ناچار به واردات
کمبود سنگآهن بهدلیل نبود وضعیت مطلوب اکتشاف، جدی است و این امکان وجود دارد تا در سالهای آینده، به یکی از واردکنندگان سنگآهن تبدیل شویم. چنین موضوعی، برای یک کشور که دارنده ذخایر بزرگ معدنی از جمله سنگآهن است، فاجعهبار خواهد بود. نبود امکانات در کشور و سایه تحریم، سبب شده است تا تکنولوژی وارد نشود و ما در اکتشاف در عمق زمین، دچار مشکل شویم.
معادن بزرگ سنگآهن جهان
معادن هامرسلی که تحتاختیار شرکت ریو تینتو است، یکی از بزرگترین مراکز استخراج سنگآهن جهان محسوب میشود. سنگآهن هامرسلی با ۶۲ درصد خلوص استخراج میشود و در دسته بهترین سنگآهنهای جهان قرار دارد.
معدن کاراجاس، یکی دیگر از بزرگترین معادن سنگآهن در جهان، واقعشده در ایالت پارا در برزیل، از جمله داراییهای شرکت برزیلی واله است. ذخایر احتمالی این معدن بهطورتقریبی ۷.۲ میلیارد تن ثبت شده است. این معدن با فرود ناموفق و اتفاقی هلیکوپتری در دهه ۱۹۶۰ کشف شد. معدن کاراخاس علاوه بر سنگآهن با خلوص ۶۶درصد، منبعی غنی از ذخایر منگنز، مس، آلومینیوم، طلا و قلع است.
ذخایر سنگآهن معادن چیچستر هاب در شمالغربی استرالیا قرار گرفتهاند. راهاندازی این معدن در سال ۲۰۰۸ آغاز شد و تنها پس از گذشت ۵ سال، به یکی از بزرگترین معادن سنگآهن در دنیا تبدیل شد. از معدن چیچستر هاب، مقادیر قابلتوجهی سنگآهن استخراج شده که خلوص آنها در حدود ۵۸ درصد است. در سال ۲۰۱۹، حدود ۱۰۰میلیون تن از این معدن استخراج شد.
ارائه آمار درباره اتمام ذخایر سنگ ایران درست نیست
چندی پیش، دبیر انجمن سنگ ایران در ارتباط با وضعیت تولید سنگآهن در کشور گفت: هماکنون معدن سنگان در حال کار کردن است و ظرفیت جدیدی برای اضافه شدن به آن وجود ندارد و اگر وضعیت اکتشاف به شرایط مطلوب نرسد، کمبود سنگآهن بهشدت خودش را نشان خواهد داد.
سعید عسکرزاده، دبیر انجمن سنگ ایران اظهار کرد: واقعیت آن است که ارائه آمار درباره اتمام ذخایر سنگ ایران درست نیست و اگر بخواهیم جمع ذخایر مثل سنگآهن را ، بر میزان مصرف برای چند سال تقسیم کنیم، این حرف درستی نیست.
وی ادامه داد: ما ذخایری مثل سنگان داریم که تا سالها وجود دارند و ذخایری مثل چادرملو که خیلی سریعتر تمام خواهند شد. بنابراین نمیتوانیم بگوییم اگر چادرملو تمام شد، از سنگان بیشتر برداشت کرده یا کمبودش را از طریق سنگان تامین کنیم.
عسکرزاده اظهار کرد: در حال حاضر معدن سنگان در حال کار کردن است و ظرفیت جدیدی برای اضافه شدن به آن وجود ندارد. شرایط معادن متفاوت است، اما اگر وضعیت اکتشاف به شرایط مطلوب نرسد، کمبود سنگآهن بهشدت خودش را نشان خواهد داد.
