طبق ادعای رویترز، هند با احداث این کارخانه مس به یکی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس در جهان تا سال ۲۰۳۰ تبدیل خواهد شد. طبق ادعای رویترز، هند تا سال ۲۰۳۰ به یکی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس در جهان تبدیل خواهد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد هند پیش‌تر نیمی از نیاز خود به مس را از طریق کارخانه ودانتا (Vedanta) با ظرفیت تولید سالانه ۴۰۰ هزار تن مس تامین می‌کرد. اما این کارخانه از سال ۲۰۱۸ به دلیل قدیمی بودن تجهیزات و موقعیت مکانی نامناسب تعطیل شد تا دولت هند تمام نیاز خود به فلز سرخ را از طریق واردات تامین کند.

به‌گفته وزیر صنعت و معدن هند میزان واردات مس تصفیه‌شده به این کشور در طول سال مالی منتهی به مارس ۲۰۲۴ حدود ۳۶۳ هزار تن برآورد شد که این رقم در مقایسه با سال‌های گذشته رشد چشمگیری پیدا کرده است. همچنین میزان مصرف سالانه مس در هند حوالی‌۷۵۰ هزار تن محاسبه می‌شود که هندی‌ها ناچار به واردات بیش از ۵۰۰ هزار تن مس هستند، چراکه اکنون کارخانه‌های کوچکی در این کشور فعالیت می‌کنند و میزان تولید آنها جوابگوی تقاضا نیست. به اعتقاد وزیر صنعت و معدن هند، مس یک ماده معدنی حیاتی به حساب می‌آید و در بخش‌های اساسی کشور از جمله تولید لوازم‌خانگی، بخش مسکن و ساخت‌وساز، صنایع مرتبط با انتقال انرژی سبز مانند وسایل ‌نقلیه الکتریکی، نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و … کاربرد دارد. به‌دنبال این موضوع دولت هند بیش از یک میلیارد دلار برای احداث یک کارخانه مس سرمایه‌گذاری کرده است تا از واردات مس تا سال ۲۰۲۸ بی‌نیاز شود.

احداث کارخانه آدانی

کارخانه مس آدانی در شهر غربی Mundra در گجرات هند قرار دارد که دولت هند حدود ۱.۲ میلیارد دلار برای احداث این کارخانه سرمایه‌گذاری کرده است. طبق بررسی‌های رویترز ظرفیت اولیه کارخانه مس آدانی معادل ۵۰۰ هزار تن خواهد بود و هند برنامه افزایش ظرفیت تولید این کارخانه تا یک میلیون تن مس در سال را تا ۲۰۲9 -۲۰۲8 دارد. با این حال فاز اول کارخانه آدانی تا فوریه ۲۰۲۵ با ظرفیت تولید ۵۰۰ هزار تن به مرحله بهره‌برداری می‌رسد تا هند در طول سال میلادی آینده نیازی به واردات این فلز معدنی نداشته باشد. همچنین کارشناسان حوزه انرژی پیش‌بینی می‌کنند حرکت دهلی نو به سمت انرژی‌های پاک، وسایل نقلیه الکتریکی و سایر تغییرات در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر منجر به رشد دو برابری تقاضا برای مس در این کشور تا سال ۲۰۳۰ خواهد شد که کارخانه آدانی قادر به پوشش این تقاضا خواهد بود. در مقابل برخی از کارشناسان مدعی‌اند هندی در تامین سنگ معدن این کارخانه طی سال‌های آینده با چالش‌های جدی مواجه خواهند شد.

مس چیست؟

فلز مس معمولا به شکل معدنی یافت می‌شود. کانی‌هایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت (CuFeS۲)، کوولین (CuS)، کالکوزین (Cu۲S) یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu۲O) از منابع مس هستند. این عنصر پس از یک لایه الکترونی d دارای یک الکترون در اوربیتال s است و از ویژگی‌های آن چکش‌خواری و رسانایی الکتریکی بالا است. لایه الکترونی d که پر از الکترون است چندان در واکنش‌های میان اتمی وارد نمی‌شود بلکه پیوند فلزی از طریق الکترون اوربیتال s انجام می‌گیرد. خلاف فلزهایی که دارای لایه d نیمه پر هستند، پیوند فلزی در مس دارای ویژگی‌های پیوند کووالانسی نیست و نسبتا ضعیف است. این مطلب دلیل سختی پایین و شکل‌پذیری بالای یک تک بلور مس است. مس در مقایسه با دیگر فلزهای خالص دومین رسانای گرمایی بالا در دمای اتاق را دارد. این پدیده به این دلیل است که مقاومت در برابر جابه‌جایی الکترون در فلزها در دمای اتاق بیشتر از پراکندگی الکترون‌ها در لرزش گرمایی شبکه سرچشمه می‌گیرد که البته این لرزش برای یک فلز نرم نسبتا ضعیف است. بیشینه چگالی جریان مجاز برای مس در هوای آزاد، نزدیک به ۳.۱×۱۰۶ A/m۲ در سطح مقطع آن است. اگر جریان از این مقدار بیشتر شود، مس انرژی گرمایی بیش از اندازه‌ای را پدید می‌آورد. مانند دیگر فلزها اگر مس در برابر فلزی دیگر قرار گیرد خوردگی گالوانیک روی می‌دهد.

