تاکسی‌های فرسوده، یکی از مباحث موردتوجه است، اما کمتر مسئولی توجهی به نوسازی آنها دارد. در کلانشهرها، بحث تاکسی‌های فرسوده، صدای شهروندان را درآورده است. فرسودگی ناوگان علاوه بر احتمال بروز خطر در زمان سفر برای شهروندان، آسیب بسیاری به محیط‌زیست نیز وارد می‌کند. این در حالی است که کلانشهرهایی مانند تهران، اصفهان، شیراز، مشهد و... با مشکل نوسازی تاکسی‌های فرسوده دست‌وپنجه نرم می‌کنند. علاوه بر این کلانشهرها، بسیاری از استان‌های کوچک و بزرگ هم درگیر فرسودگی این ناوگان حمل‌ونقل عمومی هستند. به‌عنوان نمونه، براساس آمار در شهر مشهد بیش از ۱۱ هزار تاکسی فعال وجود دارد که افزون بر ۵۱ درصد یعنی ۵۷۰۰ خودرو، فرسوده و نیازمند نوسازی هستند. همچنین در شیراز بیش از ۴۷ هزار تاکسی در انواع مختلف اینترنتی، تلفنی، فرودگاه و پایانه‌های مسافربری وجود دارد و گفته می‌شود ۶۷ درصد این ناوگان فرسوده است. این روند در سایر شهرها و استان‌ها نیز حاکم است. صمت در این گزارش به ضرورت نوسازی ناوگان تاکسیرانی و مشکلات روز این حوزه پرداخته است.

تولد خودروهای کرایه‌کش در پایتخت

فعالیت کرایه‌کش‌ها در ابتدا بیشتر به جابه‌جایی و حمل‌ونقل خانواده‌های ثروتمند اختصاص داشت. منطقه شمیران یکی از ییلاقات تهران بود که بسیاری از خانواده‌های متمول در آن منطقه باغ داشتند و برای تفریح و استراحت به سمت شمیرانات حرکت می‌کردند. در فصل زمستان که هوا سرد بود و بعضا جاده‌ها برفی می‌شد، اسب‌ها و درشکه‌ها به‌خوبی نمی‌توانستند مسیر شمیرانات را طی کنند. خودروهای کرایه‌کش از این فرصت استفاده و در مسیر جاده شمیران، نخستین خط تاکسیران را راه‌اندازی کردند. بنابراین می‌توان مسیر جاده شمیرانات یا همان خیابان شریعتی تهران را نخستین مسیر تردد تاکسی‌ها یا همان خودروهای کرایه‌کش در ایران دانست. در سال ۱۳۲۵ شرکتی به‌نام ب.ب.تاکسی با استفاده از ۱۰ دستگاه خودرو فیات به‌نوعی نخستین شرکت تاکسیرانی را در تهران راه‌اندازی کرد. گرچه این مجموعه، فعالیت بسیار محدودی داشت، اما زمینه‌ساز شکل‌گیری صنعت تاکسیرانی در ایران بود.

این تاکسی‌ها به صورت محدود و تنها در مناطقی مانند مقابل سینماها، کافه‌ها و سالن‌های تئاتر حضور داشتند و مسافران را به مقصد خود منتقل می‌کردند. این روند ادامه پیدا کرد و امروز تاکسی‌ها به یکی از بخش‌های مهم ناوگان حمل‌ونقل عمومی بدل شده‌اند. شاید تا چند سال گذشته، فقط ۸ کلانشهر کشور درگیر جولان خودروهای فرسوده در خیابان‌ها بودند، اما امروز تقریبا تمامی شهرهای بزرگ کشور از مشکلات خودروهای فرسوده در امان نیستند و کوچه‌ها و خیابان‌های این شهرها در قرق اتوبوس، مینی‌بوس، تاکسی و خودروهای سواری شخصی فرسوده است. هر چند خودروهای فرسوده سهم پررنگی در آلودگی هوای شهرها دارند، اما تا کنون تلاش‌های چند ساله برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده راه به جایی نبرده است. طبق ماده ۸ قانون هوای پاک، وسایل نقلیه باید با رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج شوند، اما با ابطال آیین‌نامه ماده ۸ قانون هوای پاک، آب پاکی برای اجرای این قانون روی دست متولیان ریخته شد تا قانون خروج خودروهای فرسوده از ناوگان حمل‌ونقل همچنان قابلیت اجرا نداشته باشد.

