ماموریتی فراتر از آموزش و پژوهش
کارشناسان معتقدند ورود دانشگاه به حوزه‌های اقتصاد کلان و صنعت، برای ارائه راه‌حل‌های دانشی اهمیت دارد تا بتواند به کمک سایر فعالان این حوزه‌ها به توسعه اقتصاد متکی بر دانش کمک کند.
کارشناسان معتقدند ورود دانشگاه به حوزه های اقتصاد کلان و صنعت، برای ارائه راه حل های دانشی اهمیت دارد تا بتواند به کمک سایر فعالان این حوزه ها به توسعه اقتصاد متکی بر دانش کمک کند. تمامی این موارد نشان می دهد که امروزه دانشگاه ها ماموریتی فراتر از آموزش و پژوهش مرسوم دارند و نقش مشارکتی آنها در توسعه پایدار اقتصادی ـ اجتماعی جامعه، نوآوری و فناوری، آشکارسازی نتایج دانش و خلق ثروت از تولیدات علمی، بارز است. از طرفی، دانشگاه ها می توانند بازوی اقتصادی مهمی برای پیشگیری از بیکاری در جامعه باشند و فارغ التحصیلان زمینه توسعه اقتصادی را فراهم کنند. صمت در این گزارش به اهمیت نقش دانشگاه های نسل سوم بر توسعه اشتغال و اکوسیستم دانش بنیان پرداخته است.
کارشناسان معتقدند ورود دانشگاه به حوزه های اقتصاد کلان و صنعت، برای ارائه راه حل های دانشی اهمیت دارد تا بتواند به کمک سایر فعالان این حوزه ها به توسعه اقتصاد متکی بر دانش کمک کند. تمامی این موارد نشان می دهد که امروزه دانشگاه ها ماموریتی فراتر از آموزش و پژوهش مرسوم دارند و نقش مشارکتی آنها در توسعه پایدار اقتصادی ـ اجتماعی جامعه، نوآوری و فناوری، آشکارسازی نتایج دانش و خلق ثروت از تولیدات علمی، بارز است. از طرفی، دانشگاه ها می توانند بازوی اقتصادی مهمی برای پیشگیری از بیکاری در جامعه باشند و فارغ التحصیلان زمینه توسعه اقتصادی را فراهم کنند. صمت در این گزارش به اهمیت نقش دانشگاه های نسل سوم بر توسعه اشتغال و اکوسیستم دانش بنیان پرداخته است.
ارزش افزوده دانش، برگ برنده توسعه
بی ثباتی شغلی، آفت نظام اقتصادی ناپایدار است که چند دهه ای می شود روزبه روز در جامعه شاهد آن هستیم؛ تغییر عقد قراردادهای شغلی چند ساله به یک سال و 6 ماه و حتی در برخی مواقع قراردادهای ماهانه شاهد خوبی است که بگوییم اشتغال در ایران از بی ثباتی محض رنج می برد، اما وقتی سخن از اشتغال دانش بنیان ها به میان می آید، کمی معادله فرق می کند، در اقتصاد دانش بنیان کاربرد دانش و اطلاعات اهمیتی اساسی دارد، در واقع تولید، توزیع و کاربرد دانش منجر به تولید ارزش افزوده در بخش اقتصاد می شود. باتوجه به این تعریف، به نظر می رسد که نیروی انسانی تحصیلکرده در اقتصاد دانش بنیان نقشی مهم دارد. حال باتوجه به اینکه بخش بزرگی از جمعیت بیکار کشور فارغ التحصیلان دانشگاه ها هستند، کشور ما به لحاظ نیروی انسانی، ظرفیت بالایی در بخش دانش بنیان
دارد.
