روند طولانی تاریخ مصرف برخی کالاها را از بین برده و این امر سبب هدررفت سرمیاه‎های ملی شده است. البته بعضی از واردکنندگان با وجود منقضی شدن کالاها آن را در بازار توزیع می‎کنند و این مسئله کیفیت محصولات نهایی را کاهش داده است. چسب، مواد اولیه پی‎یو و... از مواد اولیه مورد نیاز تولید کفش بوده که روند طولانی ترخیص در برخی از مواقع تاریخ مصرف آنها را از بین برده است.

صنایع خرد و موانع ترخیص کالا

مهدی عبدالهی، نایب‌رئیس اتحادیه کفش‌های ماشینی و لاستیکی درباره مشکلات ترخیص و از بین رفتن تاریخ مصرف مواد اولیه بهصمت گفت: درحال‌حاضر گمرک کشور به جای اینکه محلی برای ورود کالا به بازار باشد محلی برای انبار محصولات مورد نیاز تولید شده است.

او عنوان کرد: در حدود ۳ سال قبل مواد اولیه وارد گمرک کشور شد اما به جای ترخیص به انبار منتقل شد زیرا سازمان تعزیرات حکومتی به جرم اینکه این مواد اولیه دیر به‌فروش می‌رساند، توقیف کرد. در ادامه مواد اولیه وارداتی کریستاله شد (از تاریخ خودش گذشت. به‌عنوان مثال هنگامی که در چسب باز بماند چسب سفت شده و به اصطلاح کریستاله می‎شود). وی افزود: برای این مواد اولیه سرمایه ملی هزینه شده بود از این‎رو با وجود اینکه تاریخ مصرف آن گذشته بود در بازار فروخته شد. نمی‌توان امحا کرد، زیرا سرمایه سنگینی برای واردات برخی از این مواد اولیه هزینه شده است. در واقع مشکلات امور اداری باعث این نوع اتفاقات می‌شود.

او ادامه داد: گاهی چسب‌هایی در بازار موجود است که فروشنده عنوان می‌کند باید خیلی زود مورد استفاده قرار گیرد چون تاریخ انقضا آن نزدیک است. در زمانی که کشور با محدودیت‌های بین‌المللی روبه‌رو است و تهیه این مواد با دشواری انجام می‌شود این نوع عملکرد مشکلات را برای صنعت و تولید دوچندان می‎کند.

نایب‌رئیس اتحادیه کفش‌های ماشینی و لاستیکی تصریح کرد: هنگامی که مواد اولیه موردنیاز یا سایر کالاها با شرایطی تحریمی کشور و مشکلات نقدینگی که وجود دارد و همچنین از سوی دیگر، با وجود کمبود ارز مورد نیاز وارد می‎شود ما نیاز بیشتری به مدیریت در ترخیص کالاها داریم. انتظار است دست‎کم روند اداری تسهیل شود یا همانند شرایط عادی برخورد نشود.

عبدالهی در پایان با بیان اینکه بیشتر مشکلات در ترخیص کالا از گمرکات کشور به مسائل اداری کشور برمی‌گردد، گفت: بخشی از مشکلات صنایع خرد از جمله صنعت کفش در این بخش بوده که در نهایت روی کیفیت محصولات تاثیر منفی می‌گذارد.

دولت و مشکل تولید

در ادامه ولی‎اله رضایی از دیگر تولیدکنندگان صنعت کفش درباره مشکلات ترخیص نشدن مواد اولیه و از بین رفتن آنها به صمت گفت: موانع موجود مربوط به یک سازمان یا نهاد نبوده و بسیار متنوع هستند. او اظهار کرد: بدنه دولت بسیار بزرگ بوده و موانع موجود هم به همین بزرگی بدنه دولت است، زیرا هر نهاد و سازمانی، بخشی از امور مربوط به ترخیص کالا را انجام می‎دهند که روند را طولانی و زمانبر کرده است.