ذخایر زیرسطحی تقریبا ورودی نداشتهاند
دبیر انجمن سنگ ایران گفت: مهمترین موضوع در بخش اکتشاف، خود زمین است. تا زمانی که زمین در اختیار ما باشد، میتوانیم درباره سختافزار، نرمافزار، نیروی انسانی و تجهیزات بحث کنیم. زمانی که زمین در اختیار نیست، بخش عمدهای از مساحت زمین را چه دارای منابع باشند و چه نباشند، از دست میدهیم. عسکرزاده توضیح داد: نکته دیگری که وجود دارد، این است که ما داریم درباره ذخایر سطحی صحبت میکنیم و ذخایر زیرسطحی تقریبا ورودی نداشتهاند که این یک عامل بزرگ است و میتوان گفت ایران کماکان ناشناخته است.
وی درباره سرمایهگذاری بخش خصوصی گفت:، باید به وظایف بخش خصوصی و دولت بپردازیم و اقدامات لازم را مشخص کنیم. بخش خصوصی کارهایی انجام داده، اما کافی نیست و فاصله جدی بین آنچه باید اتفاق بیفتد و آنچه اتفاق افتاده، وجود دارد.
وی بیان کرد: میزان سرمایهگذاری بخش خصوصی مشخص است، اما بهدلیل عدمثبت دقیق آمار و ارقام، نمیتوانیم اطلاعات دقیقی ارائه دهیم.
عسکرزاده افزود: به هر حال، هزینههای فعلی باتوجه به اصل ۴۴ و خصوصی شدن معادن بزرگ انجام گرفته و عمده کارهای اکتشافی به جز کارهای انجامشده توسط شرکتهای خصوصی و خصولتی، برعهده آنها قرار دارد.
آینده اقتصاد، نیازمند اکتشاف جدید
بهروز برنا، کارشناس معدن درباره ذخایر معدنی بهویژه سنگآهن به صمت گفت: باید اشاره کرد که آینده اقتصاد صنعت معدن کشور، نیازمند اکتشافات دقیق و در ادامه، بهره گیری از فناوریهای جدید است که این امکانات میتواند به شناسایی ذخایر پنهان و البته تامین مواد اولیه برای تولید کمک کند. این امر، نیازمند سرمایهگذاری و یک نقشهراه اصولی است.
برنا ادامه داد: شواهد نشان میدهد که ذخایر معدنی سنگآهن که در سطح زمین قرار دارند، درحال اتمام است و باید گفت؛ آینده اقتصاد صنعت معدن، در گرو حرکت بهسمت اکتشاف عمیق است. اکتشافات عمیق با کمک تکنولوژیهای روز دنیا، امکان شناسایی و دستیابی به ذخایر پنهان سنگآهن را فراهم میکند و اگر چنین امری محقق شود، شاید از واردات سنگآهن بینیاز شویم. این تحول استراتژیک که با بهرهگیری از فناوریهای نوین ژئوفیزیکی مانند مگنتومتری ممکن میشود، نهتنها زمینه را برای تامین پایدار مواد اولیه واحدهای بزرگ فولادسازی فراهم میکند، بلکه کلید خلق ارزشافزوده بیشتر و حفظ ثروتهای ملی برای نسلهای آینده است. موفقیت در این مسیر نیازمند سرمایهگذاری هدفمند و تدوین یک نقشهراه ملی است تا ایران بتواند از ظرفیت عظیم معدنی خود بهعنوان موتور محرک توسعه صنعتی بهره ببرد.
وی گفت: ایران را باید یک کشور بزرگ در زمینه معدن دانست، اما بیشترین میزان اکتشافی که در کشور بهویژه در بحث سنگآهن صورت گرفته، در سطح زمین بوده است. اگر بخواهیم در آینده از واردات سنگآهن بینیاز شویم، باید بهسمت اکتشافات در عمق حرکت کنیم. بسیاری از معادن ما در عمق زمین قرار دارند و باید از روشهای ژئوفیزیکی برای اکتشافات آنها بهره گرفت. ما در صنعت فولاد بهصورت بیرویه و در هر استانی اقدام به سرمایهگذاری کردهایم و کماکان مجوز واحدهای فولادسازی صادر میکنیم، بیان کرد: این مجوزها از این پس باید صادر نشوند و به فکر تامین مواد اولیه واحدهای فولادسازی بزرگی چون فولادمبارکه، ذوبآهن و چادرملو که در کشور تولید فولاد دارند، باشیم.
