بازار لوازم خانگی مدت‌هاست از صفر تا صد در اختیار تولیدکنندگان است؛ از تولید تا قیمت‌گذاری! پاسوز این قصه نیز همیشه مصرف‌کننده است، اصلا چه دیواری کوتاه‌تر از مصرف‌کننده. شخصی که به یخچال نیاز دارد و جهیزیه آماده می‌کند، خودش می‌داند و قیمت‌های بازار و معمولا هم با یک جمله تکراری از فروشندگان مواجه می‌شود: «نمی‌تونی نخر». دوری شهروندان از بازار لوازم خانگی به حدی زیاد شد که دیگر به‌ندرت در خیابان کامیونی با بار لوازم خانگی نو مشاهده می‌کنید. در نهایت نیز مردم می‌مانند و تبلیغات تلویزیونی که در آن یک خانواده آخر هفته قرار است تمامی لوازم خانگی خود را یکجا تعویض کنند. سوال این است که با این همه شواهد از بازار بی‌تقاضا، صرف تبلیغ رنگارنگ لوازم خانگی چه کمکی می‌کند؟ البته بازار مدت‌هاست که روی انگشت تولیدکننده می‌چرخد و صدای اعتراض کسی هم به گوش نمی‌رسد.صمت در این گزارش به بررسی وضعیت بازار لوازم خانگی پرداخت.

باز هم گرانی!

از اواخر دی ۱۴۰۱ نرخ برخی محصولات لوازم خانگی ۱۰ تا ۱۵ درصد ازسوی شرکت‌ها افزایش یافت، اما مجوزی برای این افزایش نرخ صادر نشده بود. در نهایت رئیس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان گفت معاونت سرمایه‌ای سازمان حمایت واحدهایی را که بدون مجوز افزایش نرخ دادند احضار کرده و به آنها تذکر داده و این واحدها مکلف شدند قیمت‌ها را برگردانند. تولیدکنندگان می‌گویند باوجود ارائه لیست افزایش نرخ مواد اولیه، وزارت صمت هنوز با افزایش نرخ لوازم خانگی موافقت نکرده است. از طرف دیگر به‌گفته آنها نرخ مواد اولیه رها است و با دلار تغییر می‌کند. گفتنی است آخرین مجوز افزایش نرخ لوازم خانگی مربوط به تیر سال قبل است که طی آن افزایش ۱۵ درصدی نرخ تلویزیون و ۱۰ درصدی یخچال، یخچال فریزر و ماشین لباسشویی و ظرفشویی مجاز اعلام شد. حسین فرهیدزاده، رئیس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در این باره می‌گوید: تولیدکننده هر کالایی که درخواست افزایش نرخ دارد، مستندات خود را برای سازمان ارسال می‌کند. ابتدا دفاتر تخصصی وزارت صمت و وزارت جهاد کشاورزی این درخواست را بررسی می‌کنند و اگر تشخیص دادند این درخواست منطقی است، سازمان حمایت صورت‌های مالی را بررسی می‌کند. متقاضیان اگر مجوزی برای افزایش نرخ بگیرند، می‌توانند قیمت‌های جدید را اعمال کنند، اما اگر مجوزی دریافت نکردند افزایش نرخ پذیرفته نیست. با یک اقدام مشترک ذیل کمیته اقدام مشترک با همکاری تعزیرات و اتاق اصناف و وزارت جهاد تلاش داریم بازار لوازم خانگی را تنظیم و از ظرفیت بازرسان استفاده کنیم. با استفاده از زیرساخت‌های ارتباطی مانند سامانه ۱۲۴ شکایات مردم ثبت و اگر گرانفروشی اتفاق افتاده اطلاع‌رسانی می‌شود. همچنین به‌دنبال ایجاد یک اپلیکیشن برای سامانه ۱۲۴ هستیم تا مردم شکایات خود را ثبت و پیگیری و قیمت‌ها را استعلام کنند.  به‌گفته مسئولان، گران شدن لوازم خانگی به عوامل متعددی بستگی دارد. از مهم‌ترین دلایل گرانی لوازم خانگی، افزایش نرخ دستمزد، نوسان نرخ ارز و افزایش نرخ مواد اولیه است. بیشتر تولیدکنندگان لوازم خانگی ایرانی، برای بالا بردن کیفیت و افزایش اعتماد مردم به محصولات، قطعات اصلی دستگاه‌های خود را از سایر کشورها وارد می‌کنند؛ در نتیجه تولید محصولات با مشارکت کشورهای دیگر انجام می‌شود یا در نهایت تحت لیسانس کشورهای تامین‌کننده قطعات قرار می‌گیرد. اکنون باوجود مخالفت‌ها برخی از شرکت‌های معتبر لوازم خانگی نرخ محصولات خود را افزایش داده‌اند، این در حالی است که چندی پیش امید قالیباف، سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در این باره گفت: هرگونه افزایش نرخ تا پیش از اعلام نظر ستاد تنظیم بازار غیرقانونی است. تاکنون ستاد تنظیم بازار مصوبه‌ای برای افزایش نرخ لوازم خانگی نداشته است.