تغییر سیاست‎ها

 رضایی در ادامه سخنان خود افزود: بخشی از امور مربوط به وزارت صنعت، معدن و تجارت است و این وزارتخانه به هر دلیلی اجازه ترخیص را نمی‎دهد. گاهی هم بانک مرکزی کارشکنی می‌کند و ارز موردنیاز را تخصیص نمی‎دهد. مثل آنچه در سال گذشته شاهد بودیم و محصولات در گمرکات کشور دپو شدند. وی ادامه داد: مسئولان دولتی باید از جنس صنعت باشند و روند کار را از سفارش تا ورود محصول بشناسند. به عنوان مثال، اگر امروز تولیدکننده مواد اولیه مورد نیاز را سفارش دهد، ۴ ماه بعد شرکت مادر آن را تحویل می‎دهد. 

این فعال صنعت کفش با اشاره به عمر برخی مواد اولیه موردنیاز تولید کفش، یادآور شد: مواد پی‎یو (PU) فقط ۶ ماه تاریخ مصرف و عمر مفید دارد. پس از سفارش با توجه به تحریم اینکه کشتی پیدا شود و با هر سختی این محموله مستقیم وارد ایران نمی‎شود و به مقصد دوبی می‎رود. در ادامه از بندر دوبی با کشتی‎های کوچک‎تر به سمت ایران بارگیری می‎شود. در این بخش هم زمان را از دست می‎دهیم.

رضایی اظهار کرد: تولیدکننده با راهکارهای بسیار و هزینه کرد بیشتر زمان را کوتاه می‎کند تا بارش ۳ ماهه وارد گمرک ایران ‏شود. اما از زمان ورود تا ترخیص روند اداری معمولا ۴ ماه به‎طول می‎انجامد. به این ترتیب ۷ ماه از زمان تولید پی‎یو گذشته و تاریخ مصرف آن نیز منقضی می‎شود.

او گفت: سال ۹۷ مشکلات ارزی سبب شد تا حدود ۴ ماه فعالیت‎ها معطل محصولات دپو شده در گمرکات کشور بماند. وقتی کالا در بازار نایاب می‎شود کسانی که کالا را در اختیار دارند با هر قیمتی آن را عرضه می‎کنند و تولیدکننده هم که ناچار است برای ادامه فعالیت و برای اینکه خط تولید متوقف نشود مواد اولیه موردنیازش را با هر قیمتی تهیه کند. در نهایت محصول نهایی گران تمام می‎شود.

مشکلات بخش خصوصی

رضایی گفت: صنعت کفش صنعتی دولتی نبوده و به بخش خصوصی تعلق دارد. همچنین کارخانجات کفش کوچک هستند. این چالش‎ها آسیب‎های جدی به این صنعت وارد می‎کند. اگر کیفیت کفش ایرانی هم پایین بیاید، ذهنیت و نگاه مصرف‎کننده برای مدت زمان طولانی نسبت به محصول داخلی و ایرانی تحت‎‌الشعاع قرار می‎گیرد. این فعال صنعت کفش اظهارکرد: در بخشی دیگر تولیدکننده پول و ریال به بانک می‎پردازد اما حواله‎کرد آن از سوی بانک بین ۲۰ تا ۳۰ روز طول می‎کشد. گمرک هم تا زمانی که بانک مرکزی تایید حواله پول را ندهد، اجازه ترخیص نمی‎دهد. همین موارد است که باعث فلج شدن تولید می‎شود.

وی گفت: در گمرک فقط معاون فنی با مسئولیت خود مجوز ترخیص را صادر می‎کند و باقی حاضر به این کار نیستند. هنگامی که قوانین متغیر است و تحولات قانونی در زمان کوتاهی رخ می‎دهد زمینه دپو و رسوب برخی کالاها را حتی تا ۲ سال به وجود می‎آورد. به عنوان مثال، تولیدکننده‎ای استون وارد کرده اما مجوز ترخیص دریافت نکرد، زیرا از زمان سفارش تا ورود کالا برخی از قوانین تغییر کرده بود و برای ترخیص آن باید مجوز بهداشت را نیز دریافت می‎کرد.