سایه سنگین تحریم بر سر نوسازی

مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری کشور در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: براساس برنامه‌ریزی‌ها قرار بود در سال ۱۴۰۱ حدود ۱۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده در کشور نوسازی شود که از ابتدای امسال تاکنون ۱۵۰۰ دستگاه تاکسی در کلانشهرها نوسازی شده است.

مرتضی ضامنی ضمن بیان این مطلب افزود: در سال گذشته، نوسازی ۱۰ هزار دستگاه تاکسی هدف‌گذاری شده بود که از این تعداد ۹ هزار و ۹۳۵ دستگاه تاکسی نوسازی شد.

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه تولید خودروهای سمند و پژو ۴۰۵ متوقف شده، جایگزینی سمند سورن برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی پیشنهاد شده است. امیدواریم براساس قولی که شرکت خودروسازی داده، بتوانیم کار نوسازی ناوگان تاکسیرانی را با تک‌محصول سمند سورن از سر بگیریم.

ضامنی درباره قیمت فروش تاکسی‌های سمند سورن به متقاضیان گفت: هنوز نرخ نهایی توسط سازمان حمایت از مصرف‌کننده اعلام نشده است و منتظر هستیم نرخ و ظرفیت تولید موردانتظار به سازمان تاکسیرانی اعلام و برنامه‌ریزی‌های لازم انجام شود. البته با توجه به توقف ثبت‌نام برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی، همچنان ثبت‌نام برای تقاضای تعویض و جایگزینی خودرو انجام ‌نشده است. در صورت اختصاص خودرو سمند سورن از سوی شرکت خودروساز به سازمان تاکسیرانی، روند ثبت‌نام و مراحل اجرایی برای تحویل همزمان آغاز خواهد شد.

مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور ادامه داد: باتوجه به اینکه رانندگان تاکسی از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند و فرآیند نوسازی تاکسی‌های فرسوده برای رانندگان تاکسی سخت و دشوار است، انتظار می‌رود در راستای تحقق قانون هوای پاک و اجرای تبصره ماده ۸ این قانون، تسهیلات ارزان‌قیمت و بلندمدت به رانندگان تاکسی اعطا شود، زیرا رانندگان توان پرداخت نرخ بالای خودرو را ندارند و ناوگان تاکسیرانی هم پیر و فرسوده است.

ضامنی درباره وجود تاکسی‌های فرسوده در کلانشهرها گفت: در بسیاری از کلانشهرها، تاکسیرانی مشکلات بسیاری دارد و تصمیم بر این است که همزمان با نوسازی ناوگان و خروج تاکسی‌های فرسوده از تردد در پایتخت، این برنامه در سایر کلانشهرها نیز اجرا شود. در این صورت، تاکسیداران سایر شهرها نیز می‌توانند از تسهیلات نوسازی ناوگان تاکسیرانی بهره‌مند شوند.

وی در پاسخ به این سوال که چرا از خودروهای وارداتی برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی استفاده نمی‌شود، اظهار کرد: سازمان تاکسیرانی برای استفاده از این ظرفیت آمادگی دارد، اما منتظر ابلاغ مصوبات و آیین‌نامه‌های دولت است. بدون شک در این چارچوب نیز اگر ظرفیتی برای تاکسیرانی ایجاد شود، از آن استفاده خواهیم کرد. در فرآیند نوسازی ناوگان تاکسیرانی، هدف بهینه شدن این ناوگان است.

