هرچند جذب تماشاچیان جام‌ جهانی ۲۰۲۲ قطر می‌تواند آینده گردشگری ایران را رقم بزند، اما باید دید اکنون که برای سفر این تماشاچیان لغو روادید کرده‌ایم، آیا زیرساخت‌های لازم از صدور ویزا گرفته تا اقامت و پذیرایی فراهم است. حضور تیم ملی ایران در جام‌ جهانی ۲۰۲۲ و البته جذب بخشی از تماشاچیان بازی‌های جام‌ جهانی برای بازدید از جاذبه‌های گردشگری ایران، از جمله موضوعات مهمی هستند که این روزها پیرامون برگزاری جام‌ جهانی قطر در پاییز امسال مطرح شده است.

 صمت در این گزارش به بررسی فرصت‌سوزی ایران در فعالیت‌های سودمند گردشگری در جام‌ جهانی ۲۰۲۲ پرداخت.

قطر الگوی توسعه گردشگری

جام‌ جهانی قطر که بیست‌ودومین جام‌ جهانی فوتبال به‌شمار می‌رود از ۲۱ نوامبر تا ۱۸ دسامبر ۲۰۲۲ یعنی از ۳۰ آبان تا ۲۷ آذر ۱۴۰۱ در ۸ ورزشگاه و ۵ شهر کشور قطر برگزار خواهد شد. این نخستین جام‌ جهانی به‌شمار می‌رود که یک کشور از جهان عرب میزبان آن است و همچنین بعد از جام‌ جهانی ۲۰۰۲ دومین‌‌بار است که جام‌ جهانی در آسیا برگزار خواهد شد. به علاوه این جام‌ جهانی آخرین دوره از مسابقات است که در آن ۳۲ تیم شرکت خواهند کرد. در جام‌ جهانی ۲۰۲۶ و بعد از آن حضور ۴۸ تیم قطعی است. گرمای شدید قطر در فصل تابستان سبب شده این جام‌ جهانی از اواخر نوامبر تا اواسط دسامبر برگزار شود. این نخستین‌بار است که این رقابت‌ها در ماه مه، ژوئن و ژوئیه برگزار نخواهند شد. کشور قطر از دسامبر ۲۰۱۰ که توسط فدراسیون جام‌ جهانی فوتبال، فیفا به‌عنوان میزبان جام‌ جهانی ۲۰۲۲ انتخاب شد؛ توانست زیرساخت‌های گردشگری و شهری خود را توسعه بخشیده و با بودجه‌ای افزون‌بر ۲۰۰ میلیون دلار، ۸ ورزشگاه، شهر جدید، فرودگاه، بندر و مترو را توسعه بخشید. کشور ما نیز می‌توانست با هدف میزبانی ایران از گردشگران جام‌ جهانی نقش موثری در این مسابقات داشته باشد، البته با انجام یک برنامه‌ریزی مدون.

گردشگری ایران از جام‌ جهانی قطر حذف شد

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران با اشاره به اعلام خبر عدم‌رزرو حتی یک تخت از هتل‌های کیش توسط گردشگران جام‌ جهانی قطر گفت: یکی از خصوصیت‌های بارز جام‌ جهانی گردشگری و تحریک سفر است. از همین‌رو رقابت سنگینی میان مقاصد مختلف گردشگری برای میزبانی جام‌ جهانی وجود دارد. این موضوع را اگر در ۲، ۳ دهه گذشته مقایسه کنید، متوجه خواهید شد که این رقابت ورزشی چه تاثیر خوبی بر روند صنعت گردشگری کشورهای میزبان گذاشته است.

