چراغ صنایع با عملکرد وزارت نیرو خاموش می‌شود
به‌گفته وزیر نیرو، تابستان سال گذشته به‌دلیل رشد کم صنعت برق که در چند سال گذشته اتفاق افتاده، شاهد حدود ۱۵ هزار مگاوات کمبود تولید برق بودیم که این رقم یا به صورت، محدودیت تولید برای صنایع کشور یا به صورت، خاموشی برای مصرف خانگی اعمال شد.
قطعی برق، به غیر از آنکه در روند فعالیت کارگران و تولید صنایع وقفه ایجاد می‌کند، باعث وارد آمدن خسارت به دستگاه‌ها نیز می‌شود. قطعی‌های مکرر برق آسیب‌های اقتصادی هنگفتی به صنایع کشور وارد می‌کند که بخش عظیمی از بار آن به صورت افزایش هزینه کالاهای تولیدشده این صنایع بر دوش جامعه می‌افتد.
احسان نصر، عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان ترکیبی نیرو، حرارت و برودت ایران در گفت‌وگو با وضعیت امسال را در تامین برق صنایع یک تراژدی اقتصادی پیش‌بینی می‌کند. وی یکی از راه‌حل‌های اساسی تامین برق صنایع را در گرو توسعه نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس در شهرک‌های صنعتی می‌داند اما معتقد است تا زمانی که برخورد وزارت نیرو در پرداخت مطالبات سرمایه‌گذاران نیروگاهی تغییر نکند، مشکلات جاری پابرجاست.
وزیر نیرو سال گذشته اعلام کرد برنامه‌ای که در موضوع توسعه صنعت برق تدوین‌شده در حوزه ایجاد نیروگاه سیکل ترکیبی، تکمیل نیروگاه‌های حرارتی و توجه به انرژی تجدیدپذیر به‌عنوان یکی از محورهای مهم در صنعت کشور است. با این حال، سرمایه‌گذاران این حوزه معتقدند یکی از دلایل عدم‌توازن میان تولید و مصرف برق در کشور به عملکرد وزارت نیرو در پرداخت مطالبات نیروگاه‌داران برمی‌گردد.
به گفته مدیرعامل شرکت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران، براساس برآوردهای انجام‌شده، نیاز مصرف برق در تابستان امسال به ۷۰ هزار مگاوات خواهد رسید که نسبت به پیک سال گذشته ۴.۴۶ درصد رشد نشان می‌دهد. در حالی‌که نیاز مصرف برق در سال ۱۳۹۸ به ۶۰ هزار و ۸۲۵ مگاوات رسیده بود، این میزان در سال ۱۳۹۹ با رشد حدود ۵ درصدی به ۶۳ هزار و ۸۵۴ مگاوات و در سال ۱۴۰۰ به ۶۷ هزار و ۱۲ مگاوات رسید. تراز منفی تولید و مصرف، امسال با تلاش‌های انجام‌شده به ۱۰ هزار و ۵۰۰ مگاوات کاهش یافته است.
این در حالی است که در ۲ هفته نخست فروردین امسال، میانگین برق مصرفی صنایع، ۱۰.۵ درصد بیشتر از سال گذشته بوده است.
بهادر احرامیان، هیات مدیره انجمن فولاد اعلام کرد که قرار است برق واحدهای فولادی از اردیبهشت به مدت دو ماه قطع شود. دیگر اعضای انجمن فولاد هم این گزاره را تایید کردند اما سخنگوی صنعت برق تاکید داشت که برق صنایع قرار نیست محدود شود. به گفته وزیر نیرو براساس برنامه‌ریزی انجام‌شده، محدودیت برق صنایع همزمان با تعمیرات اساسی آنها انجام خواهد شد و با اعمال خاموشی برق صنایع در دوره تعمیرات اساسی، این مشکل برطرف خواهد شد.
کمبود برق و قطعی‌های مکرر آن در سال گذشته با وجود اینکه از قبل پیش‌بینی‌شده بود اما آسیب‌های اقتصادی جدی به صنایع وارد کرد. دلایل عمده کمبود برق صنایع در سال گذشته چه بود؟
کمبود برق در سال گذشته باعث کاهش افت تولید ناخالص داخلی ملی شد. بسیاری از کارخانجات فولاد و سیمان و صنایع انرژی‌بر به غیر از اینکه کارگران‌شان در بخشی از سال بیکار شدند، حوزه صادرات و مشتریان آنها نیز دچار مشکل شد. این مسئله پیامدهای اقتصادی بسیار زیادی داشت و ضررهای هنگفتی به کشور وارد کرد.