کاربرد مس در صنعت ساختمان

امروزه معماران و طراحان از فلز مس در نمای خارجی ساختمان و هم دکوراسیون داخلی استفاده می‌کنند. استفاده از این فلز به اندازه آلومینیوم رایج نیست و اکسید شدن مس طراحان را برای استفاده از آن دچار تردید می‌کند. از این فلز در ساخت اشیاء دکوراتیو، انواع مجسمه، جواهرات، وسایل روشنایی، ظروف آشپزخانه، خطوط انتقال آب و بخار آب در ساختمان، سیم ها، لوله‌های مسی، لوله کشی منازل و … استفاده می‌شود.

کاربرد مس در صنعت برق

یکی از بهترین و ارزان‌ترین فلزهای رسانای جریان الکتریسیته مس است این فلز به‌راحتی می‌تواند جریان برق را از خود عبور می‌دهد. همچنین به‌دلیل خصوصیات فلز مس، آن به یکی از ایمن‌ترین فلزات برای استفاده در سیم‌ها و ابزارآلات انتقال برق تبدیل شده است. از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان مس در بین صنایع دیگر صنعت برق است. از این فلز در ساخت کابل‌های برق فشار ضعیف، متوسط و قوی، به عنوان بخش اصلی موتورها و مبدل‌ها، آهنرباهای الکتریکی، لامپ‌های خلأ، لامپ‌های اشعه کاتدی و مگنترون‌ها در مایکروویو استفاده می‌شود.

کاربرد مس در صنعت کشاورزی

مس یک ماده مغذی اساسی و مورد نیاز برای رشد بهتر بافت‌های زنده در گیاهان و دیگر جانداران است. از این فلز برای کنترل بیماری قارچی، اصلاح خاک کشاورزی، به عنوان محرک برای رشد مرغ‌ها و جوجه‌های پرواری او قارچ‌کش و مبارزه با حلزون‌ها در گیاهان استفاده می‌شود. همچنین سولفات مس یکی از پرکاربردترین مشتقات این فلز است.

تاریخچه مس، قدیمی‌ترین فلز جهان

فلز مس یکی از قدیمی‌ترین عناصر شناخته‌شده توسط بشر است و قدمت آن، به حدود ۱۰ هزار سال قبل باز می‌گردد. در مصر باستان، مس به‌عنوان فلز فرعون و سایر حاکمان شناخته می‌شد. آنها معتقد بودند که استفاده از مس، موجب جاودانگی پادشاهان خواهد شد. همچنین رومیان باستان نخستین بار فلز مس را از معادن و مخازن آن در قبرس استخراج کردند و مورد استفاده قرار دادند. ایرانیان نیز از هزاران سال پیش از مس و انواع آلیاژهای آن برای ساخت ظروف، ابزار و محصولات تزئینی مختلف استفاده می‌کردند. نمونه‌هایی از این محصولات را در مناطقی چون شهر سوخته، سیلک و … کشف کرده‌اند. این ظروف و ابزارآلات به‌دلیل عمر مس در زیر خاک، اکثرا به شکل سالم یافت شده‌اند.

به‌دلیل ویژگی‌های مثبت این فلز و آلیاژهای آن همچون برنز و برنج، استفاده از آن در قرون وسطی و پس از آن هم ادامه یافت؛ تا جایی که در انقلاب صنعتی، مس نقش موثری در پیشرفت صنایع مختلف ایفا کرد. مس پس از نقره، دومین رسانای الکتریکی و گرمایی بالا در بین فلزات خالص است.

مس به‌طور‌کامل قابل بازیافت است که آن را به یک ماده پایدار و سازگار با محیط‌زیست تبدیل می‌کند. نخستین شواهد از استفاده انسان از مس به حدود ۱۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد. مس یکی از عناصر ضروری برای بدن انسان بوده و برای عملکرد صحیح بسیاری از آنزیم‌ها حیاتی است.

سخن پایانی

معمولا یکی از دغدغه‌های فعالان محیط‌زیست بابت احداث معادن، آسیب ناشی از دی‌اکسید‌گوگرد رها‌شده در طبیعت است. این گاز بوی نامطبوعی دارد و می‌تواند به سلامتی افراد آسیب بزند. همچنین اگر غلظت گاز آزاد‌شده بیشتر شود، موجب خشک شدن گیاهان اطراف معدن تا شعاع چند کیلومتر خواهد شد.