بازار لوازم خانگی در رکود به‌سر می‌برد

اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی درباره افزایش نرخ دوباره و بدون مجوز لوازم خانگی توسط برخی از شرکت‌های تولیدکننده به صمت گفت: گرانی اگر وجود دارد باید چیزی که باعث آن شده را پیدا کرد. ما گرانفروشی نداریم، بلکه گرانی کالا داریم. شاید برخی تصور کنند گران شدن کالاها به‌نفع تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان است، در حالی که هیچ توزیع‌کننده‌ و تولیدکننده‌ای نه‌تنها از افزایش قیمت‌ها سود نمی‌برد، بلکه ضرر می‌کند، چون سرمایه‌اش را از دست می‌دهد.

وی با تاکید بر سردرگمی فروشندگان از تغییر قیمت‌ها اظهار کرد: فروشندگان همه سردرگم هستند. وضعیت بازار اصلا قابل‌پیش‌بینی نیست؛ همان‌طور که وضعیت بازارهای دیگر قابل پیش‌بینی نیست. متاسفانه سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان لیست نرخ شرکت‌ها را بررسی نکرده تا تاییدیه یا تکذیبیه را به فروشندگان لوازم خانگی تحویل دهد و در سامانه ۱۲۴ نیز قیمت‌های جدید را بارگذاری نکرده است.

قدرت خرید نیست

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با اشاره به کاهش شدید تقاضا بیان کرد: امسال تنها سالی بود که در ایام عید همه فروشندگان چشم به راه مشتری بودند، چون کالا آنقدر گران شده که مردم قدرت خرید ندارند و تقاضا به‌شدت پایین آمده است. امروز بیشتر فروشندگان دنبال مشتری هستند؛ در نتیجه نمی‌توان گفت کالا نیست یا کم است، بلکه قدرت خرید مردم بسیار پایین آمده است. وی با اشاره به رکود سنگین حاکم بر بازار لوازم خانگی، افزود: کاهش قدرت خرید خانوارها، عامل اصلی مراجعه نکردن مشتریان به بازار و رکود حاکم بر آن است. در این شرایط، تخصیص نیافتن ارز و تامین نشدن مواد اولیه دو مشکل اصلی کارخانجات تولیدکننده است و این مسئله در آستانه فصل گرما به‌ویژه برای کارخانجات کولرسازی که نرخ ورق موردنیاز آنها دائم دچار تغییر و نوسان می‌شود، بیشتر است. در شرایط فعلی اقتصاد کشور، باید از تولید حمایت شود و مواد اولیه با نرخ مناسب به‌دست تولیدکننده برسد؛ در این صورت است که بازار خود را کنترل می‌کند. رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی تهران با بیان اینکه ملاک فروشندگان، سامانه ۱۲۴ و سازمان حمایت است، گفت: اگر تولیدکننده مجوز افزایش نرخ دریافت کند و قیمت‌ها در سامانه ۱۲۴ بارگذاری شود، موردتایید است؛ در غیر این صورت نمی‌توانیم تایید یا رد کنیم، اما اینکه در سطح عرضه چه اتفاقی می‌افتد، مربوط به سازمان حمایت است.

کارگروه تشکیل دهید

پازوکی با بیان راهکاری برای بهبود وضعیت بازار لوازم خانگی گفت: سازمان حمایت باید یک کارگروه به‌منظور بررسی فاکتورهای خرید مواد اولیه برای اقلام پرتقاضا که از طرف تولیدکننده نیز تقاضای افزایش نرخ آنها وجود دارد، تشکیل دهد و اگر حق با تولیدکننده است، اجازه افزایش نرخ را صادر کند، اما متاسفانه اکنون تکلیف تولیدکننده معلوم نیست.

وی در ادامه با اشاره به مشکلات تولیدکنندگان بیان کرد: دغدغه تولید‌کننده شده نرخ دلار یا مسائل بانکی یا تهیه مواد اولیه شده که همه اینها باعث سردرگمی می‌شود که ما همه این بلاتکلیفی‌ها را در بازار بورس هم می‌بینیم.

تکلیف مالیات چه می‌شود؟

پازوکی همچنین با اشاره به افزایش چشمگیر نرخ لوازم خانگی در سال‌های اخیر، گفت: سوال من از سازمان امور مالیاتی این است که چرا نباید هنوز معافیت صنف لوازم خانگی در تبصره ماده ۱۰۰ با تمام نامه‌نگاری‌ها و صحبت‌ها افزایش پیدا کند. نباید به دید دزد و خلافکار به اصناف که همه پرونده مالیاتی دارند، نگاه کرد. همچنین باید هزینه‌های اصناف در نظر گرفته شود.

