صنعت خودرو کشور را باید از ابعاد گوناگون آن یعنی کیفیت، آمار‌تولید، واردات، قیمت، فروش، ایمنی و... بررسی کرد، چراکه در تمام این بخش‌ها مشکلاتی دارد و تنها با بررسی دقیق وهمه‌جانبه است که می‌توان درباره وضعیت کلی صنعت خودرو و بازار آن اظهارنظر کرد. در واقع در کشور خودروسازی همچنان در ریل معیوبی در حال حرکت است؛ بنابراین برای اینکه به مسیر درست برگردیم و چالش‌های این صنعت را پشت‌سر بگذاریم باید ببینیم در صنعت خودرو کجا ایستاده‌ایم و برنامه آینده این صنعت رسیدن به کدام نقطه است.

البته ناگفته نماند با وضعیت کنونی، صنعت خودرو ما هر برنامه‌ای هم داشته باشد، مبتلا به چالش‌های متعددی است. بخش زیادی از مشکلات این صنعت، میراث عملکرد متولیان امر طی سال‌های گذشته است که همچنان این مشکلات را با خود حمل می‌کند و در آینده نیز گرفتار آنها خواهد بود. در این میان، انتظار این است که صنعت خودرو، تصویری از آینده‌ای که قرار است به آن برسد را ترسیم کند.

ظاهرا متولیان امر به‌تازگی متوجه شده‌اند برای اینکه کمی بازار بسامان شود، چاره‌ای نیست ‌جز اینکه تیراژ تولید بالا برود. البته به‌دلیل اینکه وضعیت و سازکار صنعت خودرو شفاف نیست، نمی‌توان به‌طور قطع گفت آیا افزایش تیراژ تولید محقق می‌شود یا خیر. صنعت خودرو ما یک صنعت مونتاژکار است، اما ‌ای کاش فقط مونتاژکننده بودیم و در مونتاژکاری حرفه‌ای می‌شدیم. اگر در مونتاژ به بلوغ می‌رسیدیم، چه‌بسا صنعت خودرو به ارزش‌افزوده بیشتری می‌رسید.

واقعیت این است که برای صنعت خودرو کشور پس از سال‌ها فعالیت، هنوز هدف‌گذاری خاصی انجام نشده و زیرساخت‌های لازم برای پیشرفت آن را نداریم. می‌توانستیم فقط تولیدکننده قطعات باشیم، اما باکیفیت بالا و صادرات‌محور فعالیت کنیم. در این صورت، توان صادرات قطعات را داشتیم و می‌توانستیم در تامین قطعه برای شرکت‌های خارجی حرفی برای گفتن داشته باشیم. متاسفانه در این مسیر هم حرکت نکردیم و از این قافله هم عقب ماندیم.

از سویی هم در حال ‌حاضر خودروسازی ما در مصادره قطعه‌سازان است. برخی از قطعه‌سازان سهام خودروسازان را خریداری کرده‌اند و اگر اراده کنند خطوط تولید خودرو متوقف می‌شود. آنها قطعات بدون کیفیت را به صنعت خودرو تحمیل می‌کنند. برخی از این قطعه‌سازان فقط واردکننده قطعات هستند که به‌نوعی می‌توان گفت صنعت خودرو ما را مصادره کرده‌اند.

اینها چالش‌هایی است که باید صنعت خودرو را از دست آنها نجات دهیم تا این صنعت در آینده بتواند مسیر درستی را طی کند و کم‌کم به صنعتی واقعی تبدیل شود.

باید توجه داشته باشیم که مشکلات صنعت خودرو کشور، طی سال‌ها این صنعت را درگیر کرده، پس یک‌شبه هم رفع نمی‌شود و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم صنعت خودرو به‌سرعت از این گرفتاری‌ها نجات یابد. ‌اگر وزارت صنعت، معدن و تجارت، یک استراتژی فازبندی‌شده تعیین و آینده صنعت خودرو را مشخص کند، می‌توان امیدوار بود کم‌کم این صنعت از این ریل معیوب خارج شود و به مسیر اصلی بازگردد. در شرایط کنونی، ایجاد تغییر جدی در این صنعت برای ارتقای آن بعید به‌نظر می‌رسد. وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌نوعی در مقابل وضعیت صنعت خودرو عاجز مانده و بعضا در این راستا دستوراتی داده می‌شود که پذیرفته نیست. وزارتخانه باید پاسخگوی مسائل مربوط به صنعت خودرو باشد و در دپارتمانی ویژه به موضوعات این صنعت رسیدگی و به وظایف قانونی خود در این زمینه را اعمل کند.

تمام اینها در حالی است که عرضه و تقاضا در بازار خودرو واقعی نیست و به‌نوعی می‌توان گفت به‌دلیل شرایط اقتصادی که کشور دارد، تقاضا غیرواقعی است، چون خودرو تبدیل به کالایی سرمایه‌ای شده و هر کسی می‌خواهد سودی به‌دست بیاورد برای خرید خودرو ثبت‌نام می‌کند.

صنعت خودرو در مسیری اشتباه در حرکت بوده و مبتلا به مشکلات متعددی است که عمده دلیل آن هم به اقتصاد بیمار ما برمی‌گردد. در این اقتصاد که صنعت خودرو جزئی از آن است، اینکه انتظار داشته باشیم مشکلات این صنعت برطرف شود، قطعا انتظار بجایی نیست.

آنچه باعث می‌شود یک بنگاه اقتصادی به فعالیت خود ادامه دهد، ثبات اقتصادی است. وقتی ثبات وجود ندارد و همه‌ چیز لحظه‌ای تغییر می‌کند، در اقتصادی که پایه‌های آن هم محکم نیست، تمام مولفه‌ها به‌شدت تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند و در این بین، دستورالعمل‌های موقتی هم شرایط را بدتر می‌کنند. در بازار خودرو تقاضا واقعی نیست، مصرف‌کننده واقعی پولی برای خرید خودرو ندارد و فقط دلال‌ها هستند که سود می‌برند. آنها خودرو را خریداری کرده و با سود قابل‌توجهی در بازار به فروش می‌رسانند. شاهد بودیم که در این بازار واردات آزاد شد، اما کاش به‌جای واردات خودرو تیراژ را بالا می‌بردند.

با توجه به آنچه گفته شد، در حال حاضر وضعیت این صنعت همچنان مبهم و نامعلوم است و نمی‌توان درباره آن نظر قطعی داد.