توسعه تجدیدپذیرها مشوق می‌خواهد
سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق در این تفاهمنامه متعهدشده نسبت به عقد قرارداد با متقاضیان سرمایه‌گذاری و صدور پروانه احداث و بهره‌برداری نیروگاه تجدیدپذیر اقدام کند. همچنین شناسایی و معرفی تولیدکنندگان تجهیزات انرژی تجدیدپذیر دارای صلاحیت با اولویت تولیدکنندگان داخل کشور از دیگر تکالیفی است که طبق این تفاهمنامه بر عهده سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر گذاشته شده است. سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در این تفاهمنامه تعهد کرده نسبت به برنامه‌ریزی و احداث شهرک‌ها و نواحی صنعتی تخصصی انرژی تجدیدپذیر، استفاده از ظرفیت شهرک‌ها و نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی موجود یا توسعه آنها و همچنین ایجاد زیرساخت‌ها و ارائه خدمات لازم برای استقرار سرمایه‌گذاران متقاضی احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر اقدام کند. برنامه‌ریزی برای واگذاری زمین به متقاضیان سرمایه‌گذاری و تسهیل در احداث و بهره‌برداری نیروگاه‌های انرژی تجدیدپذیر توسط واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی از طریق فعال کردن شرکت‌های تولیدی تخصصی یا شرکت‌های خدماتی شهرک‌ها و نواحی صنعتی، از دیگر تعهدات سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در این تفاهمنامه همکاری است. در همین راستا، در گفت‌وگو با محمدجواد موسوی، نایب‌رئیس انجمن سازندگان و تامین‌کنندگان کالا و خدمات انرژی‌های تجدیدپذیر (ساتکا) به قابلیت‌های اجرایی این‌گونه تفاهمنامه‌ها و دستورالعمل‌ها پرداخته است.
اساسا در ایران نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا چه اندازه قابلیت تامین برق صنایع را دارند؟
صنایع در ایران به دو دسته صنایع بزرگ و همین‌طور صنایع کوچک و متوسط تقسیم می‌شوند که در سال‌های اخیر با مشکل تامین برق مواجه شده‌اند. مسائل و مشکلاتی که در حوزه برق وجود دارد از سال‌ها پیش تا به امروز ادامه پیدا کرده به حدی که در ایام پیک مصرف با بحران و کمبود برق مواجه شده‌ایم.
براساس آمار وزارت نیرو، حدود ۱۹ هزار مگاوات ناترازی و کسری برق در ایام پیک خواهیم داشت. با توجه به این شرایط از سال قبل دولت تمهیداتی برای برون‌رفت از این مسائل و مشکلات اندیشید و پیشنهاد داد صنایع بزرگ ۱۰ هزارمگاوات کسری برق خود را به‌صورت خودتامین تامین
کنند. به‌عبارتی ۲۰ درصد برق موردنیاز صنایع بزرگ باید از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر و ۸۰ درصد دیگر با سایر روش‌های تامین برق شود. این صنایع بزرگ عموما معدنی‌ها، فولادی‌ها، سیمانی‌ها و... هستند که مصرف برق و انرژی بالایی دارند و در عین حال اقتصاد کشور هم وابستگی زیادی به آنها دارد. صنایع کوچک و متوسط عموما در شهرک‌ها و نواحی صنعتی کشور مستقر هستند. این مناطق نیز دچار مشکلات کسری برق است. به همین منظور، دولت تمهیداتی اندیشیده که بخشی از برق موردنیاز این صنایع توسط خودشان (به‌صورت خودتامین) تامین شود. ماه گذشته تفاهمنامه‌ای مشترک بین صنایع کوچک و ساتبا منعقد شد که براساس آن صنایع کوچک و متوسط می‌توانند با سرمایه‌گذاری در زمینه احداث نیروگاه‌های خورشیدی یا بادی در بعضی از مناطق که تابش و تونل بادی دارد، از ظرفیت تولید برق انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده کنند.
