وعده کاهش ۱۵ درصدی نرخ خودرو بایگانی می‌شود؟
قیمت خودرو با وجود دستور رئیس‌جمهوری مبنی بر اینکه مردم نباید گرانی را حس کنند، در حال افزایش است. به‌گفته فعالان بازار، نرخ محصولات در بازار نسبت به اسفند حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان گران‌تر شده و این روند بدون داشتن خریدار ادامه دارد.
حذف واردات خودرو سواری از بودجه ۱۴۰۱، کافی نبودن تیراژ تولید براساس نیاز بازار (وجود نیاز انباشته در این بازار طی ۳ سال گذشته) رشد نرخ ارز و ابهام درباره توافقات ایران و کشورهای تحریم‌کننده از جمله عواملی بوده که بازار خودرو را با افزایش نرخ روبه‌رو کرده است. به‌گفته فعالان بازار، این افزایش نرخ، رکود ماه‌های اخیر را شکسته و به‌عنوان مثال، نرخ سمند در یک روز ۴۰ میلیون تومان افزایش یافته است.
سال‌هاست به‌دلیل تولید و عرضه کم خودرو در کشور، این محصول از یک کالای مصرفی تبدیل به کالایی سرمایه‌ای شده و کوچک‌ترین خبری چه مثبت و چه منفی، روی بازار آن تاثیر آنی دارد. خبرهایی مانند تداوم ممنوعیت واردات خودرو و افزایش نرخ ارز، با وجود اینکه وزیر صنعت، معدن و تجارت قول‌هایی مبنی بر کاهش ۱۵ درصدی نرخ خودرو در سال جدید داده، اثرات روانی خود را بر بازار گذاشته و قیمت‌ها را بالا برده است.

فاجعه قیمتی و انسانی
در راستای افزایش نرخ خودرو در سال جدید، آن‌هم در ماه نخست سال، احسان سلطانی، کارشناس حوزه اقتصاد در کانال تلگرامی خود نوشت، نرخ کیا اسپورتیج مدل ۲۰۲۲ با حجم موتور ۲۰۰۰ سی‌سی حدود ۲۲ هزار دلار در دوبی قیمت‌گذاری شده که به ریال، براساس دلار نیمایی حدود ۵۰۰ میلیون تومان و براساس دلار آزاد، کمتر از ۶۰۰ میلیون تومان محاسبه می‌شود. این در حالی است که یک خودرو چینی مدل ۱۴۰۰ با مشخصاتی کمابیش شبیه کیا اسپورتیج در ایران بیش از یک میلیارد تومان خریدوفروش می‌شود.
وی عنوان کرد: شرکت‌های خودروساز (مونتاژکننده یا واردکننده) خودروهای چینی را با ارز نیما وارد و بین ۲۰ تا ۴۰ درصد حقوق گمرکی و عوارض پرداخت می‌کنند. گران‌فروشی بنگاه‌های خودروساز (مونتاژکننده یا واردکننده) خودروهای چینی موجب‌شده نرخ خودروهای خارجی کارکرده و همچنین نرخ خودروهای ساخت داخل در بازار بالا برود.
کیا اسپورتیج (صفر کیلومتر) مدل ۲۰۱۸ حدود ۲ میلیارد تومان در ایران معامله می‌شود که ۵ برابر نرخ این خودرو در خارج از ایران است.
در بخشی دیگر از اخبار خودرویی، سردار سیدکمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور در نشست خبری یکشنبه ۲۱ فروردین در جمع خبرنگاران گفت: در فاصله سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۶ یکی از شاخصه‌های بسیار مهم که ۲۷ هزار کشته سوانح رانندگی را به ۱۶ هزار نفر در سال رساند، بحث واردات خودرو استاندارد و ایمن به کشور بود. او تاکید کرد: ما نیازمند استفاده از خودرو ایمن و باکیفیت هستیم، نه لزوما خودرو لوکس و فاخر.