رضایی در پایان گفت: مدیریت موجود برخی از مدیران دولتی باعث شده بخشی از کالاهای موردنیاز در گمرکات کشور فاسد و از بین بروند. کاش مدیران جدید به این موضوع اهتمام بیشتری داشته باشند.

تغییرات مدیریتی

در ادامه حسن بیگلرپور از کارشناسان صنعت کفش درباره مشکلات گمرکی و تاریخ منقضی شدن مواد اولیه موردنیاز تولید بهصمت گفت: مشکلات سر راه ترخیص مواد اولیه وارداتی یکی نیست. در دوره‌های گوناگون موانع گوناگون است.

وی افزود: سیاست‎ها به‌طور مداوم تغییر کرده و به همان نسبت متولیان نیز تغییر می‎کنند. گاهی وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز موردنیاز برای ترخیص مواد اولیه را صادر می‎کند و گاهی هم این مسئولیت به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان‎ها یا حتی اتاق‎های بازرگانی واگذار می‎شود.

او ادامه داد: در چند سال اخیر، تغییرات در این حوزه زیاد بوده است. این ناشی از تصمیمات نادرست بوده که صنعتگران و واردکنندگان را به نوعی سردرگم کرده است.

این فعال صنعت کفش تصریح کرد: این نوع عملکرد منجر به نابسامانی بازار شده و کمبود مواد اولیه به‌طور مقطعی قیمت‎ آنها را بسیار افزایش داده و محصولات نهایی دچار جهش نرخ می‎شوند.

کاهش قدرت رقابت در داخل و خارج

بیگلرپور با بیان اینکه در چنین شرایطی قدرت رقابت کالای ایرانی در مقابل محصولات کشورهای همسایه کاهش پیدا می‎کند، گفت: آسیب‎های جدی در کشور هم به مصرف‎کننده نهایی می‎رسد، چون با نرخ بالا محصول را باید خریداری کند.

او اظهارکرد: تولیدکننده سفارش کالا را به شرکت خارجی داده و برآورد زمانی که دارد برنامه‎ریزی می‎کند. اگر در گمرکات کشور ترخیص زمان‎بر شود و خواب سرمایه طولانی، کل برنامه‎های تولید را بهم می‎ریزد.

این فعال صنعت یادآور شد: شاید در ظاهر مواد اولیه یک هفته یا یک ماه بیش از برآورد زمانی که تولیدکننده دارد در گمرکات کشور دپو شوند اما پیامدهای آن بسیار بیشتر از یک هفته یا یک ماه خواهد بود.

بخشنامه ‎های خلق‎الساعه و دپو کالاها

در ادامه این کارشناس حوزه کفش به تغییر بخشنامه‎ها و مجوزها اشاره کرد و گفت: گاهی ماندن کالا در گمرکات کشور به بخشنامه‎های خلق‎الساعه برمی‎گردد. تولیدکننده ممکن است قطعه مورد نیاز ماشین‎آلات صنعتی را با دشواری وارد کند اما مجوز ترخیص داده نمی‎شود، چون در فاصله سفارش کالا تا رسیدن آن به گمرک کشور قانون جدید وضع شده است. همین امر سبب می‎شود باز هم فعالیت خط تولید مختل شده، چراکه ماشین‎آلات نیاز به تعویض قطعه دارد. مشکلاتی که در حوزه صنعت و بازار محصولاتی صنعتی با آن روبه‎رو هستیم به همین مسائل به ظاهر ناچیز و بی‎اهمیت برمی‎گردد.

بیگلرپور با بیان اینکه صنعتگر شرایط موجود کشور را درک می‎کند، گفت: کمترین انتظار تولیدکننده هم این است که مسئولان خواب سرمایه را در گمرکات کشور کوتاه کنند. کالاهای زیادی در این بخش از بین می‎روند، زیرا برخی مواد اولیه دارای تاریخ مصرف کوتاهی هستند.

