برجام ( Joint Comprehensive Plan of Action ) در راستای توافق جامع بر سر برنامه هسته‌ای ایران و به‌دنبال تفاهم هسته‌ای لوزان، سه‌شنبه، ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) در وین اتریش بین ایران، اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ شامل چین، فرانسه، روسیه، پادشاهی متحد بریتانیا، ایالات متحده امریکا و آلمان منعقد شد. طبق این توافقنامه، ایران از تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، اتحادیه اروپا و امریکا (تحریم‌های ثانویه) بیرون آمد و از چند ماه بعد بسیاری از سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی کشورهای جهان برای انعقاد قراردادهای مشترک همکاری راهی ایران شدند. همچنین پیرو این توافق سطح فروش نفت ایران افزایش یافت و براساس اخبار، ایران در دوران پسابرجام بیش از ۱۴ میلیارد   دلار سرمایه خارجی جذب کرد و ۸۶   میلیارد   دلار قرارداد نیز در حوزه‌های تجاری، سرمایه   گذاری و فاینانس به امضا رسید، اما این روند زیاد ادامه نیافت و با تغییر دولت در ایالات متحده امریکا، سال ۹۴ دونالد ترامپ در سخنانی در کاخ سفید به طرح ادعاهای واهی علیه ایران پرداخت و با جوسازی علیه کشورمان گفت ایالات متحده امریکا از توافق هسته‌ای برجام خارج می‌شود و این کار را هم کرد.

 

ایران تا یک سال پس از خروج امریکا از برجام به تمامی تعهداتش ذیل توافق عمل کرد تا به کشورهای اروپایی که وعده می‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران ‌کنند، فرصت جبران دهد، اما با خلف وعده این کشورها، در چند گام به کاهش تعهدات براساس مفاد توافق برجام پرداخت.

دولت دموکرات جو بایدن پس از روی کار آمدن در ژانویه ۲۰۲۱، اقدام یکجانبه ترامپ برای خروج از توافق ایران و گروه ۱+۵ را محکوم کرد، اما همچنان در روابط خارجی با ایران روی همان پاشنه چرخید. در ادامه کشمکش‌های مربوط به این توافق در سال جاری پس از سفر ۹ خرداد «هیثم بن طارق آل‌سعید» پادشاه عمان به ایران، گمانه‌هایی برای ردوبدل شدن پیام‌های تداوم مذاکرات برجام با واسطه‌گری عمان مطرح شد. سخنگوی وزارت امور خارجه ایران نیز چند روز پیش در نشست هفتگی خود با خبرنگاران تاکید کرد تهران هرگز میز مذاکرات را ترک نکرده و همواره به تلاش‌های خود برای انجام «فرآیندهای دیپلماتیک با هدف رفع تحریم‌ها» ادامه می‌دهد. آقای کنعانی در ادامه بیان کرد برای این منظور تبادل‌پیام‌ها و رایزنی‌های دیپلماتیک با طرف‌های مقابل در سطوح مختلف و از طریق واسطه‌ها نیز در دستور کار قرار دارد. کنعانی هر گونه خبر درباره رسیدن ایران و غرب به توافقی برای احیای برجام در چارچوبی جدید یا پیگیری توافقی موقت را رد و در عین حال تاکید کرد اگر طرف امریکایی واقع‌بینانه عمل کند، امکان دستیابی به توافق در وین وجود دارد. توافق مدنظر ایران، سندی است که تحریم‌ها به‌صورت حداکثری رفع و منطقه هم از اجرای آن بهره‌مند شود. با این همه سیگنال‌های مثبت از روند مذاکرات، تاثیر قابل‌توجهی بر بازار هفته‌های گذشته داشته و نرخ دلار به‌عنوان ارز مرجع به کانال ۴۷ هزار تومان نیز کاهش یافت و به‌تبع آن بسیاری از بازارهای موازی مانند سکه و خودرو نیز روند نزولی گرفتند. این‌روزها که اقتصاد و فعالان اقتصادی در انتظار مشخص شدن نتیجه مذاکرات به‌سر می‌برند، مهم‌ترین پرسشی که مطرح می‌شود این است که کدام یک از بازارهای اقتصادی پس از احیای برجام مناسب برای سرمایه‌گذاری خواهد بود؟

