راه طولانی تبدیل یورو به ارز ذخیره جهانی
سیدحسین آقا سیدمرتضی-عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی
انحصار قدرت دلار در تجارت جهانی همواره موردنقد کارشناسان بوده است و آنها این موضوع را نوعی قدرت طلبی امریکا می دانند و در واقع اعتقاد دارند انحصار تجارت با دلار روزبه روز بر سیطره قدرت این کشور می افزاید و سبب می شود امریکا با استفاده از قدرتی که از دلار به دست می آورد، قوانین و مقررات تجارت را نیز با هرم فشار به سمت منافع خود جهت دهی کند. این یعنی برهم خوردن تجارت جهانی و غش کردن آن به سمت منافع امریکا.
این انتقادات تا جایی پیش رفت که حتی برخی مسئولان اروپایی و کشورهای توسعه یافته، آن را نوعی باج دهی به امریکایی ها دانستند و به همین دلیل به تدریج تلاش کردند روابط اقتصادی خود را جدا از بستر دلار و در قالب تفاهمنامه ها و توافقنامه های دوجانبه و چندجانبه و حتی منطقه ای انجام دهند.
این قبیل اقدامات گرچه تا حدی موفقیت آمیز بود و توانست از گسترش قدرت دلار جلوگیری کند، اما کافی نبود. این بود که به تدریج منطقه اقتصادی یورو ایجاد شد. این اقدام گرچه مشکلات و پیامدهای منفی را به دنبال داشت و در ابتدا مخالفت های بسیاری با آن می شد، اما در میان مدت توانست تا حدی (نه البته به صورت مطلوب) انتظارات را برآورده کند. گرچه بنا به دلایل کاملا تخصصی نمی توان یورو را حداقل در حال حاضر در قواره ها و استانداردهای دلار دانست.
یورو یکای، پول کشورهای منطقه یورو است که به ۱۰۰ سنت تقسیم می شود. بکارگیری یورو در اول ژانویه ۲۰۰۲ به طور رسمی در کشورهای آلمان، فرانسه، بلژیک، اتریش، اسپانیا، پرتغال، یونان، ایتالیا، ایرلند، لوکزامبورگ، هلند و فنلاند آغاز شد و اکنون در ۱۹ کشور از ۲۷ عضو اتحادیه اروپا به طور رسمی در جریان است. یورو بیرون از اروپا نیز در برخی از بازمانده های مستعمرات کشورهای اروپایی رایج است.
ایده یکای پول یکسان، نخستین بار از سوی ژاک دلور، وزیر اقتصاد اسبق فرانسه که از سال ۱۹۸۵ تا ۱۹۹۵ ریاست کمیسیون اروپا را به عهده داشت، ارائه شد و هدف این بود که هویت اروپایی در بازارها تقویت شده و تثبیت قیمت ها، رشد اقتصادی و منافع تجاری نصیب اعضا شود. دلور در گزارشی که در سال ۱۹۸۹ ارائه داد، یکای پول مشترک را یک هدف پولی مشترک توصیف کرد که تاحدی موجب رهایی کامل از جنبش های سرمایه داری خواهد شد. یکای پول یورو که بزرگ ترین قدرت تجاری جهان را شکل داد، با هدف وصل کردن کشورهای اروپایی برای مقاصد تجاری و سیاسی، یورو در بحبوحه آشوب های سیاسی و اقتصادی به وجود آمد.
واقعیت این است که قدرت دلار و تاثیرگذاری آن بر تجارت جهانی خاصه در بخش انرژی به حدی بالاست که در عمل می توان ادعا کرد یورو با وجود تمام موفقیت هایی که تا اینجا داشته، هنوز راه بسیاری در پیش دارد، حتی اگر تولید ناخالص کشورهای این منطقه اقتصادی، از چین هم بیشتر باشد.
مسئله اصلی شاید به فقدان سیستم یکپارچه تصمیم گیری برمی گردد و جایی که تمام سیاست های مربوط به دلار از سوی نظام حاکمیتی یک کشور به نام امریکا گرفته می شود، اما در منطقه یورو این مهم امکان پذیر نیست. البته فراموش نکنیم که یورو با ۲ . ۵ تریلیون دلار پس از دلار بالاترین ارزش ذخیره شده در بانک های مرکزی جهان را دارد و به همین دلیل، دومین پول ارزشمند جهان است.
در این بین، دارل دافی، استاد دانشگاه استنفورد و یکی از نظریه پردازان بزرگ اقتصاد، عدم انتشار اوراق قرضه در اروپا را یکی از بلندترین دست اندازهای یورو برای تبدیل شدن به ذخیره ارزی می داند.
او حتی اوراق قرضه مبتنی بر یورو را به این دلیل که هر کدام در کشور متبوع، بازدهی منحصربه فردی دارد (به جای بازدهی یکسان) را نیز ملاک قدرت یورو
نمی داند.
با توجه به همه شواهد و قرائن می توان ادعا کرد که یورو به دلیل تعارض منافعی که بعضا بین کشورهای اتحادیه روی می دهد و فقدان یک سیستم هدفمند در سیاست گذاری و یک بانک واحد، حداقل در کوتاه مدت نخواهد توانست جایگزین دلار به عنوان ارز ذخیره جهانی باشد و برای رسیدن به این نقطه، راه طولانی در پیش دارد.
