به‌گفته کارشناسان اقتصاد معمولا برنامه‌های خوبی در کشور تدوین می‌شود اما مشکل، عملیاتی نشدن آنهاست. یکی از چالش‌های صنایع کشور اجرا نشدن برنامه‌ها به‌ویژه در زمان مناسب بوده که نمونه آن استفاده از صنایع‌دستی در صنعت خودرو کشور است.

معاون وقت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی کشور در دولت نهم درباره همکاری این نهاد با شرکت‌های بزرگ خودروساز، رجا و هواپیمایی‌ها خبرهایی داده بود تا از صنایع‌دستی به‌صورت کاربردی در سیستم حمل‌ونقل عمومی استفاده شود اما این ایده هیچ‌وقت به عمل تبدیل نشد و در حد یک حرف باقی ماند. به‌گزارش ایسنا، در ادامه معاون وقت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی دولت دهم نیز یک‌بار دیگر این موضوع را مطرح کرده و خواسته بود هنرمندان صنایع‌دستی، هنر رشتی‌دوزی روی عبا را به‌صورت کاربردی برای استفاده به‌عنوان روکش صندلی خودرو طراحی کرده و خودروسازان از این هنر در تولیدات خود استفاده کنند.

حتی بنابر اعلام این مسئول وقت، روکش صندلی که از سوی هنرمندان ایرانی با چرم و پشم تهیه‌شده بود، به‌عنوان یکی از آثار ایرانی و هنری در مراسم داوری صنایع‌دستی منطقه غرب آسیا که به میزبانی ایران در هتل لاله برگزار شده بود، از سوی کارشناسان یونسکو مهر اصالت و مرغوبیت کالا دریافت کرده بود. پیش‌بینی شده بود اگر این محصول به‌صورت انبوه تولید شود، بهای تمام‌شده آنها رقابتی باشد.

استفاده از ظرفیت صنایع‌دستی در صنعت خودرو در دولت یازدهم هم دوباره مطرح شد اما به عقیده معاون وقت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی دولت یازدهم، هنوز آمادگی پذیرش چنین موضوعی وجود نداشت.

آمادگی وجود ندارد

بهمن نامورمطلق یکی از کارشناسان حوزه هنرهای سنتی در این‌باره گفت: در دولت یازدهم گفت‌وگوهایی با تولیدکنندگان خودرو به‌ویژه وزارتخانه‌های مربوط انجام شد اما در نهایت برآوردها این بود که هنوز آمادگی پذیرش چنین رویکردی در شرکت‌های خودروساز وجود ندارد.

او اظهار امیدواری کرد در آینده پذیرش چنین ایده‌ای اجرایی شود اما تا کنون از این موضوع استقبال خوبی نشده است. شاید لازم باشد در این‌باره کار پژوهشی مشترکی انجام شود و برای به سرانجام رسیدن آن با شتاب عمل نکنیم.

این کارشناس حوزه هنر افزود: نظر ما هم این نیست که تمام داخل خودرو عوض شود، بلکه می‌خواهیم اگر اسم خودرویی ملی است، هنگامی که داخل آن می‌نشینیم عناصری از هنر ایرانی و ملی را ببینیم. در برخی از موارد می‌توان از نساجی داخلی و در برخی خودروهای گران‌قیمت می‌توان از آثار فاخر استفاده کرد.

نامورمطلق تصریح کرد: برای فرمان، دنده یا جلوی داشبورد هم می‌توان طراحی‌های داشت تا اگر کسی داخل خودرو می‌نشیند احساس خوبی داشته باشد اما متاسفانه در این زمینه اقدامات جدی انجام‌ نشده است.

سال ۹۸ یکی از خودروسازان برای استفاده از صنایع‌دستی تفاهمنامه‌ای با اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یکی از استان‌های کشور منعقد کرده بود.

یک همکاری هنری‌_صنعتی

سیدامین قاسمی، مدیرکل وقت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان لرستان دراین‌باره اظهارکرد: معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث‌فرهنگی کشور در راستای حمایت از تولیدات صنایع‌دستی و با هدف حمایت از صنعتگران، نسبت به عقد تفاهمنامه با شرکت خودروسازی اقدام کرد. در راستای تجاری‌سازی تولیدات صنایع‌دستی کشور و در گام نخست این همکاری، صنعتگران حوزه صنایع‌دستی از سال ۹۷ اقدام به تولید جلد قرآن با طرح سوزن‌دوزی اصیل بلوچ برای برخی خودروهای تولید داخل کرده بودند. وی تصریح کرد: با توجه به تشکیل نمایشگاهی از محصولات صنایع‌دستی که قابلیت استفاده در صنعت خودرو را دارند، از تمام هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی این استان دعوت شده بود اما در نهایت این طرح در میانه راه، رها شد.

