کاشت بذر زیباسازی در شهر!
امیرحسین روان - مهندس معماری
زیباسازی فضای شهری وظیفه تک تک ماست و آیا در مسیر نظم و تمیزی شهر قدم برداشتن و بین خطوط رانندگی کردن هدفی جز زیباسازی فضای شهری را دنبال دارد؟ و آیا چشم‌نوازتر نمی‌شود مأمن حضورمان که محل تردد روزمره همه اعضای خانواده‌مان است؟
جنبش زیبایی و زیباسازی شهری در اوایل قرن بیستم ظهور کرد تا بتواند با برنامه‌ریزی شهری کارآمد، کیفیت زندگی در مناطق شهری را بهبود دهد و پاسخی بود به پیامدهای منفی صنعتی شدن و شهرنشینی، مانند شرایط در معابر بیش از حد شلوغ و غیربهداشتی، و همچنین کمبود فضاهای سبز در محیط شهری که رشد سریعی هم داشت. طراحی کردن خط عابر پیاده یکی از راه‌های زیباسازی شهرها است. شهرداری‌ها به راحتی می‌توانند طراحی و نقاشی خطوط عابر‌پیاده، نمای خیابان‌ها را جذاب کنند همچنین می‌توانند از طرح‌های رنگی یا طرح‌های سیاه و سفید استفاده کنند تا نمای شهر زیباتر شود.
گیاهان و درختان سبز می‌توانند عامل بسیار مهمی در داشتن شهری زیبا باشند. با افزایش آلودگی هوا، کاشتن گیاهان سبز مهم‌ترین عامل برای کاهش آلودگی هوا و افزایش زیبایی شهر است. کاشتن درختان متعدد و گل‌های گوناگون در باغچه‌ها یا قرار دادن گلدان بزرگ شیک در پیاده‌روهای پر رفت و آمد می‌تواند جزء مهم‌ترین عوامل زیباسازی شهر باشد. زیباسازی نیمکت‌های پارک و محلی برای نشستن در پیاده‌روهای شهر هم می‌تواند به افزایش زیبایی شهر کمک کند و هم می‌تواند عامل مهمی برای راحتی شهروندان باشد. اکنون در بیشتر شهرهای مهم و بزرگ مبلمان شهری مدرن و همچنین عجیبی وجود دارد که طبق گفته شهروندان بسیار به زیباسازی شهر و راحتی آنها کمک می‌کند. فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی امروزه رونق فراوانی پیدا کرده است و بیشتر مردم در اتوبوس‌ها و متروها در حال خواندن کتاب هستند. بسیار بهتر خواهد شد اگر در خیابان‌ها، پیاده‌روها و دیگر فضاهای شهری، کتابخانه‌های کوچکی به طور رایگان وجود داشته باشد که مردم بتوانند اوقاتی که در خیابان‌ها یا پیاده‌روها در حال استراحت هستند، کتاب بخوانند.
امروزه استفاده کردن از دوچرخه بین مردم افزایش یافته، زیرا آلودگی هوا تهدید مهمی برای سلامتی همه اقشار جامعه است. بنابراین مسئولان باید شرایط ایمنی را برای دوچرخه سواران فراهم کرده و قسمتی از شهر را برای دوچرخه‌سواران در نظر بگیرند.
سطل زباله‌های متعدد در خیابان‌ها به زیبایی شهر کمک می‌کند. اگر در بیشتر نواحی خیابان با فاصله کم سطل زباله قرار داده شود، مردم زباله‌های خود را در خیابان‌ها نمی‌ریزند و این یکی از مهم‌ترین عوامل برای داشتن شهر زیبا و عاری از زباله است.
به‌طور‌کلی برنامه‌ریزی شهری به‌عنوان یک رشته علمی نوظهور مطرح است. نخستین برنامه برنامه‌ریزی آکادمیک در دانشگاه لیورپول در سال ۱۹۰۹ آغاز شد و نخستین برنامه امریکای شمالی در سال ۱۹۲۴ در دانشگاه هاروارد تاسیس شد. این برنامه عمدتا در مقطع کارشناسی ارشد تدریس می‌شود و برنامه درسی آن از دانشگاهی به دانشگاه دیگر بسیار متفاوت است. برخی از برنامه‌ها تاکید سنتی بر طراحی فیزیکی و کاربری زمین را مدنظر قرار می‌دهند و برخی دیگر، به‌ویژه آنهایی که مدرک دکترا را اعطا می‌کنند، به‌سمت علوم اجتماعی گرایش دارند. موضوع مهم شناخت یک منفعت عمومی و چگونگی تعیین آن است که ویژگی کالبدی و اجتماعی شهر ایده‌آل، امکان دستیابی به تغییر مطابق با اهداف آگاهانه تعیین‌شده، میزان اجماع شهروندان و برنامه‌ریزی حمل‌ونقل تا مسکن و توسعه اقتصادی جامعه را به برنامه‌ریزان شهری می‌دهد، بخش دیگری از برنامه‌ریزی برای زیباسازی فضای شهری و بهبود محیط شهری از شناخت نیاز به تفریح پدیدار شد. پارک‌ها برای ارائه تسکین بصری و مکان‌هایی برای بازی سالم و آرامش ایجاد شدند. در عین حال ایجاد زمین‌های بازی در مناطق شلوغ و امکانات بازی و ورزش نه‌تنها برای کودکان، بلکه برای بزرگسالان نیز در دستور کار قرار گرفت. در دنیایی که اقتصاد هر لحظه در حال تغییر است، الگوهای جمعیتی که شهرها هستند به‌عنوان نقاط حیاتی و مرکز قدرت، به طور چشمگیری خودنمایی می‌کنند و در نتیجه، شهروند محور اهمیت فزاینده‌ای است که ارتباط بین شهروندان و ارائه‌دهندگان خدمات را بیشتر می‌کند و لذا نیاز به پاسخگویی، با شفافیت و چابکی افزایش می‌یابد، تقاضاهای یک سیاره با محدودیت منابع و انتظارات مردم و مبحث پایداری محیط‌زیست در مشکلاتی که شهرها با آن روبه‌رو خواهند شد، مهم است. بر‌اساس تحقیقات موسسه جهانی مک کینزی، هیچ عامل محدود‌کننده‌ای در فناوری یا زیرساخت وجود ندارد چقدر می‌تواند سرعت رشد شهری بالا باشد و اکنون این سوال پیش می‌آید که سهم جمعیت جهان که در شهرها زندگی می‌کنند، چقدر افزایش خواهد یافت. مراکز شهری باعث رشد مشاغل و صنایع با بهره‌وری بالاتر می‌شوند و از همین‌رو چشم‌انداز شهرنشینی پایدار بر‌اساس چارچوب‌های زیست‌محیطی در دستور کار قرار می‌گیرد و مشارکت همه شهروندان را می‌طلبد.
دیدگاه چگونگی «هوشمندسازی شهرها» و پروژه‌ها و برنامه‌ها در این فضا در سراسر جهان با‌توجه به قابلیت‌ها، امکانات و ظرفیت‌های ذاتی شهری مطرح می‌شود. توسعه بلند‌مدت و پایدار دغدغه سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان شهر خواهد بود.
