقتصادی خود کشورها است.
این کارشناس انرژی گفت: کاهش تولید نفت باعث افزایش تقاضا می شود و ایران می تواند از این فضا استفاده کند، اما این فرصت مشروط بر این است که تعاملات سیاسی ایران با کشورهای هدف به گونه ای پیش برود که تعاملات اقتصادی نیز شکل بگیرد. تا زمانی که ارتباطات سیاسی ایران با کشورهای جهان بهبود بیشتری پیدا نکند، به همان نسبت نمی توانیم سهم ویژه ای در بازار جهانی نفت داشته باشیم.
سوادکوهی بیان کرد: تنها بازاری که در حال حاضر در دست ایران است، فروش نفت از طریق کاهش نرخ است. در شرایط نامناسب سیاسی ایران، زمانی که عرضه کم شود، ایران می تواند نفت خود را به مشتری بفروشد، اما باید با نرخ کمتری آن را عرضه کند. این شکل فروش نفت اصلا به نفع کشور نیست،زیرا در بازاری که نیازمند نفت است، ما باید ارزان فروشی کنیم و دل مان خوش باشد که فروش نفت قطع نشده است.
وی اضافه کرد: اما آورده ای که از این فروش نصیب ما خواهد شد، بسیار کم خواهد بود،به ویژه اگر بهای فروش نفت به صورت دلاری وارد کشور نشود و در قبال این فروش، تنها غذا و کالا وارد کنیم. این شکل فروش، شاید در مقاطعی نیازهای ما را برطرف کند، اما به طورکلی خیلی نمی تواند برای ایران کارکرد مثبت مداومی داشته باشد، در نتیجه تا شرایط سیاسی جمهوری اسلامی ایران بهبود پیدا نکند، وضعیت بازار نفت نیز همچنان دچار تشتت خواهد بود.
تاثیر افزایش نرخ نفت بر سایر انرژی ها
سوادکوهی گفت: افزایش نرخ نفت تاثیر مستقیمی بر سایر انرژی ها خواهد گذاشت. هر اتفاقی که بخواهد در حوزه پالایشگاهی و حتی پتروشیمی که با صنعت گاز ارتباط دارد، بیفتد، به نوعی تابع بازار نفت است. بدیهی است که تمام مشتقاتی که از نفت خام به وجود می آید، تابع اصلی نرخ نفت خام است و شاید به همان نسبت نیز اتفاقات اقتصادی و نوسانات بازار نفت بر حوزه انرژی های تجدیدپذیر تاثیرگذار باشد.
وی افزود: این تاثیر متقابل است و حتی بازار نفت هم می تواند تاثیر بگیرد. کشوری یا مشتری که می بیند با هزینه کمتری می توان انرژی های تجدیدپذیر را توسعه داد، رویکرد خود را نسبت به منابع هیدروکربنی تغییر می دهد و پس از مدتی، بازار نفت و انرژی های هیدروکربنی نیز تحت تاثیر قرار می گیرند. این رویه اتفاقی است که در سال های آینده خواهد افتاد و بی تردید در آینده، نفت دیگر ارزش گذشته خود را از دست خواهد داد،زیرا انرژی های تجدیدپذیر توسعه بیشتری پیدا خواهند کرد.
سوادکوهی اظهار کرد: انرژی های تجدیدپذیر تبدیل به اولویت اصلی کشورهای صنعتی و پیشرفته شده است. زیرا به هر حال منابع هیدروکربنی یک روز به پایان می رسد یا دست کم نمی تواند نیازهای اصلی را تامین کند، اما این را هم باید در نظر داشت که به طورمثال همچنان نفت شیل امریکا به رغم اینکه استخراج آن کمی گران تمام خواهد شد، اما به صورت تکنولوژی و تئوریک روی آن کار می کنند تا با کمترین هزینه، بیشترین استخراج را از این منبع داشته باشند.
این کارشناس انرژی افزود: اصلا نباید توسعه انرژی های تجدیدپذیر را دست کم گرفت،زیرا با سرعت بسیار زیادی در حال توسعه و گسترش است. انرژی های تجدیدپذیر ارزان و پاک است و نسبت به منابع انرژی هیدروکربنی ظرفیت ها و مزایای بسیار بالایی دارد. با این حال، گفته می شود حداقل تا ۱۵ سال آینده، جهان به شدت نیازمند منابع نفتی و هیدروکربنی است. در واقع، در کوتاه مدت بازار نفت همچنان قدرت و تسلط خود را بر تامین انرژی جهان خواهد داشت.