ظرفیت هنر

در ادامه یکی از کارشناسان حوزه صنایع‌دستی به گلایه گفت: دولت‌ها بیش از ۴ دهه است در حوزه صنایع خودرو با اعمال ممنوعیت یا برخی دشواری‌ها، با ورود خودروهای خارجی به کشور مقابله کرده‌اند که انتظار می‌رفت صنعت خودرو داخلی با بهره‌گیری از این حمایت، سیر صعودی طی کند که این اتفاق هنوز نیفتاده است. آیا دولت در زمینه کاربرد هنرهای سنتی همین کار را انجام داده است؟ علیرضا بهره‌مان توضیح داد: در حوزه میراث‌فرهنگی وظیفه داریم ابتدا پژوهش کرده و ارزش‌های مادی و معنوی حوزه میراث‌فرهنگی را بررسی کنیم و پس از آنکه به درجه‌ای از شناخت رسیدیم، آن را به اشکال مختلف به مردم معرفی کنیم. طبیعی است زمانی که بخشی از پژوهش‌های ما در حوزه معرفی به انتها می‌رسد، کار ما تمام می‌شود اما بخش وسیعی از آن مربوط به ترویج، آموزش و ادامه راه است. بنابراین پس از اینکه بخشی را شناسایی و معرفی کردیم، باید تلاش مضاعفی داشته باشیم تا در فرهنگ ما تداوم پیدا کند و ادامه‌دار باشد که بخشی از این تلاش می‌تواند از طریق محصولات صنعتی مانند خودرو باشد. او گفت: بسیاری از عرصه‌های هنری در طول زمان و به‌ویژه پس از دوران صنعتی شدن به‌دلیل آنکه اشیا صنعتی ارزان‌تر تولید می‌شده،آرام‌آرام پس زده شده‌اند و تلاشی هم برای مقابله در برابر این اتفاق، انجام ‌نشده است. در نهایت بسیاری از عرصه‌های هنری ما کم‌رنگ شده و به فراموشی سپرده شده است، در حالی‌که هنوز قابلیت‌های فنی و ارزش‌های اقتصادی را دارند. این مدرس دانشگاه افزود: یکی از وظایف دست‌اندرکاران این است که عرصه‌ها را شناسایی و فنون را بازآفرینی کند و برای آنکه بتواند آنها را ترویج دهد لازم است آنها را به فنون مهندسی امروز بازخوانی و بیان کند. بهره‌مان بیان کرد: نتیجه این پژوهش‌ها به یک‌سری مدل‌ها می‌رسد و این مدل‌ها در قالب مقاله و فیزیک آن اثر به جامعه هنری معرفی می‌شود. زمانی که دانش فنی را بازخوانی و با زبان مهندسی امروز بیان کنیم، طبیعتا آن را احیا کرده‌ایم.

سخن پایانی

بنابر این گزارش، ایده کاربرد صنایع‌دستی در صنعت خودرو از دولت نهم مطرح شد. این موضوع در دولت‌های بعدی هم عنوان شد اما در نهایت به نتیجه قطعی نرسید و طرح همچنان روی کاغذ باقی ماند. به اعتقاد کارشناسان حوزه هنر، برای پیاده‌سازی این ایده در شرکت‌های خودروساز آمادگی وجود ندارد، در حالی‌که بازار تقاضا باید خودروسازان باشد. ثبت سفارش از سوی صنعتگران این موضوع را در صنعت عملیاتی می‌کند. از سوی دیگر، صنعتگران هم عنوان می‌کنند موانع فنی و دانشی یکی از دلایلی بوده که اجرای طرح کاربرد صنایع‌دستی در محصولات داخلی را به کما برده است. البته در دوره‌ای کوتاه به‌طور مقطعی برخی خودروسازان همکاری‌هایی با هنرمندان سوزن‌دوز داشته‌اند اما این همکاری شکل جدی به خود نگرفت و بیشتر در حوزه مسئولیت اجتماعی رفع تکلیف شد.

ایده استفاده از هنر اصیل ایرانی می‌تواند منجر به احیای بسیاری از صنایع‌دستی شده و علاوه‌بر آن، شناخت جهانیان را نسبت به فرهنگ ایرانی ارتقا ‌بخشد. از سوی دیگر به‌گفته کارشناسان، کفه ترازو در بازار رقابتی به سمت محصولات آمیخته با هنر سنگین‌تر است. حمایت مسئولان دولتی نیاز است تا این موضوع به دغدغه‌ای ملی تبدیل شود.