 قصه تکراری گرانی بی‌مجوز

رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با تایید گرانی لوازم خانگی بدون مجوز در سال گذشته اظهار کرد: پیش از عید برخی از شرکت‌های لوازم خانگی بدون مجوز بین ۵ تا ۲۰ درصد افزایش نرخ اعمال کردند، اما درباره سال جدید هیچ چیز مشخص نیست و کاملا در سردرگمی به سر می‌بریم. حتی نمی‌توان آمار درستی از افزایش قیمت‌ها داد.

کاهش تولید لوازم خانگی در سال ۱۴۰۲

علیرضا شهیدی، دبیر انجمن لوازم صوتی و تصویری درباره افزایش نرخ بدون مجوز لوازم خانگی به صمت گفت: درخواست افزایش قیمت‌ها ازسوی تولیدکنندگان کاملا منطقی است، اما سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان کاملا غیرمنطقی با این موضوع مخالفت می‌کند. در واقع آقایان با افزایش نرخ همه کالاها موافقت می‌کنند و تنها زور آنها به فعالان حوزه لوازم خانگی می‌رسد.  وی با اشاره به افزایش هزینه‌‌های تولید اظهار کرد: اگر تولیدکننده‌ای ببیند تولیدش با زیان همراه است، قطعا دیگر تولید نخواهد کرد. یعنی اقدام عاقلانه این است که هیچ کالایی با زیان تولید نشود. دولت هزینه‌های سربار، دستمزد و... را بالا برده؛ پس باید اجازه دهد نرخ کالا در فضای رقابتی تعیین شود. دبیر انجمن لوازم صوتی و تصویری نسبت به کاهش تولید لوازم خانگی در سال ۱۴۰۲ هشدار داد و افزود: اگر با همین روند پیش برویم قطعا با کاهش تولید مواجه خواهیم شد، این در حالی است که سال گذشته افزایش تولید خوبی داشتیم.

بازار باید راه خود را برود

شهیدی با اشاره به کاهش ارزش پول ملی گفت: دولت باید با کاهش ارزش ملی پول مقابله و نرخ ارز را ثابت کند. در واقع دولت پیش از هر چیزی باید نرخ ارز را اصلاح و تورم ۵۰ تا ۶۰ درصدی را کنترل کند. از سوی دیگر فقط تولید‌کننده می‌تواند بگوید که نرخ نهایی یک محصول چقدر باید باشد. با کاهش ارزش پول ملی مردم به این نتیجه رسیدند که هر چه زودتر یک کالا را بخرند، سود بیشتری می‌کنند، چراکه حوزه لوازم خانگی حوزه‌ای رقابتی است و بالای هزار مدل محصول در آن تولید می‌شود؛ بنابراین باید بگذارند بازار کار خود را انجام دهد، چون با نظام دستوری کارها درست نمی‌شود و منطقی هم نیست.

بازار متقاضی دارد

دبیر انجمن لوازم صوتی و تصویری ضمن تکذیب رکود بازار بیان کرد: مشکل اصلی این نیست که مردم نمی‌خرند، مشکل اصلی کاهش تولید و تخصیص ارز است. بازار متقاضی دارد و چیزی روی دست تولیدکننده نمی‌ماند. خرید همچنان پابرجاست و مردم محصولات موردنیازشان را خریداری می‌کنند و چیزی در انبارهای‌مان باقی نمانده است. گرچه مردم قدرت خریدشان پایین آمده و از نظر مالی در مضیقه هستند، اما هرچه تولید شده هم به فروش رفته است.

افزایش نرخ ۴۰ درصدی

شهیدی با بیان اینکه دوباره درخواست افزایش نرخ لوازم خانگی را دادیم، افزود: در سال جدید نیز جلساتی داشتیم و تقاضای افزایش حداقل ۴۰ درصدی قیمت لوازم خانگی را داریم، اما متاسفانه هیچ نتیجه‌ای از این مکاتبات و جلسات حاصل نمی‌شود.

سخن پایانی

جان کلام اینکه تولیدکننده درخواست افزایش نرخ ۴۰ درصدی دارد و فروشنده نیز نالان از بلاتکلیفی است، اما وای به حال خریدار که مدت‌هاست از دیده‌ها پنهان است و تنها نامی از آن برده می‌شود! با همین قیمت‌ها نیز بازار خالی از خریدار یا کابوسی برای خریداران مجبور است؛ همان تازه‌عروسان یا جواب رد شنیدگان از تعمیر. در نهایت باید گفت، هشدار! خریدار محترم بخت‌برگشته اینجا هیچ‌کس به فکر شما نیست و در نهایت همین است که اشست!