براساس این تفاهمنامه، صنایع چگونه می‌توانند در تامین برق نقش داشته باشند؟
این تفاهمنامه دو قالب دارد و صنایع، هم می‌توانند در قالب قراردادهای خریدتضمینی بلندمدت قرارداد ببندند تا دولت برق را از آنها خریداری کند و هم می‌توانند قرارداد به‌صورت خودتامین داشته باشند و برق موردنیاز را خودشان تامین کنند. از مهم‌ترین محورهای این تفاهمنامه، برنامه‌ریزی برای تامین هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر از طریق استفاده از فضای سقف مستحدثات واحدهای صنعتی موجود در قالب خرید تضمینی برق نیروگاه‌های انشعابی کمتر از ۲۰۰ کیلووات، ظرف مدت ۲ سال است. محور دیگر برنامه‌ریزی برای تامین ۳ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر با ظرفیت بالاتر از ۲۰۰ کیلووات در قالب روش‌های خرید استفاده از ظرفیت ماده ۱۲ و جمع‌سپاری از طریق استفاده از ظرفیت شهرک‌ها و نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی موجود، توسعه شهرک‌ها و نواحی صنعتی موجود و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی تخصصی انرژی تجدیدپذیر ظرف مدت ۴ سال
است. محور دیگر برنامه‌ریزی برای تامین هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر در قالب خودتامین صنایع از طریق استفاده از ظرفیت شهرک‌ها و نواحی صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی موجود، توسعه شهرک‌ها و نواحی صنعتی موجود و ایجاد شهرک‌ها و نواحی صنعتی تخصصی انرژی تجدیدپذیر در مدت ۲ سال است.
بهترین راه یا شاید در حال‌حاضر سریع‌ترین راه تامین برق و به‌ویژه پوشش کسری برق موجود صنایع کوچک و متوسط، احداث نیروگاه‌های خورشیدی در سقف کارخانجات یا در محوطه باز آن مجموعه‌هایی است که در شهرک‌ها یا نواحی صنعتی مستقر هستند.
با وجود چنین تفاهمنامه‌هایی، چه موانعی در مقابل توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر وجود دارد؟
این تفاهمنامه تا حدودی بستر توسعه و سرمایه‌گذاری در این بخش را تسهیل و فراهم می‌کند اما این مسئله نیاز به زمینه‌سازی‌ها و ایجاد زیرساخت‌ها دارد. در این زمینه، بانک‌ها باید برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر و تامین برق صنایع از این محل در بحث اعطای تسهیلات هم‌راستا شوند و خود شرکت‌های توزیع برق باید در این فرآیند همکاری لازم را داشته باشند. در سال‌های قبل پیشنهادی مطرح شد که براساس آن شرکت‌هایی که روی سقف سوله‌های خود نیروگاه خورشیدی نصب می‌کنند، مشمول قطعی برق نشوند، چراکه به‌نوعی در طول سال، برق به شبکه تزریق می‌کنند. این پیشنهاد نوعی ایجاد مشوق در راستای سرمایه‌گذاری در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر
بود. به‌طور کل، نیاز است مشوق‌های مالیاتی، عدم‌قطعی برق و یک‌سری حمایت‌های اعطایی در نظر گرفته شود که بتواند به سرمایه‌گذاری صاحبان صنایع کوچک و متوسط در این زمینه کمک
کند. اگر این مشوق‌ها از سوی دولت ایجاد شود و بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری شکل بگیرد تا حدی جذابیت لازم برای ورود مجموعه صنایع در شهرک‌ها و نواحی صنعتی به بحث انرژی‌های تجدیدپذیر فراهم می‌شود. کشور ایران یک موقعیت خاص جغرافیایی با ۳۰۰ روز آفتابی دارد که ۹۰ درصد خاک آن مشمول تابش خیلی خوب خورشید بوده که شرایط را برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیرها در ایران بسیار مطلوب کرده است. صنایع کوچک و متوسط با ایجاد و احداث هر کدام از این نیروگاه‌ها و سامانه‌های خورشیدی در سقف سوله‌های صنعتی می‌توانند تمام نیاز برق خود را تامین کنند. خوشبختانه پیک مصرف همان پیک تولید انرژی خورشیدی است و در این زمان می‌توان به‌وسیله نیروگاه‌های خورشیدی کسری برق را تامین کرد. نکته دیگر این است که عملکرد نیروگاه‌های تجدیدپذیر می‌تواند از تولید به مصرف باشد و تلفات به حداقل برسد، چراکه هر آنچه تولید می‌شود می‌تواند درجا مصرف شود. از سویی چون نیروگاه‌های تجدیدپذیر از یک کیلووات تا ۲۰ مگاوات به بالاست، این صنعت می‌تواند تامین‌کننده برق بخش‌های گوناگون صنایع باشد؛ بنابراین اگر یک برنامه مدون و مشخص برای حمایت از این صنعت وجود داشته باشد، قابلیت رشد بسیار سریعی دارد. نکته قابل اهمیت نیروگاه خورشیدی، زودبازده بودن آن است. یک نیروگاه ۱۰۰ کیلوواتی در سقف سوله در کمتر از یک ماه به بهره‌برداری می‌رسد و سریع وارد بازار هدف و مصرف می‌شود.
با این تفاسیر می‌توان گفت زیرساخت‌های لازم برای تولید و بهره از برق تولیدی صنایع فراهم است!