به گزارش آفتاب ایران، فرید جواهرزاده افزود: وقتی موضوع میزبانی جام‌ جهانی در قطر مطرح شد، چند موضوع پیش آمد که فرصت مغتنمی برای ایران به وجود می‌آورد. بررسی‌های ما در ادوار مختلف جام‌های جهانی نشان می‌دهد عمدتا سفر گردشگران به کشور میزبان، ۲ هفته زمان می‌برد و اقامت طولانی‌مدتی در مقصد خواهند داشت. گردشگران برای تردد میان شهرهای مختلف میزبان نیز برنامه‌ریزی می‌کنند. به‌عنوان مثال در جام‌ جهانی گذشته که در روسیه برگزار شد، بازی‌ها در شهرهای مختلف این کشور برگزار می‌شد و بازی‌های ایران در شهرهای کازان، سن‌پترزبورگ و سارانسک برگزار شد که فاصله زمانی زیادی با یکدیگر داشت. جابه‌جایی گردشگر و اقامت ۲ تا ۳ روزه در هر شهر می‌تواند یک پکیج سفر را در طول آن ۲ هفته که گردشگر در مقصد اقامت دارد، به وجود آورد.

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران ادامه داد: قطر کشور کوچکی است و فاصله میان ۲ استادیوم در ۲ نقطه این شهر بیش از ۲ ساعت نیست. از همین رو به‌دلیل کوچک بودن این کشور قطعا اقامت طولانی‌مدت برای گردشگران خسته‌کننده خواهد بود. مساحت قطر برابر مساحت استان قم در ایران است، بنابراین از ابتدا مسجل شده بود که گردشگران قطعا ۲ هفته را در این کشور صبر نخواهند کرد. با این وجود برای استفاده از ظرفیت‌های گردشگری منطقه توسط گردشگران جام‌ جهانی رقابتی میان کشورهای عربستان، امارات، عمان، بحرین، ترکیه و حتی مصر به وجود آمد.

جواهرزاده یادآور شد: ما نیز در ایران به این مسئله توجه کردیم و بسیاری از متخصصان نکاتی را متذکر شدند و وزارت میراث فرهنگی نیز به موضوع ورود کرد. در همین راستا، وزارت راه با برنامه‌ریزی‌هایی، تعاملاتی را در مسیرهای هوایی و دریایی میان ایران و قطر آغاز کرد. مسیرهای دریایی نیز رصد و مشکل تامین سوخت یارانه‌ای برای کشتی‌ها پیگیری شد.

وی گفت: ما نیازمند اقدامات راهبردی برای گردشگران جام‌ جهانی در سفر به ایران بودیم و رقبای گردن‌کلفتی در کنار خود دیدیم که باید برنامه‌ریزی‌های مفصلی بابت آن انجام می‌شد، اما این اقدامات باید از مدت‌ها قبل آغاز می‌شد تا از ۳ تا ۴ ماه قبل رزروها برای اقامت شروع شود.

هتل‌های کیش بی مسافر ماندند

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران بیان کرد: رئیس جامعه هتلداران ایران اعلام کرده ۲۰ هزار تخت برای اقامت گردشگران جام‌ جهانی اختصاص داده شده که میزان قابل‌قبولی است، اما چرا حتی یک تخت از این ظرفیت رزرو نشد؟ برخی این اتفاق را به اتفاقات اخیر و ناآرامی‌های ایران ارتباط می‌دهند که این موضوع صریحا رد می‌شود. اگر قرار است رزروی صورت گیرد، باید از چند ماه قبل انجام می‌شد. پس این موضوع نشان می‌دهد داستان مقداری عمیق‌تر و ریشه‌ای‌تر است که به ناهماهنگی میان نهاد‌های مرتبط باز می‌گردد. جواهرزاده خاطرنشان کرد: باید ظرفیت‌های گردشگری ایران به‌خوبی به دنیا معرفی می‌شد. موضوع ایران‌هراسی نیز از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که باید برای رفع آن برنامه‌ریزی شود، چراکه این مسئله یک‌شبه قابل حل نیست.