علت اصلی کمبود برق در سال گذشته عدم‌سرمایه‌گذاری در این حوزه بود. در واقع سرمایه‌گذارانی که باید نیروگاه احداث می‌کردند، به‌خاطر برخورد نامناسب وزارت نیرو یا از این حوزه اقتصادی خارج شدند یا اگر در حال تصمیم‌گیری برای احداث نیروگاه بودند، عطای آن را به لقایش بخشیدند و به این موضوع ورود نکردند.
به همین دلیل، ظرفیت جدید نیروگاهی به‌اندازه کافی ایجاد نشد و میان تولید و مصرف عدم‌توازن زیادی شکل گرفت.
با وجود این مشکلات و پیامدهای آن، برنامه‌ریزی مشخصی برای حل این مشکل انجام نشده و در ۶ ماه گذشته نیز این رویکرد بهبود پیدا نکرده است. اساسا وزارت نیرو نه‌تنها جذابیت اقتصادی خاصی برای نیروگاه‌های تولید برق ایجاد نکرده، بلکه نسبت به این حوزه دافعه ایجاد کرده است.
عملکرد وزارت نیرو را در توسعه نیروگاه‌ها چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برخورد وزارت نیرو با سرمایه‌گذاران در این حوزه از دو منظر منفی تلقی می‌شود. نخست اینکه وزارت نیرو به‌عنوان خریدار برق از نیروگاه‌ها هم کم‌پول پرداخت کرده و هم در پرداخت پول تعویق‌های زیادی دارد.
درحال‌حاضر، بسیاری از سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس هنوز پول برقی که خرداد سال گذشته تولید کرده‌اند را نگرفته‌اند.
این مسئله نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس را با مشکلات جدی مالی مواجه کرده و آنها به‌دلیل کمبود نقدینگی نتوانسته‌اند به‌موقع تعمیرات اساسی و خرید قطعات یدکی را انجام دهند.
آیا از سال گذشته تغییری در رویکرد وزارت نیرو ایجاد شده است؟
متاسفانه اقدام مشخصی از سوی این وزارتخانه انجام‌نشده و چشم‌انداز روشنی هم پیش‌روی صاحبان نیروگاه‌ها برای تابستان ۱۴۰۱ وجود ندارد. نیروگاه‌داران در یک بن‌بست گرفتار شده‌اند و این به‌شدت به اعتماد سرمایه‌گذاران به وزارت نیرو صدمه وارد می‌کنند. اگر این مشکلات کنار می‌رفت، به نسبت توازنی در تولید و مصرف برق در کشور برقرار می‌شد.
زمانی که سرمایه‌گذارها به حوزه نیروگاهی ورود کردند، آمادگی داشتند ۳ تا ۴ برابر ظرفیت اولیه توسعه ایجاد کنند. اگر چنین توسعه‌ای محقق می‌شد، به یقین وضعیت امروز متفاوت بود.
تحریم چقدر در عملکرد نیروگاه‌ها تاثیر داشته است؟
قطعا تحریم‌ها در فعالیت نیروگاه‌های کشور اخلال ایجاد کرده و دردسرها و هزینه‌های تولید را بالا برده است اما نیروگاه‌داران هم دیگر به تحریم عادت کرده‌اند و می‌توانند گلیم خود را از آب بیرون بکشند. تاثیر تحریم‌ها روی سرمایه‌گذاری نیروگاهی چشم‌گیر نیست و اولویت اول و دوم و سوم هم به‌شمار نمی‌شود. اولویت اصلی مشکلات سرمایه‌گذاران نیروگاهی، برخورد وزارت نیرو با آنهاست.
در برنامه‌ای که وزیر نیرو در آغاز به‌کار دولت ارائه داد، صحبت از ایجاد ۱۰ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در کشور با محوریت نیروگاه‌های خورشیدی در ۴ سال پیش‌رو بود. با توجه به مشکلاتی که در صنعت برق و وزارت نیرو ذکر کردید، دستیابی به این هدف را چقدر امکان‌‌پذیر می‌دانید؟
۱۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی مستلزم حدود ۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. این برنامه به یقین شدنی است و دور از ذهن نیست. سرمایه‌گذارهای بخش خصوصی هم آماده هستند به این حوزه ورود کنند اما همه این مسائل به شرطی است که به وزارت نیرو اعتماد داشته باشند و بدانند که وزارتخانه پشت آنها را خالی نمی‌کند.
این سرمایه‌گذاران توقعات زیادی ندارند و مانند سایر فعالیت‌های اقتصادی انتظار دارند پس از سرمایه‌گذاری، سرمایه‌شان برگشت داشته باشد. در حالی‌که امروز بعضی از نیروگاه‌ها برگشت سرمایه‌شان به ۳۰ سال می‌رسد. متاسفانه دست سرمایه‌گذار به هیچ‌جا نمی‌رسد و می‌بینیم که قطره‌قطره سرمایه زندگی‌اش از بین می‌رود.