دست ایران کوتاه است
هاشم اورعی، کارشناس انرژی و استاد دانشگاه صنعتی شریف در گفت وگو با صمت گفت: اقتصاد جهانی توانسته از دوره سخت همه گیری کرونا عبور کند. اقتصاد امریکا نیز رشد خوبی داشته و توانسته است زودتر از انتظارها تورم اقتصادی خود را کنترل کند و آن را به روند کاهشی بکشاند. همچنین، اقتصاد چین دوباره فعال شده است. بنابراین، پیش بینی می شود در یکی، دو سال آینده تقاضا برای نفت در سطح بالایی باقی بماند.
وی افزود: اوپک و اوپک پلاس موافقت کردند تا تولید نفت را کاهش دهند تا بتوانند از کاهش نرخ جلوگیری کنند، در نتیجه مثل همیشه عرضه و تقاضا در حال تزریق خود به بازار است.
وی بااشاره به تاثیر افزایش نرخ نفت بر توسعه انرژی های تجدیدپذیر گفت: درست است که روند توسعه انرژی تجدیدپذیر از نوسانات نرخ نفت تاثیرپذیر است و هرچه نرخ نفت بالاتر باشد، تمایل برای رفتن به سمت انرژی های تجدیدپذیر بیشتر می شود، با این حال این تاثیر تنها کمی شیب منحنی را کم و زیاد می کند. اورعی گفت: به تازگی شاهد این بودیم که در آلمان باوجود فشارهای بسیار زیادی که از طرف برخی طرفداران انرژی هسته ای بر دولت آن کشور وارد می شد، اما سرانجام دولت آخرین نیروگاه های هسته ای خود را هم تعطیل و با این انرژی وداع کرد. سیاست و برنامه آلمان در راستای این است که تا سال ۲۰۳۰ ، ۸۰ درصد از انرژی الکتریکی خود را از طریق منابع تجدیدپذیر تامین کند. همچنین، کشورهای اروپایی و حتی چین اهداف بلندپروازانه ای برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر در دستور کار قرار دادند. در نتیجه، توسعه انرژی های تجدیدپذیر در حال پیشرفت است و تنها بالا و پایین آمدن نرخ نفت تاثیر شگرفی بر آن نخواهد گذاشت.
اورعی بااشاره به تاثیر افزایش نرخ نفت بر درآمدهای نفتی ایران گفت: افزایش نرخ نفت مسلما به صورت غیرمستقیم بر بازار نفت ایران تاثیرگذار خواهد بود، اما به طورکلی، ایران شرایط خاصی دارد. کشورهای اوپک و اوپک پلاس سهمیه مشخصی در بازار نفت جهانی دارند و قیمت ها معلوم است و مکانیسم عرضه و تقاضا در بازار تعیین کننده آن است، اما ایران نمی تواند به همه، نفت بفروشد و به عبارت دیگر، همه نمی توانند نفت ایران را بخرند.
وی اضافه کرد: بخش قابل توجهی از نفت ایران توسط چین خریداری می شود و ایران دیگر مکانیسم مذاکره و چانه زدن را از دست داده است،زیرا در عمل ایران در کنار سایر تولیدکنندگان نفت در اوپک و اوپک پلاس قرار ندارد.
آمار دقیقی وجود ندارد، اما گفته می شود ایران تا بشکه ای ۱۲ تا ۱۵ دلار به مشتریان محدود خود تخفیف می دهد. از طرف دیگر، ایران مشکل دریافت وجه، بابت فروش نفت دارد.بنابراین، مادامی که تحریم های بین المللی سر جای خود بمانند، به هیچ عنوان نمی شود پیش بینی کرد که بالا رفتن چند دلاری نرخ نفت تاثیر چندان قابل توجهی بر شرایط درآمد صادرات نفت ایران داشته باشد.
سخن پایانی
در مجموع، اوپک و اوپک پلاس با کاهش تولید نفت سعی در بالا بردن نرخ نفت دارند. گفته می شود یکی از دلایل افزایش نرخ نفت در بازارهای جهانی نیز انتشار گزارش اخیر آژانس بین المللی انرژی مبنی بر ثبت رکورد احتمالی مصرف نفت در بازارهای جهانی بود. براساس برآوردهای این آژانس، مصرف نفت در سال ۲۰۲۳ با 2 میلیون بشکه افزایش به حدود ۱۰۲ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اوپک با کنترل بازار نفت تلاش می کند بیشترین میزان آورده را برای اعضای خود ایجاد کند. کارشناسان تاثیر افزایش نرخ نفت را بر بازار سایر انرژی ها و به طورمشخص انرژی های تجدیدپذیر مستقیم می دانند. همچنین، معتقد هستند باوجود محدودیت های تحریمی ایران، افزایش نرخ نفت،تاثیر چندانی بر درآمدهای نفتی کشور نخواهد گذاشت.