چین در ۲۸ ماده معدنی در دنیا مقام نخست را دارد
وی افزود: چین در ۲۸ ماده معدنی در دنیا مقام نخست را دارد اما این کشور لزوما از همین مواد معدنی خود بهرهبرداری نمیکند و حتی همان همین مواد را نیز وارد میکند؛ با این استدلال که این مواد معدنی متعلق به آیندگان نیز هست. از اینرو مواد اولیه را وارد کرده تا ارزشافزوده بیشتری ایجاد کند. لازم به ذکر است که ما در کشور، برنامه خاصی برای مواد معدنی نداریم و این امر در حالی است که در سالهای گذشته، معادن جدید سنگآهن را کشف کردهایم. این اکتشافات در حالی رخ داده که طبق شواهد، اکتشاف قابلتوجهی نبوده است.
این کارشناس حوزه معدن در ادامه این گفتوگو خاطرنشان کرد: برای نمونه در سال ۱۴۰۱ در 6 استان به میزان ۱۲۹ میلیون تن ذخایر جدید کشف کردهایم. در سال ۱۴۰۲ نیز در 6 استان ۲۴ میلیون تن و در سال ۱۴۰۳ هم ۲۳۳میلیون تن اکتشافات جدید داشتهایم که ۱۱۴میلیون تن آن سنگآهن پلاسری یا آبرفتی بوده است. سنگآهن پلاسری سنگآهنی است که در امتداد معادن اصلی فرسایش پیدا کرده و در رسوبات پخش شدهاند.
در سال ۱۴۰۴ نیز تاکنون در ۲ استان ۵.۸۸ میلیون تن گواهی اکتشاف صادر شده و این در حالی است که در تمام این آمارها، معادنی که ذخایر آنها بالای یکمیلیون تن بوده، در نظر گرفته شده و این آمار با احتساب معادن زیر یکمیلیون تن چهبسا بیشتر نیز بشود. باید در اکتشافات سرمایهگذاری بیشتری انجام بدهیم. بیشتر ذخایر سنگآهن کشور در ایران مرکزی در استان یزد واقع شده است که اینها ذخایر پنهان هستند.
آینده اقتصاد، نیازمند اکتشاف جدید
بهروز برنا، کارشناس معدن درباره ذخایر معدنی بهویژه سنگآهن به صمت گفت: باید اشاره کرد که آینده اقتصاد صنعت معدن کشور، نیازمند اکتشافات دقیق و در ادامه، بهره گیری از فناوریهای جدید است که این امکانات میتواند به شناسایی ذخایر پنهان و البته تامین مواد اولیه برای تولید کمک کند. این امر، نیازمند سرمایهگذاری و یک نقشهراه اصولی است.
برنا ادامه داد: شواهد نشان میدهد که ذخایر معدنی سنگآهن که در سطح زمین قرار دارند، درحال اتمام است و باید گفت؛ آینده اقتصاد صنعت معدن، در گرو حرکت بهسمت اکتشاف عمیق است. اکتشافات عمیق با کمک تکنولوژیهای روز دنیا، امکان شناسایی و دستیابی به ذخایر پنهان سنگآهن را فراهم میکند و اگر چنین امری محقق شود، شاید از واردات سنگآهن بینیاز شویم. این تحول استراتژیک که با بهرهگیری از فناوریهای نوین ژئوفیزیکی مانند مگنتومتری ممکن میشود، نهتنها زمینه را برای تامین پایدار مواد اولیه واحدهای بزرگ فولادسازی فراهم میکند، بلکه کلید خلق ارزشافزوده بیشتر و حفظ ثروتهای ملی برای نسلهای آینده است. موفقیت در این مسیر نیازمند سرمایهگذاری هدفمند و تدوین یک نقشهراه ملی است تا ایران بتواند از ظرفیت عظیم معدنی خود بهعنوان موتور محرک توسعه صنعتی بهره ببرد.