توجه به نیروگاه خورشیدی برای کشور بسیار خوب و ضروری است اما سرمایه موردنیاز برای توسعه تجدیدپذیرها، سرمایه کمی نیست. به یقین دولت این سرمایه را ندارد و باید از بخش خصوصی دعوت کند. اما بخش خصوصی هم زخم خورده و اعتماد خود را نسبت به وزارت نیرو از دست داده است.
باید منتظر ماند و دید آیا وزارت نیرو موفق خواهد شد این اعتماد را ترمیم کند؟
توسعه نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس چه ظرفیت‌هایی برای صنایع و شهرک‌های صنعتی ایجاد می‌کند؟
نقش نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس در شهرک‌های صنعتی بسیار کلیدی است. این نیروگاه‌ها سریع وارد مدار می‌شوند و می‌توانند در زمان کوتاهی برق خود را وارد شبکه کنند و به واحدهای صنعتی برسانند.
از سویی با وجود نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس مستقر در شهرک‌های صنعتی، دیگر صنایع برای برق‌رسانی نیاز به انجام پروژه‌های سنگین و گران‌قیمت برای توسعه شبکه ندارند.
به‌طور مثال، اگر یک نیروگاه در شهر نکا بخواهد به شهرک صنعتی در سمنان برق‌رسانی کند، نیازمند هزینه‌کرد و انجام پروژه‌های عظیمی برای شبکه‌های انتقال برق است اما وقتی در همان محل موردنیاز برق تولید شود، نیازی به اجرای آن پروژه‌های سنگین و گران‌قیمت وجود ندارد.
وزارت نیرو این روزها بی‌پول‌‌ترین روزهای خود را می‌گذارند و این پروژه‌های سنگین برای آن، یک هزینه مازاد است، در صورتی که با احداث نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس می‌توان به‌شدت از اتلاف این هزینه جلوگیری کرد.
روند فعالیت نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس، تولید همزمان برق و حرارت است. در واقع مجموع برق و حرارت را که در نظر بگیرید این نیروگاه‌ها مصرف سوخت را تقریبا به نصف کاهش می‌دهند. متاسفانه در کشور با کمبود جدی مشکل گاز روبه‌رو هستیم که پیامدهای آن را در سال گذشته هم شاهد بودیم.
این در حالی است که یکی از بهترین و موثرترین راهکارها برای جبران کمبود گاز کشور توسعه نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس در شهرک‌های صنعتی است، چراکه این نیروگاه‌ها همزمان که برق تولید می‌کنند، بدون اینکه سوخت اضافه مصرف کنند می‌توانند حرارت و برودت واحدهای صنعتی مجاور خود را تامین کنند.
به‌این‌ترتیب دیگر واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌های مجاور نیاز به راه‌اندازی موتورخانه و مصرف سوخت مستقل ندارند.
با وجود اینکه در شرایط کنونی نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس یکی از معدود راه‌حل‌های موجود برای جبران کسری گاز است برخورد نامناسبی با آنها می‌شود. اگر ۳ سال دیگر بگویید راه‌حل مشکل کمبود گاز چیست، من به شما حرف‌های امروز را یادآوری می‌کنم.
ظرفیت نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس در شهرک‌های صنعتی از همین امروز باید افزایش پیدا کند تا صنایع ما به خاطر کمبود گاز در زمستان تعطیل نشوند.
پیش‌بینی شما از وضعیت تامین برق صنایع در امسال چیست؟
آنچه پیش‌بینی می‌شود یک تراژدی بزرگ در تامین برق صنایع پرمصرف و بزرگ کشور است. سرمایه عظیمی صرف صنایعی مانند فولاد و سیمان شده تا راه‌اندازی شوند. این‌ها باید سریع سرمایه‌شان را برگردانند تا وارد چرخه اقتصاد و تبدیل به سرمایه‌گذاری‌ها و واحدهای جدید تولیدی شود.
وقتی یک کارخانه را مجبور می‌کنید به خاطر کمبود برق خاموش شود درواقع به اقتصاد کشور آسیب وارد می‌شود.
سوال پیش‌رو این است که چرا اجازه دادیم برق گلوگاه توسعه کشور شود. بعد از اینکه همه این صنایع و کارخانجات با هزار سختی تامین سرمایه کردند و مجوزهای دشوار کسب‌وکار گرفتند و آماده تولید هستند، حالا به خاطر کمبود برق، تولیدشان قطع می‌شود. این مسئله باید به‌عنوان یک مطالبه جدی مطرح شود.
سخن پایانی
در مجموع، در عین حال که نیروگاه‌های موجود توانایی ایجاد توازن میان تولید و مصرف برق را ندارند، عدم‌پرداخت مطالبات ازسوی وزارت نیرو به سرمایه‌گذاران حوزه نیروگاهی منجر به عدم‌توسعه نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس و خورشیدی و از دست رفتن اطمینان آنها به وزارت نیرو شده است.