حساسیت مواد اولیه به لحاظ تاریخ مصرف

بیگلرپور در ادامه سخنان خود گفت: تمام مواد اولیه تولید چرم مصنوعی در داخل موجود نیست و تولیدکننده باید برخی از اقلام را وارد کند. کراسلینک از جمله مواد اولیه موردنیاز چرم مصنوعی بوده که وارداتی است. نگهداری از این ماده نیاز به دمای خاصی دارد و اگر دمای آن به بیش از ۳۰ درجه برسد، آب شده و دیگر قابل استفاده نیست.

او گفت: سال گذشته در مقطعی این ماده به کیلویی ۳۰۰ هزار تومان رسید، زیرا نایاب شد. دلیل این امر طولانی شدن روند ترخیص برای گرفتن مجوز و دریافت کد رهگیری بود که سبب شد در دمای نامناسب کراسلینک‎های وارداتی در داخل کانتینر آب شود.

او افزود: در ادامه تولیدکننده که این مواد اولیه را وارد کرده بود، بدهکار بانک هم شد، زیرا عنوان کردند کالا کمتر از مقدار اظهارشده وارد شده است. در چنین شرایطی، علاوه‎بر اینکه خط تولید صنعتگر دچار مشکل شده تولیدکننده هم بدهکار و مشکلات حقوقی دیگر برای او به وجود آمده است.

بیگلرپور در پاسخ به این پرسش که از این اتفاق‎ها چقدر در حوزه مواد اولیه وارداتی رخ می‎دهد، گفت: به طور قطع کم نیست. بعضی از اقلام به‌دلیل حساسیت نیاز است در کوتاه‎ترین زمان ممکن ترخیص شود اما در کشور این‎گونه نیست و بارها شده که محموله فاسد شده و به طور کامل از بین رفته است.

او گفت: در بهترین حالت ترخیص تولیدکننده ۱۰ روز زمان باید صرف شود. روزی ۲۵۰ هزار تومان گمرک برای هزینه برق و... نگهداری کالا محاسبه می‎کند. در کنار سایر هزینه‎های تحمیل شده تولیدکننده ناچار است نرخ محصولاتش را افزایش دهد.

انبارداری گمرک در مقابل کشورهای همسایه

 این کارشناس حوزه کفش عنوان کرد: در ترکیه یا گرجستان موضوعی به‌نام انبار در گمرکات وجود ندارد. کافی است مقایسه‎ای بین روند ترخیص کالا از گمرکات کشور با کشورهای همسایه داشته باشیم. در گمرکات گرجستان محلی به‌نام انبار وجود ندارد. در این کشور کالا وارد گمرک شد، ثبت و در کوتاه‎ترین زمان ترخیص می‎شود. مسئولان گمرکی عنوان می‎کنند کالاها را نباید در گمرک انبار کرد و تولیدکننده باید محصولات را در انبار کارخانه یا فروشگاه خود نگهداری کند.

او گفت: اگر کالا دارای مشکل باشد وثیقه گرفته و کالا ترخیص می‎شود. از این‎رو رسوب کالا یا انبار در کشوری مانند گرجستان یا ترکیه معنی ندارد. اگر بار غیرقانونی وارد شود و مشکل قضایی داشته باشد، همانجا توقیف می‎شود.

او ادامه داد: یکی از تولیدکنندگان کفش لیفتراک وارد کرده و بیش از ۱۰ ماه است که مجوز ترخیص داده نمی‎شود. کسی هم پیگیر موضوع نیست که اگر محصولی سفارش و وارد می‎شود بر اساس نیاز کارخانه است و باید زودتر ترخیص شود. با وجود داشتن کد رهگیری اجازه خروج داده نمی‎شود با این استدلال که واردات آن ممنوع است.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش، دپو برخی مواد اولیه تولید، باعث فاسد شدن و در نهایت کاهش کیفیت محصولات می‌شود و با کمبود مواد اولیه در بازار، قیمت‎ها جهشی افزایش می‎یابد. بخشی از نابسامانی تولید و بازار به مدیریت در ترخیص کالاها برمی‎گردد که به جای ترخیص، محصولات در گمرک انبار می‎شوند. انتظار است در دولت جدید مدیران دولتی بیشتر به این موضوع توجه کنند.