بله. خوشبختانه کشور دارای زیرساخت‌های لازم بوده و شبکه برق در سراسر کشور شبکه به‌نسبت خوبی است. به همین دلیل، مجموعه‌های صنعتی و تولیدی در کنار فعالیت ساری و جاری خود می‌توانند برق را درجا تولید کرده، به شبکه بدهند و شبکه نیز برق مستقیم را به مصرف‌کننده‌ای که واحد صنعتی است بدهد تا دچار فراز و نشیب در تولید برق خورشیدی هم نشود. از این‌رو به‌نظر، یک فرصت خوب در این زمینه وجود دارد. این تفاهمنامه و دیگر مصوبه‌هایی که دولت و مجلس در دست اقدام دارند، در همین راستاست که لازم است اما کافی نیست. زمانی کافی است که تسهیلات بانکی، حمایت‌ها و معافیت‌های مالیاتی در کنار این تفاهمنامه‌ها قرار بگیرد. در حال‌حاضر صحبت از برنامه زمان‌بندی قطعی برق برخی شهرک صنعت در میان است. براساس این برنامه، یک روز در هفته برق مجموعه صنعتی از ساعت ۱۱ صبح تا ۸ شب قطع است که برای این صنایع ایجاد بحران می‌کند. زمانی می‌شود از وضعیت فعلی خارج شد که صنایع بتوانند از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر برق خود را تامین کنند. به‌عنوان مثال، اگر ۱۰۰ کیلووات نصب شود؛ یعنی ۶۰۰ کیلووات به شبکه برق تزریق‌شده و کسری برق آن صنعت به‌نوعی تامین می‌شود. حدود ۵۰ هزار واحد صنعتی در سراسر کشور داریم که در شهرک‌های صنعتی پراکنده هستند. اگر هر کدام از این صنایع ۱۰۰ کیلووات نیروگاه خورشیدی بر سقف خود احداث کنند، تبدیل به ۵ هزار مگاوات می‌شود و می‌توان بخشی از کسری ۱۹ هزارمگاواتی را تامین کرد. البته این تولید صرفا ۱۰۰ کیلووات نخواهد بود و به یک مگاوات هم می‌رسد و می‌توان ۵۰ هزارمگاوات برق تولید کرد تا کل کسری برق کشور رفع شود.
این امر زمانی عملی می‌شود که مشوق‌های لازم در کنار قوانین، دستورالعمل‌ها و تفاهمنامه‌ها قرار بگیرد و افراد را راغب به انجام سرمایه‌گذاری در این حوزه کند.
در میان اخبار
آیا می‌شود در شرایط فعلی، نیروگاه‌های با مصرف سوخت‌های فسیلی ملزم شوند بخشی از سودآوری خود را به توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر اختصاص دهند و از تولید خود در راستای اهداف کربن‌زدایی کم کنند؟
چراکه نه! البته در شرایط کنونی باید ترکیبی از همه این نیروگاه‌ها برای پاسخگویی به نیاز برق کشور وجود داشته باشد، هرچند دنیا دارد به این سمت حرکت می‌کند که میزان انتشار کربن را در نیروگاه‌ها به صفر برساند.
به‌طور مثال، برنامه بلندمدت کشورهای چین و ایالات‌متحده امریکا در این زمینه به این صورت است که تا سال ۲۰۵۰ صددرصد از برق موردنیاز آنها از طریق نیروگاه‌های تجدیدپذیر تامین شود. این کشورهای پیشرو و پیشرفته باوجود داشتن منابع فسیلی فراوان به این سمت حرکت
می‌کنند. ما هم بخشی از جامعه جهانی هستیم و حال که تمام دنیا به این سمت می‌رود، فرصت خوبی است از این بستر استفاده و برنامه‌ها و اهداف کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت خود را برای توسعه تجدیدپذیرها تعریف کنیم. اگر این برنامه‌ها به‌خوبی تعریف شود، قابل دست یافتن است، البته نیاز به ایجاد زیرساخت‌های لازم دارد. این تفاهمنامه‌ها اتفاق خوبی است اما اینکه در عمل چقدر این قوانین و دستورالعمل‌ها پیاده شود، به همت مسئولان برمی‌گردد. تجربه نشان داده بیشتر این تفاهمنامه‌ها به ثبت روی کاغذ خلاصه می‌شود و پیاده‌سازی آنها قدری سخت خواهد بود.
سخن پایانی
با وجود اینکه بخش زیادی از برق کشور توسط صنایع مصرف می‌شود که در سال‌های اخیر با ناترازی برق در کشور با مشکل روبه‌رو شده‌اند، لازم است که این صنایع به شکلی جدی‌تر به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر حرکت کنند، تا علاوه بر تامین آسان و به‌صرفه برق، مسیر کربن‌زدایی و مقابله با تغییر اقلیم هموار شود.
