امروزه اهمیت معدن برای همه از فعالان حوزه اقتصاد و معدن گرفته تا سطوح عالیه و مدیریت ارشد کشور روشن ‌ شده و همه می ‌ دانند معادن یکی از گره ‌ گشاترین منابع و دارایی ‌ های ما است که می ‌ تواند پیشران صنعت و رشد اقتصادی باشد و ابتدای زنجیره هر تغییر و تحولی است.

کشور ما معدن ‌ خیز است و در چند سال اخیر، چه در بخش آهنی و پلی ‌ متال و چه از نظر تکنولوژی و نیروی انسانی، رشد قابل ‌ توجهی داشته و آمادگی و زیرساخت مناسبی برای این بخش ایجاد شده است، اما جایگاه کشور در حوزه معدن باتوجه به دارایی و منابعی که در اختیار داریم، چندان درخور نیست.

باید توجه داشته باشیم که زمان، نقش تعیین ‌ کننده ‌ ای دارد، تکنولوژی به ‌ سرعت در حال رشد است و به ‌ تبع آن، ممکن است تغییراتی در جدول اهمیت مواد معدنی به ‌ وجود آید. به ‌ عبارت ‌ دیگر، ممکن است ارزش و اهمیت برخی منابع، که تا دیروز چندان موردتوجه نبودند، تغییر کند و این موضوع بستگی زیادی به تحولات تکنولوژی دارد. در نتیجه، استفاده سریع از منابع دارای ارزش، یکی از اصلی ‌ ترین نکات استراتژیک در بخش معدن است، اما به ‌ نظر می ‌ رسد که ما توجه چندانی به آن نداریم.

مدل کاری ما در بخش معدن و صنایع معدنی، در خوش ‌ بینانه ‌ ترین شکل، مربوط به ۲۰ الی ۳۰ سال گذشته است. در بخش اکتشاف اصلا از روش ‌ های هوشمند یا تکنولوژی روز استفاده نمی ‌ کنیم. تهیه نقشه ‌ های زمین ‌ شناسی، روش ‌ های ژئوفیزیک، حفاری ‌ های اکتشافی و ... به ‌ همان صورتی انجام می ‌ شود که نیم ‌ قرن پیش شرکت ‌ های روسی، آمریکایی و استرالیایی انجام می ‌ دادند، اما دنیا تغییر کرده و تکنولوژی پیش رفته است. روش ‌ های ژئوفیزیک و استفاده از داده ‌ های هوایی متحول شده و روش ‌ های تحلیل زمین ‌ شناسی و حفاری به ‌ روز شده، به ‌ عنوان ‌ مثال در حال ‌ حاضر دستگاه ‌ های حفاری ما به ‌ صورت بسیار ساده حفاری و مغزه ‌ گیری می ‌ کنند، به ‌ صورت دستی لگ ( Lag ) سنگ ‌ شناسی انجام می ‌ شود، بعد آنالیز انجام می ‌ گیرد و به ‌ این ‌ ترتیب کار به ‌ شکلی کامل سنتی پیش می ‌ رود، بنابراین راه زیادی تا هوشمندسازی داریم.

امروزه دستگاه ‌ های جدید و پیشرفته ‌ ای ساخته ‌ شده است که همزمان با حفاری، لگ و آنالیز می ‌ کند و ظرف چند ساعت، نتایج مشخص می ‌ شود و می ‌ توان وارد مرحله طراحی و مدل کردن، شد.

بخش استخراج هم با همین مشکلات دست به گریبان است. معادن مهم ما، که از نظر مالی، فنی و ذخیره از بزرگ ‌ ترین ‌ ها هستند و در دنیا حرفی برای گفتن دارند، هنوز به روش سنتی استخراج می ‌ کنند.

در بخش صنایع معدنی هم اوضاع به همین منوال است. در زمینه سنگ ‌ آهن و فولاد، با اینکه مدعی هستیم صاحب تکنولوژی شده ‌ ایم و ساخت کارخانه ‌ ها را بومی کرده ‌ ایم، هنوز فرآیند طولانی تبدیل سنگ ‌ آهن به کنسانتره، گندله، آهن ‌ اسفنجی و در نهایت فولاد را در دستور کار داریم که بسیار انرژی ‌ بر است. از طرف دیگر، هنوز نمی ‌ توانیم از عمده ذخایر هماتیتی ‌ مان استفاده کنیم. اکتشاف، استخراج، فرآوری و آنالیز طلا بسیار ضعیف انجام می ‌ شود. درباره بسیاری دیگر از عناصر هم یا اصلا کاری نشده است یا گفته می ‌ شود ذخایرمان غنی نیست، به ‌ عنوان مثال، درباره ذخایر تنگستن، قلع یا بسیاری دیگر از عناصر نادر خاکی، در حالی که مشکل آنجا است که آزمایشگاه ‌ های قوی و مجهزی وجود ندارد و به ‌ همین دلیل نمی ‌ توان ذخایر موردنیاز را پیدا کرد. فقدان بانک اطلاعاتی ضعف بزرگ دیگری در این حوزه است. داده ‌ های سازمان ‌ های مختلف هنوز تجمیع نشده ‌ اند. سازمان انرژی اتمی برای خود داده ‌ هایی دارد، سازمان زمین ‌ شناسی برای خود و مردم و بخش خصوصی هم برای خودشان. سال ‌ ها است که قرار است بانک جامع اطلاعات معدنی ایجاد شود،اما هنوز عملیاتی نشده است. جدی ‌ ترین مشکل بخش معدن اکتشاف است و قوانین این بخش بازنگری اساسی نیاز دارد. در حال حاضر امکان واگذاری پهنه ‌ ها و محدوده ‌ های معدنی به شرکت ‌ های بزرگ یا کوچک بخش خصوصی یا بخش ‌ های بورسی وجود ندارد و بخش زیادی از محدوده ‌ ها در دست سازمان ‌ های مختلف از انرژی اتمی گرفته تا دیگر سازمان ‌ ها و نهادهای کشوری، قفل ‌ شده است. دومین مشکل بزرگ هوشمندسازی است و همان ‌ طور که گفته شد، فاصله ما با دنیا در این زمینه بسیار زیاد است و مشکل نهایی فقدان نیروی انسانی کارآمد است. به ‌ عبارت ‌ دیگر، تربیت و توانمندسازی نیروی انسانی، متناسب با رشد بخش معدن نبوده است و در این حوزه با کمبود متخصص و چالش آموزش روبه ‌ رو هستیم. در حال ‌ حاضر ما فاصله زیادی از دنیا گرفته ‌ ایم و ارتباطات بین ‌ المللی قطع است، پس باید از کارشناسان بزرگ این حوزه دعوت کنیم که به کشورمان سفر کنند، در همایش ‌ های معتبر حضور داشته باشیم و به ‌ تدریج این فاصله را کاهش دهیم.