مشتری کم، نرخ بالا
سعید موتمنی، رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو درباره وضعیت بازار خودرو در ابتدای سال ۱۴۰۱ به صمت گفت: در حال‌حاضر مشتری کم اما قیمت‌ها رو به افزایش است. مشتری برای خرید وجود ندارد اما نرخ اعلامی فروشندگان نسبت به سال گذشته درباره محصولات داخلی مانند پژوپارس، پژو ۲۰۶ تیپ ۲، دنا و... بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان افزایش یافته است. یکشنبه ۲۱ فروردین هم سمند ۴۰ میلیون تومان افزایش نرخ را تجربه کرد.
وی افزود: آمار تولید سال ۱۴۰۰ نسبت به ۱۳۹۹، اختلاف زیادی نداشت و شاهد رشدی در حوزه تولید محصولات داخلی نبودیم.
او گفت: نمی‌توان صحبت از کاهش و حتی ثبات نرخ کرد، بدون اینکه نیاز بازار سنجیده شود. نیاز خودرویی بازار کشور بالای یک میلیون دستگاه است. اگر آمارها درست باشد از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ فقط ۷۵۰ تا ۸۰۰ خودرو در کشور تولید شده است.
این فعال بازار ادامه داد: سالانه حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار خودرو کمتر از نیاز بازار عرضه می‌شود که همین امر باعث‌شده خریدار پژو ۲۰۶ تیپ ۲ که نرخ کارخانه‌ای آن ۱۴۹ میلیون تومان است، آن را در بازار با ۲۸۰ میلیون تومان خریداری کند. مشتری تا چه زمانی باید این مبلغ مازاد را برای تامین محصول مورددرخواستش بپردازد. ۱۳۰ میلیون تومان تفاوت قیمت، عدد کوچکی نیست. دلیل چنین رخدادی پاسخگو نبودن محصولات خودروسازان در بازار است.
موتمنی تاکید کرد: به هر ترتیب، ‌نیاز بازار باید تامین شود. در حال‌حاضر که خودروساز توان پوشش این نیاز را ندارد، پس دولت باید چاره‌اندیشی کرده و خودرو وارد کند تا تعادل قیمتی برقرار شود.

قول‌های عملی نشده
این فعال بازار خودرو با بیان اینکه سال گذشته وزیر صنعت، معدن و تجارت فشار زیادی برای افزایش تیراژ تولید در نیمه دوم سال آورد اما اتفاق خاصی را شاهد نبودیم، گفت: امسال هم صحبت از تولید ۱.۵ میلیون خودرو است؛ خودرو تولید شود اما تجاری نشود و در پارکینگ‌ها دپو شود، چه تاثیر مثبتی روی بازار خواهد داشت؟
موتمنی اظهارکرد: بازار تقاضا، خودروهای ایمن به تعداد می‌خواهد، آیا خودروساز می‌تواند محصولاتی با نرخ و کیفیت مناسب تولید و تحویل مشتری دهد؟ درباره این مسئله باید صحبت شود.
او گفت: حال در روزهای ابتدای سال، نرخ شرکتی پژوپارس ۱۶۹ میلیون تومان است اما در بازار، ۳۰۰ میلیون تومان معامله می‌شود. این حدود ۱۳۰ میلیون تومان، تفاوت قیمتی قابل تامل است.