وی اضافه کرد: این موضوع نیاز به برنامه‌های هماهنگ و استراتژی تبلیغی متناسب از قبیل هشتگ‌گذاری در فضای مجازی داشت. همچنین برگزاری تورهای آشناسازی خبرنگاران رسانه‌های بین‌المللی، تولید محتوای مناسب و برنامه‌ریزی برای رفع مشکلات احتمالی گردشگران مانند تبادل ارز و استفاده از کارت‌های بانکی بین‌المللی به‌دلیل تحریم‌ها از دیگر اقدامات لازم بود.جواهرزاده ادامه داد: می‌دانیم که ایران در زمینه فعالیت شرکت‌هایی هواپیمایی ضعف دارد، اما معمولا بین ایران و قطر حدود ۳۷ پرواز در هفته صورت می‌گیرد که فقط یک پرواز توسط شرکت هواپیمایی ایرانی انجام می‌شود. عملا این پروازها توسط ایرلاین‌های خارجی پشتیبانی می‌شود که باید از همین موضوع استفاده و برنامه‌ریزی می‌کردیم.

حضور گردشگران جام‌ جهانی در ایران

رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران تصریح کرد: با توجه به اینکه شرایط گردشگری ایران پس از کرونا رو به بهبود بود، حضور گردشگران خارجی جام‌ جهانی در ایران می‌توانست به هزاران نفر برسد و در شرایط پساکرونا همانند یک اکسیژن خالص برای گردشگری ایران باشد.

جواهرزاده با اشاره به اینکه ایران در شرایط نامطلوبی برای حل این موضوع ورود کرده، خاطرنشان کرد: فدراسیون فوتبال ایران شرایط متزلزلی داشت. در این میان، وزارت راه و شهرسازی نیز وارد یکسری داستان‌های حاشیه‌ای شده بود و کناره‌گیری سعید محمد از شورای‌عالی مناطق آزاد نشان داد برنامه جذابی برای گردشگران جام‌ جهانی در این بازه زمانی نداشته‌ایم.

وی اضافه کرد: گردشگری همواره با یکسری چالش‌ها روبه‌رو است که باید برای آن برنامه‌ریزی شود. به‌عنوان مثال، هدف اصلی ما جذب حداکثری تماشاگر به این رویداد بود که حتی به حداقل آن نیز دست پیدا نکردیم. این چالش را بیشتر ناشی از ضعف مدیریتی، عدم‌هماهنگی میان نهاد‌ها و نداشتن برنامه بلندمدت می‌بینم.

این موارد مشکلات اصلی ما بود و حتی با لغو ویزا برای تماشاگران جام‌ جهانی نیز مسئله حل نمی‌شد. شاید لغو ویزای ایران اقدام موثر و خوبی بوده باشد، اما نبود اراده واقعی در برخی از سازمان‌‌ها و نهادهای مسئول، دلیل اصلی این کم‌توفیقی بوده
است.

روایتی از یک فرصت‌سوزی دیگر

برخی از کارشناسان بر این باورند که این رویداد ورزشی فرصت طلایی برای گردشگری فارس است و باید از آن نهایت استفاده را کرد و شاهد این ادعا هم به اخبار منتشر شده در ۱۰ ماه گذشته برمی‌گردد که چطور مسئولان وقت سیاسی، فرهنگی و گردشگری در استان فارس از آمادگی زیرساخت‌های اقامتی و رفاهی این استان برای حضور تماشاگران جام‌ جهانی خبر دادند.

 حتی طبق اظهارات سرپرست هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران از شهرهای تهران، شیراز، لار و لامرد پروازهای مستقیمی به قطر انجام می‌شود که با توجه به شرایط موجود و نبود تماشاگران ایرانی باید گفت به کجا چنین شتابان.

محمود فخری، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، فارس معتقد است وقتی کاری دست متخصص واگذار نشود، مشکلات یکی پس از دیگری به وجود می‌آیند، به‌طوری که پیرامون مباحث جام‌ جهانی هر کسی از دید خود مصاحبه کرد بدون آنکه تخصصی در حوزه گردشگری و ورود مسافر داشته باشد.