ضامنی گفت: در حال‌حاضر تعریف سن فرسودگی برای خودروها و ناوگان تاکسیرانی متفاوت است. بر این اساس، خودرو تاکسی که نتواند دو مرحله پی‌درپی معاینه فنی را دریافت کند، فرسوده قلمداد می‌شود.

 شاخص دیگر، بررسی فرسودگی تاکسی عمر خودرو است که حدود 10 سال در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین اگر ۱۰ سال فعالیت برای فرسودگی تاکسی‌ها درنظر بگیریم، بیش از ۱۷۸ هزار تاکسی فرسوده در کشور وجود دارد که از این تعداد یک‌چهارم در پایتخت
 است.

مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور گفت: طرح نوسازی تاکسی‌های فرسوده پس از مدتی توقف از سال ۱۳۹۴ آغاز به کار کرده، اما سایه مشکلاتی که در زمینه تحریم و تغییرات ارزی پیش آمد، بر سر نوسازی تاکسیرانی سنگینی کرد و در عمل می‌توان گفت چندین‌بار طرح نوسازی متوقف شد و با سرعت کمی پیش رفت.

وی ادامه داد: براساس آمار و اطلاعات، از ۱۲ بهمن ۱۳۹۴ تا کنون در مجموع ۸۶ هزار و ۳۸۹ دستگاه تاکسی نوسازی شده است.

تردد ۴۰ هزار تاکسی فرسوده در خیابان‌های پایتخت

عضو شورای شهر تهران در گفت‌وگو با صمت با اشاره به تردد ۴۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده در پایتخت گفت: شهرداری در حوزه نوسازی تاکسی‌های فرسوده باید عملکرد رضایت‌بخش‌تری داشته باشد.

میثم مظفر درباره وضعیت نوسازی تاکسی‌های فرسوده در پایتخت اظهار کرد: شورای شهر به‌شدت از عملکرد شهرداری در زمینه نوسازی ناوگان تاکسیرانی ناراضی است و از حوزه حمل‌ونقل و سازمان تاکسیرانی انتظار داریم اهتمام جدی‌تری در این حوزه داشته باشند.

مظفر با بیان اینکه وقتی تاکسی فرسوده باشد، کیفیت ارائه خدمات به شهروندان پایین می‌آید، گفت: رفتار رانندگان تاکسی، متاثر از خودرو فرسوده و ایمنی خودرو، تحت‌تاثیر این فرسودگی است؛ بنابراین انتظار از شهرداری تهران این است که در حوزه نوسازی ناوگان تاکسیرانی، اقدام ویژه‌تری انجام
دهد.

 بخشی از این نارضایتی هم ناشی از وضعیت تورمی است که در حوزه خودرو ایجاد شده و دولت و وزارت کشور باید کمک کنند و تسهیلات ویژه‌تری برای تسهیل ناوگان تاکسیرانی ارائه دهند.

این عضو شورای شهر تهران افزود: خط تولید ۲ خودرو پژو و سمند که تحویل سازمان تاکسیرانی می‌شد، متوقف شده و اکنون بحث جایگزینی دنا یا سمند سورن مطرح است، اما این موضوع همچنان تعیین‌تکلیف نهایی نشده است. به‌علاوه برای ارتقای توان تاکسیداران و تامین مالی این نوسازی باید تسهیلات خرید متقاضیان افزایش پیدا کند تا بتواند جوابگوی خرید قیمت خودرو جدید باشد.

