در چند سال اخیر، صنعت خودرو روزهای عجیب و شرایط غیرمنتظره ‌ ای را پشت ‌ سر گذاشته و به ‌ نظر می ‌ رسد این صنعت و بازار آن، نیاز به یک بازشناسی و بررسی کامل دارد تا وضعیت موجود آن و نقاط ضعف و قوتی که دارد به ‌ طور شفاف مشخص شود و در ادامه بتوان با برنامه ‌ ریزی درست و سیاست ‌ گذاری ‌ هایی در سطح کلان، آن را به سطح مطلوبی که شایسته صنعت خودرو کشور است، سوق داد.

صادق بشیری، منتقد حوزه خودرو درباره وضعیت صنعت خودرو کشور به گفت: صنعت خودرو را باید از ابعاد گوناگون مانند کیفیت، آمار، واردات، قیمت، فروش، ایمنی و... بررسی کرد، چراکه در تمام این بخش ‌ ها، صنعت خودرو در کشور ما جا برای حرف زدن دارد و تنها با بررسی دقیق و همه ‌ جانبه است که می ‌ توان در شرایط کنونی درباره وضعیت صنعت و بازار خودرو در سال آینده صحبت کرد. بشیری ادامه داد: به ‌ نظر من، خودروسازی همچنان در ریل معیوب گذشته در حال حرکت است و برای اینکه به مسیر درست برگردیم و چالش ‌ های این صنعت را پشت ‌ سر بگذاریم باید ببینیم در صنعت خودرو در حال حاضر کجا ایستاده ‌ ایم و برنامه آینده این صنعت رسیدن به کدام نقطه است.

صنعت خودرو با مشکلات بی ‌ شمار

بشیری در ادامه با اشاره به اینکه صنعت خودرو درگیر مشکلات بسیار زیادی است که برخی از آنها به وضوح چالش ‌ های عمیقی را در این صنعت ایجاد کرده، گفت: البته با وضعیت کنونی، صنعت خودرو ما هر برنامه ‌ ای هم داشته باشد، مبتلا به چالش ‌ های متعددی است. بخش زیادی از مشکلات این صنعت، میراث عملکرد متولیان امر طی سال ‌ هاست که صنعت خودرو ما همچنان این مشکلات را با خود حمل می ‌ کند و در آینده نیز گرفتار آنها خواهد بود. در این میان، انتظار این است که صنعت خودرو، تصویری از آینده ‌ ای که قرار است به آن برسد را ترسیم کند. وی افزود: ظاهرا به ‌ تازگی وزارت صنعت، معدن و تجارت متوجه شده برای اینکه کمی بازار بسامان شود، چاره ‌ ای نیست جز اینکه تیراژ تولید بالا برود. حتی به ‌ تازگی وزیر اظهار کرد تیراژ را یک میلیون تا یک میلیون و ۵۰۰ دستگاه افزایش می ‌ دهند. به ‌ دلیل اینکه وضعیت و سازکار صنعت خودرو شفاف نیست، نمی ‌ توان به ‌ طور قطع گفت آیا این وعده ‌ ها محقق می ‌ شود یا خیر، اما ای کاش فقط مونتاژکننده بودیم و در مونتاژکاری حرفه ‌ ای می ‌ شدیم. اگر در مونتاژ به بلوغ می ‌ رسیدیم، چه ‌ بسا صنعت خودرو به ارزش ‌ افزوده بیشتری می ‌ رسید. بشیری با اشاره به اینکه تاکنون شاهد اقدام قابل ‌ توجه و تاثیرگذاری برای رهایی این صنعت از مشکلات نبوده ‌ ایم، ادامه داد: برای صنعت خودرو کشور پس از سال ‌ ها فعالیت، هنوز هدف ‌ گذاری خاصی انجام نشده و زیرساخت ‌ های لازم برای پیشرفت آن را نداریم. می ‌ توانستیم فقط تولیدکننده قطعات باشیم، اما باکیفیت بالا و صادرات ‌ محور فعالیت کنیم. در این صورت، توان صادرات قطعات را داشتیم و می ‌ توانستیم در تامین قطعه برای شرکت ‌ های خارجی حرفی برای گفتن داشته باشیم. متاسفانه در این مسیر هم حرکت نکردیم و از این قافله هم عقب مانده ‌ ایم.

بشیری با اشاره به رابطه قطعه ‌ سازان و خودروسازان و محدودیت ‌ هایی که در این راستا برای صنعت خودرو ایجاد شده، گفت: در حال حاضر خودروسازی ما در مصادره قطعه ‌ سازان است. برخی از قطعه ‌ سازان سهام خودروسازان را خریداری کرده ‌ اند و تا اراده می ‌ کنند خط تولید خودرو متوقف می ‌ شود. آنها قطعات بدون کیفیت را به صنعت خودرو تحمیل می ‌ کنند. برخی از این قطعه ‌ سازان تنها واردکننده قطعات هستند و به ‌ نوعی صنعت خودرو ما را مصادره
کرده ‌ اند.