وی در گفت‌وگو با ایلنا گفت: در برگزاری جام‌ جهانی قطر و جذب تماشاگران این مسابقات به‌عنوان گردشگر به کشور و فارس، کار عملا از دست متخصصان حوزه گردشگری خارج شده است.

وی تصریح کرد: مسئولان استان و البته کشور، مصاحبه‌های زیادی با رسانه‌ها درباره جذب گردشگران به‌واسطه برگزاری جام‌ جهانی در قطر انجام دادند که نتیجه آن تنها تبدیل به چند تیتر در فضای مجازی و صفحات روزنامه‌ها شد. فخری با انتقاد از عملکرد مسئولان در این حوزه و بهره نبردن آنها از توان نیروهای متخصص گردشگری تاکید کرد: دولتی‌ها با استفاده نکردن از مشاوره‌های بخش خصوصی در گردشگری فقط وقت تلف کردند و آسیب جبران‌ناپذیری به گردشگری فارس زدند. رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی فارس با اشاره به اینکه گردشگری، صنعتی کاملا تخصصی است و نباید سیستم دولتی بدون در نظر گرفتن این موضوع به آن ورود کند، عنوان کرد: اعمال سلیقه‌ و انجام کارهایی بدون مشاوره‌های تخصصی و کارشناسی، باعث شد عملا گردشگری توسعه نیابد.

به گزارش ایلنا، حدود ۷ ماه است مسئولان دولتی و خصوصی با اظهارنظرهای گوناگون بر این باور بودند که می‌توانند تماشاگران جام‌ جهانی قطر را به ایران و البته فارس هدایت کنند، اما تاکنون هیچ‌یک از این اظهارنظرها برآورده نشده است. طبق بررسی‌های انجام‌شده، تاکنون فقط قرار است یک تور گروهی حدود ۵۰ نفره در زمان برگزاری رویداد جام‌ جهانی قطر به فارس سفر ‌کنند که البته حضور آنها هم هنوز قطعی نشده و رایزنی‌ها همچنان ادامه دارد.

سخن پایانی

هرچند برگزاری جام‌ جهانی فوتبال در قطر می‌تواند فرصت مناسبی برای ایران و جذب تماشاچیان این بازی‌ها به‌عنوان گردشگر باشد، اما آنچه اهمیت دارد آن است که دولت در نهایت چه تصمیماتی در این زمینه اخذ می‌کند. هرچند تصمیم بر آن شده که ویزای رایگان صادر شود، اما به نظر کارشناسان، در این زمینه باید چند نکته موردتوجه قرار گیرد. از یک سو باید دید آیا زیرساخت‌های لازم برای صدور تعداد زیادی ویزا در بازه زمانی محدود وجود دارد؟ آیا کنسولگری‌های ما آمادگی لازم برای انجام این کار آن هم در بازه زمانی برگزاری بازی‌های جام‌ جهانی را دارند و می‌توانند این مهم را در بازه زمانی وعده داده شده برای صدور ویزای رایگان انجام دهند؟ هرچند ممکن است بگویند ویزا به صورت فرودگاهی صادر می‌شود، اما در نهایت انجام فعالیت سیستماتیک توسط یک مجموعه واحد اهمیت دارد. باید بتوان سازکاری را تعریف کرد که صدور ویزا با کمترین مشکل انجام شود. این در حالی است که هم‌اکنون با وجود آنکه هنوز تورهای ورودی کشور رونق چندانی ندارند و تازه‌وارد فاز عملیاتی شده‌ایم و به‌نوعی تعداد گردشگران آنچنان که باید زیاد نیست، بازهم در حوزه صدور ویزا با مشکل روبه‌رو هستیم و کار به کندی انجام می‌شود. یادمان باشد که ممکن است در بازه زمانی برگزاری بازی‌های جام‌ جهانی قطر با حضور تعداد زیادی از گردشگران روبه رو شویم. از این‌رو از هم‌اکنون باید زیرساخت‌های لازم برای صدور ویزاهای رایگان را فراهم کنیم.