بنا بر اعتقاد کارشناسان، رشد فرهنگ نوآوری و کمک به اشتغال، قابلیتی است که لازم است با توان جامعه نخبگانی به آن رنگ واقعیت بخشید، چرا که از تخصص و کارآمدی است که می توان نیازهای جامعه را بر طرف کرد و اقتدار کشور را مبتنی بر علم و دانش پیش برد. اشتغال سازی و آمادگی برای رشد و در فضای اشتغال، انتظاری است که از دانشگاه های نسل سوم می رود. در واقع، ارتباط دانشگاه با صنعت و فضای اشتغال، راهکاری است که کارشناسان از آن به عنوان یک برگ برنده برای رهایی از معضل بیکاری یاد می کنند. در نتیجه، دانشگاه نسل سوم یا کارآفرین، علاوه بر تولید علم و تربیت نیروی انسانی موردنیاز توسعه در راستای تجاری سازی علم و تاسیس شرکت های دانش بنیان قدم برمی دارد و محور فعالیت های دانشگاه نسل سوم بر کارآفرینی است. بنابراین، پیش درآمد توسعه اکوسیستم دانش بنیان در هر کشوری دانشگاه های نسل سوم هستند.
خروج ۳۸ محصول فناورانه از دل یک دانشگاه
آفرین اخوان، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علم و هنر وابسته به جهاد دانشگاهی، در گفت وگو با صمت درباره فعالیت های این دانشگاه در حوزه کارآفرینی و اشتغال گفت: تاکنون38 محصول فناورانه از سوی دانشگاه علم و هنر شهر یزد ساخته شده است که در نهایت منجر به عقد تفاهمنامه هایی شد که با مراکز صنعتی استان یزد بسته ایم.
وی بااشاره به استفاده از اکوسیستم و توانمندی های استان یزد برای افزایش مهارت دانش آموختگان گفت: اقلیم یزد کمک زیادی به ما برای توسعه توانمندی دانش آموختگان کرد. از آنجایی که، یزد قطب طلاسازی در ایران است، تلاش کردیم براساس ظرفیت های محیطی، دانشجویان را برای کسب اشتغال در کشور کارآمدتر بار بیاوریم.
اخوان گفت: با این رویکرد، رشته های علوم پایه و انسانی در این دانشگاه تدریس نمی شود، چرا که آموزش ها بیشتر کاربردی و اشتغال محور است. مهم ترین هدف مان توسعه اشتغال برای دانش آموختگان است که معتقدیم برای نیل به آن، دانشگاه باید با بازار کار و صنعت ارتباط نزدیک تری داشته باشد. از آنجایی که، یکی از معضلات مهم جامعه کمبود اشتغال برای افراد آموزش دیده و فارغ التحصیلان دانشگاهی است، ما در دانشگاه علم و هنر بستر همکاری و همفکری با صنایع استان در راستای آموزش مهارت های مفید در فضای کار را فراهم کردیم. در واقع، توانستیم آموزش هایی را به دانشجویان ارائه بدهیم که براساس معیارهای یک فرد کارآمد در فضای صنعتی است.
آماده سازی دانشجویان برای ورود به بازار کار
اخوان گفت: نتیجه همفکری با صنایع این بود که توانستیم به معیارهای شغلی آنان پی ببریم و بعد در قالب دوره های مهارتی، جدا از آموزش های آکادمیک و چارت های درسی، دانشجویان را براساس نیازهای محیط کار در فضای شغلی به ویژه کسب وکارهای صنعتی استان در هر رشته ای آموزش دهیم.
به گفته معاون پژوهش و فناوری دانشگاه علم و هنر، آموزش دهندگان این مهارت ها، مهندسان و کارآفرینانی بودند که به نیروی کار آموزش دیده نیاز داشتند و آنها با این دید به آموزش پرداختند که افراد آموزش دیده باید به رفع نیاز فنی بازار کار بپردازند. به همین دلیل، شکاف موجود میان علم و کار تا حد زیادی کمتر شد. خوشبختانه بازخورد خوبی دریافت کردیم و این روند باعث افزایش مهارت فارغ التحصیلان شد که در نهایت بدون وقفه به اشتغال پرداختند. در واقع، به قدری کارآزموده می شوند که اگر در صنایع مربوطه مشغول به کار هم نشوند، می توانند فضای های دیگری خارج از استان را برای اشتغال امتحان کنند.
