اجرای پروژه «SART» در مسیر صنعت سبز
داود رئیسی فعال صنایعمعدنی
![اجرای پروژه «SART» در مسیر صنعت سبز](https://cdn.smtnews.ir/thumbnail/h1gVLZ8CHBwh/DgHbxnlMXIY4HHxQ1surQAAo85Q3yFplKfjrrTQJMQISG8Fb-tvWQCEK6R5G2jMs3v1XAC0YjKs03C_RWrF53277TUB8XbM0/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF%2B%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%DB%8C.jpg)
معدنکاری سبز را میتوان به یک الگو یا فرآیندی اطلاق کرد که ضمن بکارگیری روشهای دوستدار محیطزیست، بهدنبال بازگردانی مجدد مواد به چرخه تولید با هدف استحصال حداکثری عناصر از آنها و همچنین استخراج از پهنههای معدنی با بیشترین بهرهوری که به عوامل محیطی آسیب نرسانند، است. در واقع معدنکاری سبز، یکی از اقداماتی است که زمینه تولید و توسعه پایدار را برای شرکتهای فعال در بخش معدن و صنایعمعدنی فراهم میکند. ایران بهعنوان یکی از ۱۵کشور برتر معدنخیز جهان شناخته میشود و باتوجه به ضرورت کاهش آلایندگیهای زیستمحیطی و حفظ محیطزیست، معدنکاری سبز در دستور کار فعالان بخش معدن و صنایعمعدنی قرار گرفته است. در همین راستا شرکت معادن و صنایعمعدنی کارند صدر جهان بهعنوان یکی از شرکتهای پیشرو در این بخش، برای نخستینبار در کشور موفق به اجرای پایلوت پروژه «SART» و بومیسازی آن با هدف استحصال مس به روش دوستدار محیطزیست شده است. علاوه بر این، این شرکت اقداماتی همچون کاشت نهال در ۵۰ هکتار از اراضی محدوده معدن، انجام اقدامات لازم برای دریافت گواهی (ISO۱۴۰۰۱) و استفاده از امواج اولتراسونیک و توری روی پوندهای (PLS) و (ILS) را در مسیر صنعت سبز در دستور کار خود قرار داده است.
به مجموعهای از روشهای علمی و فنی که در راستای کاهش اثرات زیانبار محیطزیستی معدنکاری در مراحل اکتشاف، استخراج، فرآوری و رهاسازی معادن استفاده میشوند، معدنکاری سبز گفته میشود. این واژه نخستینبار در سال ۲۰۰۲ در خلال خیزش جهانی نرخ فلزات در کشور چین مطرح شد. در همین راستا، مزایای متعددی برای معدنکاری سبز میتوان برشمرد که از جمله آنها میتوان به کاهش هزینههای عملیاتی؛ بهبود مصرف انرژی و بهرهوری مناسب از مواد، آب و انرژی؛ کاهش استفاده از مواد شیمیایی؛ کاهش آسیبهای محیطزیستی معدنکاری؛ بازیابی مواد معدنی و کاهش باطلهها و ضایعات معدنی؛ مدیریت زبالهها، ضایعات و باطلههای معدنی؛ اطمینان از تامین منابعمعدنی برای نسلهای آینده؛ کاهش آسیبهای محیطزیستی و تاثیرات منفی اجتماعی معدنکاری؛ سازماندهی مراحل معدنکاری با هدف تامین ایمنی کارکنان و ساکنان محلی و کمک به بازسازی و استفاده از زمین برای کاربریهای دیگر پس از تعطیلی معدن اشاره کرد.
در سالهای اخیر مطالعات و اقدامات متعددی در زمینه افزایش معدنکاری سبز در کشور انجام گرفته و از سوی نهادهای دولتی و وزارت صمت، انجام مطالعات ارزیابی زیستمحیطی برای احداث کارخانههای فرآوری معادن به یک الزام قانونی تبدیل شده است. همچنین امسال، اجرای طرح کمربند سبز معادن در کل کشور آغاز شده است که در این طرح یک میلیارد اصله درخت در کشور کاشته خواهد شد؛ ضمن اینکه تاکنون ۳ دوره کنفرانس با عنوان کنفرانس ملی معدنکاری و صنایعمعدنی سبز ایران توسط نهادهای دانشگاهی برگزار شده است و پژوهشگران داخلی، نتایج مطالعات خود در راستای معدنکاری سبز را ارائه کردهاند.
بدون «SART» یا هر سیستم دیگری برای کنترل مس، مقدار مس در محلولهای لیچینگ بهشدت افزایش خواهد یافت و مشکلات اقتصادی و فنی متعددی از جمله افزایش مصرف سیانور و همچنین ایجاد گونههای مختلف سیانید مس، کاهش انحلال طلا در سیستم هیپ لیچینگ و بهدنبال آن کاهش جذب طلا در تانک جذب حاوی کربن اکتیو و نهایتا مسمومیت کربن اکتیو توسط عنصر مزاحم مس ایجاد میشود و اقتصادی بودن پروژه تحتالشعاع حضور عنصر مس بهصورت مزاحم خواهد بود، اما با بهرهگیری از دانش و تجهیزات «SART» با تولید مس بهعنوان محصول جانبی، ذخیره یک کانسار نیز افزایش مییابد و در واقع تهدید حضور مس، تبدیل به یک فرصت سودآوری برای صاحبان معدن از جمله معدن طلای شادان خواهد شد. تکنولوژی «SART» بهعنوان متداولترین فرآیند برای بازیابی سیانید و تولید مس در کارخانههای سیانوراسیون طلا استفاده میشود.
لازم به ذکر است که در فرآیند «SART» با ترسیب مس، سیانور درگیر با مس بهصورت سیانور آزاد برای انحلال مجدد طلا به چرخه پاشش، تحت بازیابی قرار میگیرد. بهعبارت دیگر در هنگام ترسیب مس، سیانوری که برای سیانوراسیون عنصر مزاحم مس در چرخه هیپ لیچینگ مصرف شده است، با بهرهگیری از این دانش و تجهیزات آن، دوباره به محلول بازگردانده میشود که این مهم منجر به کاهش شدید مصرف کلی سیانور خواهد شد. بهطورکلی کمپلکسهای مس سیانید موجود در محلولهای سیانیدی قبل از اجرای فرآیند «SART» مشکلات مختلفی را میتوانند در کارخانه سیانیداسیون طلا ایجاد کنند که این مسائل شامل مصرف اضافی سیانید در عملیات لیچینگ، کاهش راندمان جذب و کاهش راندمان فرآیند الوشن است. فرآیند «SART» علاوه بر محصولات جانبی (سیانید آزاد و رسوب مس)، مزایای فراوانی را در کارخانه طلای شادان فراهم کرده است که از جمله آنها میتوان به کاهش مصرف کل سیانید در کارخانه؛ کاهش هزینههای عملیاتی؛ افزایش درآمدهای کارخانه بهدلیل تولید یک محصول جانبی (رسوب مس) که بهصورت کنسانتره مس قابلفروش است و کاهش غلظت مس در محلولها، اجتناب از مشکلات بازیابی مجدد طلا، مسائل مربوط به اندازهگیری سیانید آزاد و کاهش محتوای سیانید در باطله لیچ اشاره کرد.