یکی از بازارهایی که از گذشته تاکنون موردتوجه سرمایه‌گذاران بوده، بازار سرمایه است که البته از مرداد سال ۹۹ با افت‌های پی‌درپی موجب دلسردی سهامداران شده است. برخی تحلیلگران معتقدند پس از احیای برجام اوضاع سهم‌های ریالی بازار خوب خواهد شد. بازار سرمایه می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری پس از برجام باشد؛ به‌شرط آنکه سرمایه‌گذاران با دید بلندمدت وارد بازار شوند. یکی دیگر از بازارهای موردعلاقه سرمایه‌گذاران بازار ارز است که از سال ۹۷ با خروج امریکا از برجام با نوسانات شدید نرخ روبه‌رو شد و امسال دلار حتی به کانال ۶۰ هزار تومان هم رسید. با این حال به‌محض مخابره شدن خبرهای جدید و امیدوارکننده از روند مذاکرات در هفته‌های اخیر، ترمز افزایش نرخ دلار کشیده شد. حالا کارشناسان معتقدند اگر برجام احیا و تحریم‌ها لغو شود و پول‌های بلوکه‌شده به ایران بازگردد، افت نرخ دلار ادامه‌دار خواهد بود. بازار طلا و سکه نیز یکی دیگر از بازارهای محبوب برای سرمایه‌گذاری است که از گذشته تاکنون ورود به آن نه‌تنها ریسک کمتری داشته، بلکه دارندگان طلا در بلندمدت به سودهای خوبی رسیده‌اند. نرخ این فلز گرانبها تحت تاثیر دو عامل نرخ دلار و اونس جهانی است و هرگونه تغییر در این دو عامل می‌تواند سرنوشت بازار طلا را تغییر دهد. طبق تجربه پیشین به‌نظر می‌رسد با احیای برجام و کاهش نرخ ارز، بازار طلا تحت تاثیر قرار گیرد و خواسته و ناخواسته افت نرخ را تجربه کند. خودرو نیز در کشورهای دیگر یک کالای مصرفی است که در ایران به‌دلیل تورم بالا، اختلاف میان نرخ بازار و کارخانه و برخی سیاست‌های غلط به یک کالای سرمایه‌ای تبدیل شده است. احیای برجام و به‌دنبال آن کاهش نرخ ارز سبب کاهش نرخ در بازار خودرو خواهد شد؛ چنانچه با ورود خودروهای خارجی و خبرهای چندهفته اخیر از روند مذاکرات با میانجی‌گری عمان، نرخ این کالای سرمایه‌ای-مصرفی نیز با کاهش همراه بوده است.

اما به‌نظر می‌رسد شرایط بازار مسکن متفاوت با تمام بازارها است؛ به‌گونه‌ای که باوجود آمار کاهشی نرخ مسکن، بسیاری معتقدند بازار مسکن بی‌ارتباط با مسائل بین‌المللی و سیاسی است و در کوتاه‌مدت نمی‌توان انتظار معجزه در بازار مسکن داشت؛ هرچند در صورت احیای برجام و به‌دنبال رشد و ثبات اقتصادی، می‌توان سرعت رشد بازار مسکن را نیز کنترل کرد.

علاوه بر تمام موارد یادشده با ورود دلارهای بلوکه‌شده به کشور و پیرو آن سرمایه‌گذاری در تولید مولد بسیاری از مشکلات کشور حل خواهد شد و ورود سرمایه‌های خارجی مسیر توسعه اقتصاد را هموار می‌سازد.