بر اساس مطالعه انجام گرفته در سال ۲۰۱۷ مشخص شد که آب خزر تا سال ۲۰۵۰ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییر اقلیم است که احتمال افزایش هم دارد، در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می‌گردد و در صورتی که این روند با این سرعت ادامه یابد ۲۰ تا ۲۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می‌شود، کاهش خواهد داشت.

مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر پیشتر از کاهش ۳۸ سانتی‌متری سطح آب دریای خزر در سه سال گذشته خبر می‌دهد و می‌گوید که در اثر کاهش ۱۷۰ سانتی متری سطح آب دریای خزر از سال ۱۳۷۴ تاکنون، عقب‌نشینی قابل‌ملاحظه دریا و افزایش عرصه ساحلی در سواحل شمالی کشور رخ داده است.

سیده معصومه بنی‌هاشمی در گزارش خود می‌افزاید نتایج مطالعات میدانی نشان می‌دهد تنها از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ با کاهش حدود ۵۰ سانتی‌متری سطح آب، حدود ۱۰ تا ۱۰۰ متر پس‌روی دریای خزر در سواحل مختلف به وقوع پیوسته است و بر مبنای مطالعات اندازه‌گیری دقیق زمینی در ایستگاه‌های شاخص ساحلی دریای خزر، این مسئله موجب افزایش قابل‌توجه محدوده ساحل در طول بیش از ۸۵۰ کیلومتر سواحل شمالی کشورمان شده است. انتظار می‌رود با شدت یافتن روند کاهشی آب، شاهد پس‌روی بیشتر دریا و خارج شدن بخش‌های بیشتری از بستر دریا در آینده باشیم.

ایجاد چالش در زیرساخت ها، کاربری‌های اقتصادی، اجتماعی، اختلال در روند فعالیت بنادر و دریانوردی، صید و صیادی، خشک شدن ذخایر آبی وابسته به دریای خزر (تالاب‌ها - خلیج ها) افزایش عرصه ساحل، دخل و تصرف انسانی به حریم دریای و اثرات منفی بر آبخوان‌های ساحلی از جمله اثرات عقب نشینی و کاهش تراز سطح دریای خزر از جمله تبعات منفی ناشی از عقب نشینی دریای خزر است.

اکنون بنا به اظهار نظر کارشناسان و دست اندرکاران حفاظت محیط‌زیست یک پایِ موضوع آلودگی هوا در همین پسروی آب دریای خزر و بلند مرتبه‌سازی در نزدیکی سواحل دریا است.

آلودگی هوا، چالش پیش روی مازندران

مدیر کل حفاظت از محیط‌زیست مازندران به وضعیت پسروی آب و روی آوردن برخی افراد به ساخت‌وساز غیرمجاز در سواحل دریای خزر به عنوان یکی از ابرچالش‌های موجود پیش روی محیط‌زیست در استان نام برد.

حسینعلی ابراهیمی کارنامی در گفت‌وگو با ایرنا افزود: براساس مطالعات علمی و کارشناسی که از سوی مراکز ذیصلاح کشوری انجام شده است دریای خزر طی سال‌های اخیر پسروی داشته است.

وی ادامه داد: این پسروی‌ها اثرات و تبعات خود را نه تنها در بخش‌های زیرساختی همچون تاسیسات گردشگری یا نیروگاهی وارد کرده توانسته است در بخش محیط زیستی نیز تاثیر بگذارد.

به گفته مدیر کل حفاظت از محیط‌زیست مازندران حتی معضل پسروی آب دریای خزر و چالش‌های آن باعث شده تا استاندار نیز در این خصوص اعلام نظر کند.

پیشتر استاندار مازندران در ۱۶ دی ماه در بررسی مشکلات نیروگاه نکا گفت که بررسی کاهش سطح و عقب نشینی آب دریای خزر که عامل محدودیت تولید و تهدیدی برای واحدهای بخار نیروگاه نکا است در دستور کار قرار دارد و در این راستا پیشگیری و برنامه‌ریزی لازم می‌بایست از سوی دستگاه‌های مربوطه انجام شود.