رتبه بالا در اشتغال فارغ التحصیلان بعد از تحصیل
اخوان با ذکر اینکه این دانشگاه توانست در سال ۱۳۹۷ برمبنای اعلام وزارت علوم تحقیقات و فناوری رتبه هشتم اشتغال بعد از تحصیل را در دوره کارشناسی از میان دانشگاه های دولتی و غیردولتی کسب کند، گفت: نزدیک به 70 درصد فارغ التحصیلان دوره کارشناسی بدون وقفه وارد فضای اشتغال شدند و خوشبختانه رتبه چهارم را در اشتغال فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد داشتیم. به عبارت دیگر، نزدیک به 85درصد دانش آموختگان دوره ارشد بعد از اتمام تحصیل بلافاصله وارد فضای کار شدند.
بی ثباتی و سقوط
اما روی دیگر سکه این است که در بسیاری موارد شاهد بی ثباتی های شغلی در فضای کاری دانش بنیان ها هم هستیم. گزاره همیشگی در دنیای استارت آپی این است که فعالیت در یک استارت آپ بسان حرکت به سمت دره مرگ است. علی محمدزاده، رئیس یک شرکت دانش بنیان در زمینه فناوری اطلاعات در گفت وگو با صمت گفت: به گمانم، این بی ثباتی ربطی به اکوسیستم استارت آپی ندارد، این بی ثباتی در همه بخش های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور وجود دارد، به طبع در فضای استارت آپی هم دیده می شود، اما از آنجا که شرکت های فعال در فضای کارآفرینی و نوآوری به طورعموم وابستگی دولتی ندارند و بیشتر وابسته به بخش خصوصی هستند، این بی ثباتی عمومی در کشور در سقوط و تعطیلی شان بسیار تاثیرگذارتر است. وی افزود: حال اگر وابستگی به بیت المال و بودجه های هنگفت دولتی و خصولتی نبود، بسیاری از بنگاه های بزرگ از بانک ها تا کارخانجات و خودروسازان، حتی بنگاه بزرگی مثل تامین اجتماعی و از این قبیل همگی باید تعطیل می شدند.
محمدزاده درباره عوامل موثر در پایداری اکوسیستم دانش بنیانی به منظور حفظ امنیت شغلی و الزاماتی که موجب عبور استارت آپ ها از دره مرگ می شود، گفت: در حال حاضر و باتوجه به شرایط اقتصادی این سال ها، در عمل راهکار قابل اتکایی وجود ندارد. هر بنگاه اقتصادی و استارت آپی به فراخور شرایط و امکاناتش باید راه اختصاصی خود را بیابد. مسئله تحریم های داخلی و خارجی، بی ثباتی تصمیم گیری ها در حوزه های مختلف، تعدد مراجع تصمیم ساز، مجوزهای متعدد و خلق الساعه و مهم تر از همه، مسئله مهاجرت نیروی انسانی و استارت آپی، آن قدر مهم و تاثیرگذار هستند که نمی توان نسخه واحدی برای فعالان حوزه کارآفرینی توصیه کرد. از این رو، شاید تنها آنهایی که از رانت های مختلف اقتصادی و سیاسی بهره مند هستند، باقی بمانند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا موضوع فعالیت تاثیری در امنیت شغلی دانش بنیان ها دارد، به عبارت دیگر، عرصه های امن برای فعالیت در زمینه دانش بنیان ها کدام هستند، گفت: بیش از آنکه موضوع فعالیت مهم باشد، به فرض استثنائاتی که به طورحتم وجود دارند، در این شرایط به طورمعمول پیشنهاد می شود که مجموعه ها و استارت آپ های نوپا به سمت جذب توسط شرکت هایی که به ثبات رسیده اند، بروند و در عمل به دنبال این باشند که محصولات و خدماتی ارائه کنند تا برای مجموعه های بزرگ تر جذابیت سرمایه گذاری یا خرید داشته باشند.
به گفته این فعال در حوزه دانش بنیان، کمتر جایی از این اقیانوس اقتصادی، آبی باقی مانده و اگر هم پیدا شود، ریسک فعالیت و سرمایه گذاری در آن بسیار بالا است و مقدار زیادی بستگی به شانس و اقبال دارد تا سعی و تلاش و استمرار.