وی گفت: ایران را باید یک کشور بزرگ در زمینه معدن دانست، اما بیشترین میزان اکتشافی که در کشور بهویژه در بحث سنگآهن صورت گرفته، در سطح زمین بوده است. اگر بخواهیم در آینده از واردات سنگآهن بینیاز شویم، باید بهسمت اکتشافات در عمق حرکت کنیم. بسیاری از معادن ما در عمق زمین قرار دارند و باید از روشهای ژئوفیزیکی برای اکتشافات آنها بهره گرفت. ما در صنعت فولاد بهصورت بیرویه و در هر استانی اقدام به سرمایهگذاری کردهایم و کماکان مجوز واحدهای فولادسازی صادر میکنیم، بیان کرد: این مجوزها از این پس باید صادر نشوند و به فکر تامین مواد اولیه واحدهای فولادسازی بزرگی چون فولادمبارکه، ذوبآهن و چادرملو که در کشور تولید فولاد دارند، باشیم.
چین در ۲۸ ماده معدنی در دنیا مقام نخست را دارد
وی افزود: چین در ۲۸ ماده معدنی در دنیا مقام نخست را دارد اما این کشور لزوما از همین مواد معدنی خود بهرهبرداری نمیکند و حتی همان همین مواد را نیز وارد میکند؛ با این استدلال که این مواد معدنی متعلق به آیندگان نیز هست. از اینرو مواد اولیه را وارد کرده تا ارزشافزوده بیشتری ایجاد کند. لازم به ذکر است که ما در کشور، برنامه خاصی برای مواد معدنی نداریم و این امر در حالی است که در سالهای گذشته، معادن جدید سنگآهن را کشف کردهایم. این اکتشافات در حالی رخ داده که طبق شواهد، اکتشاف قابلتوجهی نبوده است.
این کارشناس حوزه معدن در ادامه این گفتوگو خاطرنشان کرد: برای نمونه در سال ۱۴۰۱ در 6 استان به میزان ۱۲۹ میلیون تن ذخایر جدید کشف کردهایم. در سال ۱۴۰۲ نیز در 6 استان ۲۴ میلیون تن و در سال ۱۴۰۳ هم ۲۳۳میلیون تن اکتشافات جدید داشتهایم که ۱۱۴میلیون تن آن سنگآهن پلاسری یا آبرفتی بوده است. سنگآهن پلاسری سنگآهنی است که در امتداد معادن اصلی فرسایش پیدا کرده و در رسوبات پخش شدهاند. در سال ۱۴۰۴ نیز تاکنون در ۲ استان ۵.۸۸ میلیون تن گواهی اکتشاف صادر شده و این در حالی است که در تمام این آمارها، معادنی که ذخایر آنها بالای یکمیلیون تن بوده، در نظر گرفته شده و این آمار با احتساب معادن زیر یکمیلیون تن چهبسا بیشتر نیز بشود. باید در اکتشافات سرمایهگذاری بیشتری انجام بدهیم. بیشتر ذخایر سنگآهن کشور در ایران مرکزی در استان یزد واقع شده است که اینها ذخایر پنهان هستند.
سخن پایانی
بهطورکلی، علاوه بر این معادن سنگآهن، ذخایر معدنی بسیاری در ایران واقع شدهاند که آن را به بهشت معادن تبدیل کردهاند. با این حال، ایران جزو بزرگترین تولیدکنندگان سنگآهن در جهان شناخته نمیشوند و در لیست بزرگترین معادن سنگآهن در دنیا قرار نمیگیرند.