مظفر گفت: یکی از موضوع‌های مهم در بحث آلودگی هوا، نوسازی خودروهای فرسوده است. اکنون حدود ۸۰ هزار تاکسی در پایتخت وجود دارد و برای مقابله با منابع آلاینده متحرک که سهم زیادی در آلودگی دارند، ضروری است تا نوسازی این ناوگان در اولویت قرار گیرد. دوره‌های پیشین وضعیت نوسازی تاکسی‌ها روند بسیار خوب و قابل‌قبولی داشت، به‌گونه‌ای که فقط ۷۰۰ تاکسی فرسوده در پایتخت باقی مانده بود و از این‌رو می‌توان به صراحت گفت اتفاقی که سال‌ها پیش در ناوگان تاکسیرانی تهران رخ داد، یک جهش بزرگ بود.

این عضو شورای شهر تهران اظهار کرد: برای اینکه نوسازی تاکسی‌های فرسوده پایتخت با سرعت انجام شود، باید با شناسایی عوامل بازدارنده نسبت به رفع آنها اقدام کرد. میزان تسهیلات اعطایی به رانندگان تاکسی، بزرگ‌ترین مانع در مسیر این فرآیند است، چراکه وام اعطایی با نرخ تمام‌شده و آورده تاکسیرانان تناسبی ندارد.

مظفر ادامه داد: خودرویی که ۱۴۰ میلیون تومان نرخ دارد، قطعا باید ۱۰۰ میلیون تومان وام با بهره‌کم دریافت کند، اما میزان تسهیلات پیش‌بینی شده ترغیب‌کننده نیست و از این‌رو تاکسیرانان تمایلی به این کار ندارند؛ بنابراین متولیان باید از طریق توافقات انجام شده، منابع مالی موردنیاز را تامین کنند.

وی افزود: ارزش‌گذاری مناسب لاشه تاکسی یا به‌عبارت دیگر قیمت‌گذاری تاکسی اسقاطی هم عامل بازدارنده دیگری است که باید درباره آن بازنگری شود.

 اکنون هر تاکسی فرسوده حدود ۲۰ میلیون تومان ارزش‌گذاری می‌شود که با نرخ تورم و بحران اقتصادی تناسبی ندارد و لازم است سازمان تاکسیرانی از ستاد حمل‌ونقل سوخت افزایش ارزش‌گذاری لاشه تاکسی‌ها را پیگیری
کند.

این عضو شورای شهر تهران افزود: برخی از تاکسیرانان به‌دلیل بدهی بانکی یا چک برگشتی در بلک‌لیست بانک‌ها قرار دارند و نمی‌توانند وام بگیرند. رفع این موانع هم به تسریع فرآیند نوسازی کمک می‌کند.

 در دوره‌های پیشین از هیات وزیران مصوبه‌ای دریافت شد مبنی بر اینکه تاکسیرانان در لیست موارد استثنایی قرار گیرند و در صورت داشتن چک برگشتی یا بدهی بانکی باز هم بتوانند وام مربوط به نوسازی تاکسی‌های فرسوده را دریافت کنند که این مورد بار دیگر باید پیگیری شود.

مظفر گفت: از سازمان مدیریت و نظارت تاکسیرانی شهر تهران و معاونت حمل‌ونقل و ترافیک انتظار می‌رود با توجه بنیادین به این موضوع، برنامه جهشی در این زمینه ارائه دهند.

سخن پایانی

تاکسی‌های فرسوده در بسیاری از ایستگاه‌های تاکسیرانی و همچنین سطح شهرها ‌مشاهده می‌شوند. قطعا تاکسی‌هایی را مشاهده کرده‌اید که به‌واسطه فرسودگی، دود سیاهی از آنها خارج می‌شود و به محیط‌زیست آسیب‌های زیادی وارد می‌کنند. یکی از نیازها و حق طبیعی هر شهروندی، استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی سالم است.

 تاکسی یکی از مهم‌ترین وسایل حمل‌ونقلی است که اگر شرایط مساعدی نداشته باشند، مسافران زیادی به‌زحمت می‌افتند. اخیرا وعده‌هایی از سوی مسئولان برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی داده شده و امید است این وعده محقق شود تا شهروندان در سراسر کشور از تاکسی‌های سالم استفاده کنند.