نیمی از بازار تامین نمی‌شود
در حالی صحبت از کاهش نرخ محصولات می‌شود که فعالان صنعت خودرو اظهار می‌کنند منظور وزیر از کاهش نرخ خودرو، کاهش فاصله قیمتی خودروهای درب کارخانه و بازار است. به این ترتیب، آنها به‌دنبال افزایش نرخ محصولات و نزدیک شدن نرخ خودروهای شرکتی به نرخ بازار هستند.
موتمنی با بیان اینکه کسانی که برنده قرعه‌کشی هستند به‌راحتی از این رانت در بازار به نفع خود استفاده می‌کنند، در ادامه سخنان خود گفت: در حوزه خودرو، برندگان قرعه‌کشی می‌دانند تنها آنها هستند که خودرو موردنظر را در اختیار دارند؛ بنابراین نرخ دلخواه خود را برای فروش اعلام می‌کنند.
او تاکید کرد: مشتری، محصول باکیفیت می‌خواهد و احترام به خواسته مشتریان، ضرورت فعالیت صنعتی است؛ بنابراین زمانی حاشیه قیمت‌ها از بین می‌رود که خودرو به تعداد کافی روانه بازار شود.
وی یادآور شد: اوایل سال ۱۳۹۷ فاصله قیمتی کارخانه و بازار به‌طور میانگین ۵ میلیون تومان بود و در برخی خودروها شاید این عدد به ۸ یا ۱۰ میلیون تومان می‌رسید اما این عدد امروز به ۱۴۰ میلیون تومان هم می‌رسد. برآورد کارشناسان از نیازمندی بازار بین ۱.۴ تا ۱.۵ میلیون خودرو است. هنگامی که تیراژ تولید ۸۰۰ هزار خودرو است؛ یعنی در کشور حدود ۷۰۰ هزار خودرو کمبود وجود دارد. در چنین شرایطی، واسطه‌گری رونق می‌گیرد و شاهد هستیم که قیمت‌ها در هفته سوم فروردین نسبت به ۲۵ اسفند ۲۰ میلیون تومان بالا می‌رود. چه اتفاقی رخ داد؟ خریدار که در بازار صف نکشیده است.
رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو با اشاره به حذف واردات خودرو عنوان کرد: میدان در اختیار دلال‌ها قرار گرفته و جولان سوداگران در بازار ادامه دارد.

بورس معجزه نمی‌کند
موتمنی درباره پیشنهاد رئیس کمیته خودرویی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی مبنی بر عرضه خودرو در بورس و ساماندهی بازار، گفت: به‌طور قطع، تفاوتی در وضعیت موجود نخواهد داشت، زیرا مشکل اصلی پاسخگو نبودن عرضه نسبت به تقاضاست که همچنان باقی مانده است. اگر تیراژ تولید محصولات باکیفیت مناسب افزایش یابد، علاوه‌بر کنترل قیمت، نیازی به عرضه خودرو در بورس نبوده، زیرا فقط یک واسطه جدید به سایر واسطه‌ها اضافه کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه قرار نیست در بورس معجزه شود، تاکید کرد: اگر امروز هزار دستگاه پژو ۲۰۶ تیپ ۲، فاکتور و تحویل مشتری شود، نرخ آن در بازار از ۲۸۰ به ۲۵۰ میلیون تومان کاهش می‌یابد. اگر دو هفته بعد هم فاکتور آن با ۲ هزار خودرو از همین مدل ادامه داشته باشد، نرخ آن به ۲۰۰ میلیون تومان می‌رسد؛ بنابراین در بحث عرضه خودرو در بورس پرسش این است که آیا خودرو به اندازه کافی وجود دارد و قرار است در بازار سرمایه عرضه شود؟ اگر همین تعداد موجود است، چه تفاوتی می‌کند، این تعداد در بورس عرضه شود یا بازار؟
او گفت: اگر تیراژ تولید در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ موردبررسی قرار گیرد، در کنار تولیدات خودروسازان، واردات هم انجام می‌شد. امروز در کنار ممنوعیت واردات چه تعداد محصول عرضه می‌شود؟ به لحاظ تعداد چه فاصله‌ای بین تولید امروز و ۵ سال قبل وجود دارد؟ در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ اگر پژو ۲۰۶ تیپ ۲ به مبلغ ۳۹ میلیون تومان فاکتور می‌شد، تفاوت آن با بازار بین یک تا ۲ میلیون تومان بود. حتی در برخی مدل‌ها، نرخ بازار از نرخ کارخانه پایین‌تر بود. به‌عنوان مثال برای دوره‌ای سراتو در ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان ارزان‌تر از نرخ کارخانه بود. همین موضوع برای هایما هم تجربه شد. موتمنی در پایان گفت: با نیازسنجی بازار باید دید چقدر تیراژ تولید داریم و باقی را وارد کنیم. از سوی دیگر، اگر امسال سخن از افزایش تولید در شرکت‌های خودروساز می‌شود، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سایر نهادهای مربوطه باید رصد ماهانه داشته باشند و برآورد کنند چند درصد وعده‌ها محقق شده و آیا با توجه به روند موجود، افزایش تیراژ تولید براساس اعداد اعلامی محقق خواهد شد؟