مهدی یونسی رستمی ضمن اشاره به پیگیری‌های لازم از سوی وزیر نیرو از انتقال توربین واحد یک گازی طرح توسعه نیروگاه سیکل ترکیبی جدید نیروگاه نکا به استان خبر داد و افزود: این توربین تا اواخر بهمن ماه، وارد نیروگاه نکا می‌شود.

بلند مرتبه‌سازی و اخلال در تنفس شهرها

وی ادامه داد: پسروی آب دریای خزر نخستین تبعات آن احتمال تجاوز به حریم دریا را زیاد می‌کند که دستگاه‌های متولی در ساحل می‌بایست تدابیر لازم را اقدام و اجرایی کنند.

ابراهیمی کارنامی توضیح داد: بلندمرتبه‌سازی با اصول شهرسازی در ساحل انجام نشود می‌تواند رویِ کیفیت هوای شهرهای ساحلی اثر مستقیم بگذارد.

وی ادامه داد: در شهرها و نقاط ساحلی مازندران در شب‌ها وزش باد از دریا به سمت ساحل و روزها به صورت برعکس است و این روند خود در انتقال و جابه‌جایی آلودگی هوا تاثیر بسیاری دارد.

مدیر کل حفاظت از محیط‌زیست مازندران گفت: اما به دلیل بلند مرتبه‌سازی در خط ساحلی دریای خزر این جریان انتقال و جابه‌جایی با مشکل مواجه شده و به نوعی تنفس این شهرها را دچار اخلال کرده است.

وی افزود: همین موضوع باعث شده به دلیل جابه‌جا نشدن آلودگی هوا در شهرهای ساحلی در فصول گرم سال مردم نفس کشیدن‌شان با مشکل مواجه شود در حالی که همگان تصور می‌کنند که این مسئله ناشی از شرجی بودن هوا است.

مدیر کل حفاظت از محیط‌زیست مازندران توضیح داد: در زمان حاضر با توجه به تجهیزات موجود میزان ثبت این ذرات در مدت ۲۴ ساعته فراهم نیست تا بتوانیم به نتیجه خارج از استاندارد بودن هوا برسیم.

وی ادامه داد: اما با وجود همین میزان تجهیزات و امکانات موجود برای ثبت آلودگی هوا در مازندران شاهد ثبت آلودگی لحظه‌ای در استان هستیم.

ابراهیمی کارنامی از چالوس، آمل و نکا به عنوان نقاطی نام برد که آلودگی لحظه‌ای هوا در آنها ثبت شده و خارج از استاندارد نیز بوده است و گفت متاسفانه که چالوس به عنوان سرسبزترین نقطه کشور با این وضعیت آلودگی هوا مواجه شده است.

سخن پایانی

پدیده دائمی مهاجرت، افزایش جمعیت شهرها، محدودیت زمین‌های شهری، افزایش تقاضای مسکن وخدمات، مشکلات ترافیکی، خواسته یا ناخواسته بلند مرتبه‌سازی را به یکی از ملاحظات و ضرورت‌های امروزی در شهرسازی مبدل ساخته؛ واقعیتی که مثل هر پدیده دیگری دارای جنبه‌های مثبت و منفی و کارکردهای آشکار و پنهان است. در مازندران نیز محدودیت و ارزشمند بودن زمین باعث شده تا این پدیده نامیمون سریعتر در استان پاگشایی کند و رواج یابد، به طوری که در ماههای اخیر موضوع بلند مرتبه‌سازی به صورت جدی در دستور کار شهرداران برخی شهرهای این خطه از شمال کشور قرار گرفت که این امر به همراه دیگر چالش‌های ناشی از پسروی آب دریای خزر، نگرانی‌هایی را برای کارشناسان محیط‌زیست ایجاد کرد.