همپیمایی، راهکاری کارآمد در مدیریت تقاضای سفر
نوید هدایتیفر کارشناس انرژی
![]()
وابستگی بالای جابهجاییهای شهری به خودرو شخصی بنزینسوز، یکی از ریشههای اصلی مصرف افسارگسیخته بنزین و شکلگیری ناترازی پایدار در این حامل انرژی است. تا زمانی که حملونقل عمومی سهم غالب در سفرهای روزانه شهروندان نداشته باشد، هرگونه افزایش عرضه بنزین به افزایش مصرف منجر خواهد شد. توسعه کمی و کیفی حملونقل عمومی، نخستین و موثرترین گام برای اصلاح این الگو و کاهش فشار ساختاری بر مصرف بنزین بهشمار میرود. همچنین مصرف گسترده بنزین در ناوگان شهری، منبع اصلی انتشار آلایندههای خطرناک و تشدید پدیده وارونگی دما است. ادامه این مسیر، بهمعنای افزایش هزینههای سلامت، کاهش بهرهوری نیروی کار و افت کیفیت زندگی شهری است؛ هزینههایی که در محاسبات بودجهای دیده نمیشوند اما بار سنگینی بر دوش جامعه میگذارند. بنابراین باید در گام نخست برای توسعه سهم حملونقل مسافر از طریق حملونقل عمومی و خصوصی بهجای خودروهای تکسرنشین، دو سیاست مکمل یعنی تنوع بخشیدن به سبد سوخت کشور با جایگزین کردن برق، CNG و LPG بهجای بنزین در صنعت حملونقل کشور را اجرایی کنیم و همچنین با تکیه بر ظرفیت خودرویی موجود و ابتکاراتی نظیر همپیمایی به سمت استفاده کارآمد از ظرفیت موجود در اقتصاد برویم.
کاهش وابستگی به بنزین بدون جایگزینی آن با سوختهای پاک و پایدار ممکن نیست. استفاده از برق، CNG و LPG در ناوگان حملونقل عمومی، امکان کاهش چشمگیر مصرف بنزین را فراهم میکند و در عین حال، آلایندگی کلانشهرها را به حداقل میرساند. ناوگان برقی، بهویژه در اتوبوسرانی و تاکسیرانی شهری، با حذف آلایندگی در محل مصرف، نقش مستقیمی در بهبود کیفیت هوا دارد و میتواند کانونهای اصلی آلودگی را از درون شهرها حذف کند. در کنار آن، CNG و LPG بهعنوان سوختهایی پاکتر نسبت به بنزین، راهکاری سریع و کمهزینه برای نوسازی ناوگان موجود و کاهش آلایندهها محسوب میشوند.
حرکت به سمت سوختهای پاک جایگزین بنزین، راهبردی اجتنابناپذیر برای صنعت حملونقل است. برق، CNG و LPG در مقایسه با بنزین، آلایندگی بهمراتب کمتری دارند و استفاده از آنها بهویژه در ناوگان حملونقل عمومی، میتواند مصرف بنزین را بهصورت پایدار کاهش دهد. این سوختها نهتنها فشار بر زنجیره تامین بنزین را کم میکنند، بلکه امکان تنوعبخشی به سبد انرژی کشور را نیز فراهم میسازند.
از منظر محیطزیستی و اجتماعی، توسعه حملونقل عمومی مبتنی بر سوختهای پاک، یک سیاست سلامتمحور است. کاهش آلایندههای ناشی از بنزین، بهطور مستقیم هزینههای درمانی و مرگومیر ناشی از آلودگی هوا را کاهش میدهد و کیفیت زندگی در شهرها را ارتقا میبخشد. در عین حال، دسترسی برابر شهروندان به حملونقل عمومی پاک، به تقویت عدالت اجتماعی کمک میکند و وابستگی به خودرو شخصی را که خود منبع نابرابری است، کاهش میدهد.
همپیمایی بهعنوان یکی از کارآمدترین و کمهزینهترین راهکارهای مدیریت تقاضای سفر، نقش مکمل و تعیینکنندهای در تحول نظام حملونقل کشور دارد. در شرایطی که بخش قابلتوجهی از سفرهای روزانه شهری با خودروهای تکسرنشین انجام میشود، همپیمایی این امکان را فراهم میکند که بدون نیاز به سرمایهگذاری سنگین در زیرساختهای جدید، از ظرفیت بلااستفاده ناوگان موجود بهصورت بهینه استفاده شود. هر خودرویی که بهجای یک سرنشین، دو یا چند نفر را جابهجا کند، بهمعنای کاهش مستقیم مصرف سوخت، ترافیک و آلایندگی است؛ دستاوردی که در کوتاهمدت نیز قابل تحقق است. اهمیت همپیمایی زمانی دوچندان میشود که در کنار سیاست تنوعبخشی به سبد سوخت حملونقل قرار گیرد. جایگزینی بنزین با برق، CNG و LPG گرچه مصرف سوختهای پاکتر را افزایش میدهد، اما بدون اصلاح الگوی سفر، همچنان منجر به استفاده گسترده از خودروهای شخصی خواهد شد. همپیمایی با کاهش تعداد سفرهای تکسرنشین، بهرهوری انرژی در بخش حملونقل را افزایش میدهد و باعث میشود اثر مثبت سوختهای جایگزین بهصورت واقعی در کاهش مصرف انرژی و آلودگی هوا نمایان شود. از منظر اقتصادی، همپیمایی نمونهای روشن از استفاده کارآمد از ظرفیت موجود در اقتصاد است. بهجای تولید یا واردات خودروهای جدید و توسعه پرهزینه زیرساختها، همین ناوگان فعلی میتواند با الگوی مشارکتی، چند برابر کارآمدتر عمل کند. این رویکرد، هزینه سفر را برای شهروندان کاهش میدهد و در عین حال، فشار بر منابع عمومی و یارانههای سوخت را کم میکند. در واقع، همپیمایی پلی میان حملونقل خصوصی و عمومی است که مزایای هر دو را در خود جمع میکند.