این کارشناس حوزه خودرو ادامه داد: اینها چالش ‌ هایی است که باید صنعت خودرو را از آنها رها کنیم و نجات دهیم تا این صنعت در آینده بتواند مسیر درستی را طی کند و کم ‌ کم به صنعتی واقعی تبدیل شود. مشکلات صنعت خودرو کشور، طی سال ‌ ها این صنعت را درگیر کرده، پس یک ‌ شبه هم رفع نمی ‌ شود و نمی ‌ توانیم انتظار داشته باشیم صنعت خودرو به ‌ سرعت از این گرفتاری ‌ ها نجات یابد. ای کاش وزارت صنعت، معدن و تجارت، یک استراتژی فازبندی ‌ شده تعیین و آینده صنعت خودرو را مشخص می ‌ کرد تا کم ‌ کم از این ریل معیوب خارج شود و به مسیر اصلی بازگردد. وی درباره اینکه آیا می ‌ توان امیدوار به تغییر و تحولات جدی در این صنعت بود گفت: در شرایط کنونی، ایجاد تغییر جدی در این صنعت برای ارتقای آن بعید به ‌ نظر می ‌ رسد. وزارت صنعت، معدن و تجارت به ‌ نوعی در مقابل وضعیت صنعت خودرو عاجز مانده و بعضا در این راستا دستوراتی داده می ‌ شود که پذیرفته نیست. وزارتخانه باید پاسخگوی مسائل مربوط به صنعت خودرو کشور باشد و در دپارتمانی ویژه به موضوعات این صنعت رسیدگی و باید به وظایف قانونی خود در این بخش عمل کند.

بشیری افزود: عرضه و تقاضا در بازار خودرو واقعی نیست و به ‌ نوعی می ‌ توان گفت به ‌ دلیل شرایط اقتصادی که کشور دارد، تقاضا غیرواقعی است، چون خودرو تبدیل به کالایی سرمایه ‌ ای شده و هر کسی می ‌ خواهد سودی به ‌ دست بیاورد برای خرید خودرو ثبت ‌ نام می ‌ کند. در این میان، عرضه خودرو در بورس هم نوعی رانت برای عده ‌ ای ایجاد کرده است.

این کارشناس حوزه خودرو در ادامه خاطرنشان کرد: صنعت خودرو در مسیری اشتباه قرار دارد و مبتلا به مشکلات متعددی است. واقعیت این است که اقتصاد ما بیمار است و در این اقتصاد که صنعت خودرو جزئی از آن است، اینکه انتظار داشته باشیم این صنعت در مسیر درست برود، قطعا انتظار بجایی نیست.

عدم ‌ ثبات اقتصادی

بشیری با اشاره به اینکه بی ‌ ثباتی اقتصادی کل ‌ بخش ‌ های اقتصادی را تحت ‌ تاثیر قرار می ‌ دهد که صنعت خودرو نیز در این دایره مستثنا نیست، اظهار کرد: ثبات اقتصادی باعث می ‌ شود یک بنگاه اقتصادی به فعالیت خود ادامه دهد. وقتی ثبات وجود ندارد و هر لحظه همه چیز تغییر می ‌ کند، در اقتصادی که پایه ‌ های آن هم محکم نیست، تمام مولفه ‌ ها به ‌ شدت تحت ‌ تاثیر قرار می ‌ گیرد و در این بین، دستورالعمل ‌ های موقتی هم شرایط را بدتر می ‌ کنند. در بازار خودرو تقاضا واقعی نیست، مصرف ‌ کننده واقعی پول برای خرید خودرو ندارد و دلال ‌ ها در آن سود می ‌ برند. آنها خودرو را از بورس خریداری می ‌ کنند و با سود قابل ‌ توجهی در بازار به فروش می ‌ رسانند. شاهد بودیم که در این بازار واردات آزاد شد، اما کاش به ‌ جای واردات خودرو تیراژ را بالا می ‌ بردند. ما خودروسازان زیادی داریم. در این شرایط وضعیت این صنعت همچنان مبهم و نامعلوم است و نمی ‌ توان درباره آینده آن نظر قطعی داد.

سخن پایانی

صنعت خودرو در ایران با مسائل پیچیده ‌ ای روبه ‌ رو است که وابسته به یکدیگر هستند و راهکارهای قابل ‌ ارائه برای هر کدام از این مسائل، بدون در نظر گرفتن ارتباط میان آنها، جامع ‌ ومانع نخواهد بود، اما کارشناسان و صاحب ‌ نظران امر با بررسی ریشه ‌ های چالش ‌ های صنعت خودرو، می ‌ توانند راهکارهایی برای حل آنها پیشنهاد دهند تا این صنعت کم ‌ کم از مسیر اشتباه برگردد و در ریل درست حرکت کند؛ از این ‌ رو سیاست ‌ گذاران و مجریان مربوطه لازم است به اظهارات کارشناسان بها و آنها را در تمام مراحل مدنظر قرار دهند.