عملکرد نمایشگاه‌داران و نابسامانی بازار
در ادامه، فریدون عطارد از دیگر فعالان بازار خودرو درباره وضعیت فعلی بازار خودرو به گفت: همیشه مشتریان در پایان سال صبر می‌کنند و ترجیح می‌دهند در سال نو، مدل جدیدی را خریداری کنند. از این‌رو در ماه نخست سال، تقاضای بیشتری برای مدل سال دارند که بخشی از افزایش نرخ در کنار مواردی مانند حذف واردات خودرو و تغییر نرخ ارز را در پی داشته است.
وی افزود: از سوی دیگر، شرکت‌های خودروساز در این ماه، خودرویی تحویل نداده‌اند و عرضه، قطره‌چکانی بوده است. او گفت: تا ۲۱ فروردین، باربری‌ها هنوز شروع به‌کار نکرده بودند؛ از این‌رو خودرویی جابه‌جا نشد و آمار خودرو در بازار روند کاهشی داشت و درنتیجه نرخ افزایشی شد.
این فعال بازار با بیان اینکه وقتی نرخ خودرو افزایشی می‌شود، دفاتر فروش‌ و نمایشگاه‌دارها خودشان خریدار می‌شوند، گفت: این عملکرد بخشی از نابسامانی موجود در بازار خودرو است. به‌عنوان مثال، پژوپارس TU۴ پایان هفته گذشته ۳۴۸ میلیون تومان قیمت‌گذاری شده بود اما نرخ آن در ابتدای هفته به ۳۶۸ میلیون تومان رسید. در چنین شرایطی، حتی برخی نمایشگاه‌دارها هم خریدار می‌شوند.
عطارد با بیان اینکه با افزایش ۳۰ میلیون تومانی نرخ خودرو در ابتدای سال، بعید به نظر می‌رسد وعده وزیر صنعت، معدن و تجارت درباره کاهش قیمت‌ها محقق شود، گفت: امروز وضعیت ثبت‌نام افراد برای خودرو در شرکت‌های خودروساز یک به ۴ هزار است؛ یعنی از هر ۴ هزار نفر یک نفر برنده خودرو می‌شود و حتی این عدد در خودروهای کم‌مشتری یک به ۲ هزار نفر است که برنده بلیت بخت‌آزمایی می‌شوند. با این وضعیت، چگونه انتظار حذف قرعه‌کشی و کاهش نرخ را داریم؟ نرخ خودرو به‌طور قطع فقط با عرضه کاهش پیدا می‌کند.

سخن پایانی
طبق آمار، تولید ۱۴۰۰ خودرو حتی کمتر از سال ۱۳۹۹ بوده، زیرا بخشی از تولیدات تجاری نشده و ناقص در کارخانه‌ها دپو شده‌اند. حال با وضعیت موجود، آیا وعده وزارت صنعت، معدن و تجارت مبنی بر افزایش تیراژ تولید و کاهش ۱۵ درصدی قیمت‌ها در کنار ارتقای کیفی محصولات ممکن است؟ از سوی دیگر، امسال قرار است ۳ خودرو قدیمی و پرتیراژ پژو ۴۰۵، سمند و تیبا با حجم بالای داخلی‌سازی از چرخه تولید خارج شوند، آیا این هدف با خودروهای جدید محقق می‌شود؟ اگر تاکید بر افزایش تیراژ تولید است به‌طور قطع، منظور تولید محصولات باکیفیت و ایمن بوده، نه آنکه از کیفیت زده شود تا بهای تمام‌شده کاهش و تیراژ افزایش یابد؛ بنابراین برآوردهای کلی از وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور این را می‌گوید که در حوزه خودرو وضعیت بازار همچون قبل خواهد بود. گفتنی است آمار نرخ خودرو در گزارش پیش‌رو مربوط به ابتدای هفته است.