باید در قامت یک دانشگاه کارآفرین ظاهر شویم
محمد نبی احمدی، سرپرست دانشگاه رازی کرمانشاه درباره دانشگاه های نسل سوم و جایگاه آنها در اکوسیستم کارآفرینی با بیان اینکه کارآفرینی موتور محرکه رشد و توسعه اقتصادی به ویژه در شرایط کنونی است، گفت: اگر قرار باشد که دانشگاه تنها در همان بستر علم نهان و عیان خود باقی بماند، کاری از پیش نبرده است. برای فرو ریختن دیوار تحریم ها، باید پس از آنکه علم نهان در دانشگاه ها به علم عیان تبدیل شد، آن را در بستر اکوسیستم کارآفرینی فعال کنیم تا یک تحرک به اشتغال در کشور داده شود. به گزارش ایسنا، سرپرست دانشگاه رازی کرمانشاه افزود: به علاوه، کارآفرینی یکی از مهم ترین عوامل توسعه فرهنگ، اقتصاد و ... است که در دانشگاه ها باید به آن توجه جدی شود. وی در ادامه با بیان اینکه دانشگاه ها تاکنون 3 نسل را تجربه کرده اند، گفت: دانشگاه های نسل اول، دانشگاه های آموزش محور بوده اند که بعدها در دانشگاه های نسل 2، پژوهش نیز در کنار آموزش قرار گرفت و حالا در دانشگاه های نسل سوم، علاوه بر آموزش و پژوهش، مقوله کارآفرینی نیز به شدت موردتوجه قرار گرفته است. احمدی از کارآفرینی به عنوان حلقه مفقوده اقتصاد کشور یاد کرد و بااشاره به نقش دانشگاه در توسعه این فرهنگ، افزود: باید تلاش کنیم دانشگاه های مان در قامت یک دانشگاه کارآفرین که همان دانشگاه نسل سوم است، ظاهر شوند و دانشجویان باید در دانشگاه ها با مقوله کارآفرینی آشنا شوند. برای اینکه دانشجویان نگرش کارآفرینی داشته باشند، استادان و اعضای هیات علمی باید این نگرش را ایجاد کنند. در نهایت، این نگرش از استادان و هیات علمی و دانشجویان دانشگاه ها باید به عمق جامعه هم منتقل شود تا مردم جامعه هم با مقوله کارآفرینی آشنا شوند. وی با بیان اینکه اعضای هیات علمی دانشگاه باید در تدریس درس های خود رویکرد کارآفرینانه داشته باشند، افزود: اگر این امر اجرایی شود و به ایجاد نگرش کارآفرینانه در دانشجویان منتهی شود، آن زمان دانشگاه به جامعه خدمت کرده است. به گفته این مسئول، در کشورهای توسعه یافته، ۷۰ درصد نوآوری و اختراعات توسط کارآفرینان انجام می شود که دانشگاه ها می توانند در این زمینه بسیار کمک کننده باشند.
سخن پایانی
دانشگاه های نسل سوم می توانند نقش موثر و تعیین کننده ای در تولید ثروت و کارآفرینی برپایه شعار امسال از سوی رهبر معظم انقلاب مبنی بر اقتصاد دانش بنیان، تولید و اشتغالزایی ایفا کنند. دانشگاه نسل سوم، دانشگاهی مبتنی بر کارآفرینی و تولید ثروت است، هرچند دانشگاه های کشور ما تا رسیدن به این جایگاه، فاصله کمی در پیش دارند، اما برای ورود به این مسیر باید از دریچه آموزش وارد شد و دانشجویان را با موضوع کارآفرینی آشنا کرد. کارشناسان معتقدند دانشگاه های نسل سوم بر سکوی اقتصاد دانش بنیان استوار هستند و لازم است با تکیه بر خلق ایده ها، فرآیندها، محصولات جدید و توسعه فناوری و تبدیل آنها به ثروت حرکت کنند. بنابراین، این انتظارات به تدریج دانشگاه ها را به سمتی سوق می دهد که نمی توانند در درون خود و به شکل انحصاری به آموزش و پژوهش بپردازند، بلکه باید در کنار توسعه آموزش و انجام پژوهش های بنیادین برای توسعه مرزهای دانش، نسبت به پژوهش های کاربردی و تولیدات فناورانه برای پاسخگویی بیشتر به نیازهای جامعه پیگیرانه تلاش کنند.
