در روزهای گذشته موضوعات و مباحث مختلفی پیرامون تنظیم بازار لوازم خانگی در سطوح مختلف کارشناسی و اجرایی کشور مطرح شده و موافقان و مخالفان واردات دلایل و استدلال‌های مختلفی برای اثبات دیدگاه‌های خود مطرح کرده‌اند.

برای ارزیابی صحیح و دقیق شرایط بازار لوازم خانگی علاوه بر حضور میدانی در بازار و گفت‌وگو با فروشندگان و خریداران این محصولات، لازم است با تحلیل محتوای اخبار، اطلاعات و داده‌های آماری این حوزه، قضاوت منصفانه و توام با واقع‌بینی از شرایط موجود این بازار داشته باشیم.

موضوع منع واردات لوازم خانگی از نیمه دوم سال۱۳۹۷ زمانی که اعلام شد «کالایی که امکان تولید داخل دارد نباید اجازه واردات پیدا کند» به‌صورت جدی در دستور کار دولت قرار گرفت. در آن زمان با اعلام ممنوعیت واردات لوازم خانگی نرخ این اقلام در بازار با افزایش قابل‌توجهی مواجه شد. همزمان با این اتفاق کالاهای مشابه داخلی به‌جای استفاده مناسب در عرضه کالای باکیفیت و مطلوب مبادرت به افزایش نرخ کردند؛ موضوعی که بخشی از آن به‌دلیل افزایش نرخ مواد اولیه و هزینه‌های تولید اجتناب‌ناپذیر بود اما بخشی دیگر به‌دنبال رفتارهای غیراقتصادی و دلالی‌های چندگانه ایجاد شد. در همان دوران مسئولان اتحادیه لوازم خانگی اعلام کردند دلیل انفجار قیمت در بازار لوازم خانگی رشد نرخ ارز و ممنوعیت واردات است. از طرفی افزایش لجام‌گسیخته نرخ ارز حجم زیادی از تقاضاهای کاذب را متوجه این بازار، به‌ویژه محصولات خارجی کرد. در این دوره کم‌کم بازار لوازم خانگی با کمبود روبه‌رو شد. همزمان نهادهای نظارتی برنامه‌هایی برای کنترل و نظارت بر بازار لوازم خانگی آغاز کردند و هر روز خبر از کشف انبار لوازم خانگی احتکارشده در نقطه‌ای از کشور منتشر می‌شد، اما عملا به‌دلایل مختلف بازار به آرامش مناسبی دست نیافت و بی‌نظمی‌های عرضه و تقاضا ادامه یافت. تدابیر نهادهای نظارتی برای رصد و پایش بازار این محصولات از جمله تهیه سامانه‌های مختلف قیمتی و ثبت موجودی انبار این کالا ازسوی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان گرچه یک اقدام مهم و قابل‌توجه در ساماندهی بازار تولیدات و عرضه این محصولات محسوب می‌شد، اما در عمل نتوانست گره اصلی این مشکل را که همان کاهش محسوس عرضه کالا بود بگشاید. در این مدت به‌صورت تدریجی کالاهای وارداتی روند رشد نرخ کاذب خود را طی ‌کرد و تولیدات داخل نیز به دنباله‌روی از این افزایش قیمت‌ها ادامه ‌داد؛ به‌نحوی که خریدار محصولات داخلی هم توان خرید را از دست داد و محصولات داخلی با رکود جدی تقاضا مواجه و روانه انبار شد.

از سوی دیگر برخی خریداران تلاش داشتند به‌هر شکل ممکن نیازهای خود را از طریق محصولات خارجی تامین کنند و همین امر بر این افزایش قیمت‌ها دامن می‌زد. در این بازه زمانی بازار قاچاق این محصولات و عرضه تولیدات تقلبی هم از رونق خوبی برخوردار شد. واقعیت این است که تولید داخل ظرفیت و توانمندی مشخصی برای برآورد نیاز مصرف‌کننده دارد و بسیاری از تولید‌کنندگان داخلی نیز با استفاده از فناوری‌های روز دنیا نوآوری‌های شگفت‌انگیزی در تولید لوازم خانگی باکیفیت داشته‌اند که علاوه بر بازار داخلی، بازار منطقه‌ای و در مواردی بازار فرامنطقه‌ای را تحت‌الشعاع قرار دادند. با این همه باید پذیرفت که تنوع کالا در بازار علاوه بر برآورد سلایق مختلف مصرف‌کننده، تولید‌کننده را نیز وادار به تکاپو برای همسان‌سازی کیفی محصول با مشابه خارجی می‌کند. با این نگاه تصمیم‌گیری در زمینه زمان، نوع، میزان و چگونگی واردات اصل بسیار مهمی است. بنابراین؛

۱- دولت جدید باید در زمینه رفع موانع و مشکلات نظام تولید و واردات لوازم خانگی با آسیب‌شناسی اقدام کند.

۲- افزایش نرخ غیرمتعارف تولیدات داخلی، منجر به رکود بازار شده و این موضوع گردش مالی این صنعت را با مشکل مواجه کرده است؛ بنابراین تنظیم بازار این محصولات و ارتقای توان مصرف‌کننده در تهیه لوازم خانگی می‌تواند آب رفته را تا حدودی به جوی بازگرداند.

۳- تنظیم نشدن بازار و افزایش نرخ محصولات نه‌تنها به سود تولید‌کننده تمام نمی‌شود که در بلندمدت زمینه اضمحلال قطعی جریان تولید را فراهم خواهد آورد.

۴- نبود تلاش برای رقابتی‌سازی کالاهای داخلی با نمونه‌های مشابه خارجی با «واردات هدفمند و موثر» ضمن تضییع حقوق مصرف‌کننده و از بین بردن قدرت خرید، زنجیره تولید تا مصرف را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد.

۵- در حوزه تولیدات صنعتی برندهای معتبر و صاحب آوازه دنیا یک تقسیم وظایف و برنامه‌ریزی بین‌المللی برای زنجیره تولید انجام شده که نتیجه آن تاثیر مستقیمی بر ارتقای کیفیت و کاهش نرخ تمام‌شده محصول نهایی دارد. این امر امکانی برای مصرف‌کننده در هر نقطه‌ای از جهان فراهم ساخته که به فراخور سطح درآمد و توان اقتصادی نسبت به خرید و استفاده از محصولات معتبر اقدام کند؛ بنابراین امروز تهیه محصولات برندهای مختلف کالایی به‌تناسب نیاز خانواده یک آرزوی دست‌نیافتنی تلقی نمی‌شود؛ موضوعی که در فرآیند تولید داخلی به‌علل مختلف از جمله تحریم‌ها و نبود برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری هدفمند متولیان تاکنون میسر نشده است.

باتوجه به موارد یادشده برای توسعه و تکمیل زنجیره تولید داخلی باید گام‌های مناسبی برای پیوند با تولیدات جهانی برداشته شود تا این صنعت بتواند به ظرفیت واقعی تکامل و توسعه دست یابد.