همزیستی مسالمت‌آمیز معدنکاری با محیط‌زیست
وجود منابع و ذخایر عظیم معدنی، کشور ما را یکی از غنی‌ترین مناطق جهان از نظر توانایی تأمین مواد اولیه مورد نیاز صنعت کرده است.
بر اساس آمار، ایران از نظر ذخائر معدنی جزو ۱۰ کشور نخست جهان و اولین کشور خاورمیانه به شمار می رود و طبق گزارش های منتشر شده ۷ درصد ذخایر معدنی جهان را در خود جای داده است.برهمین اساس، معدنکاری سبز در راستای حفظ محیط زیست در دستور کار قرار گرفته و در این ساختار تاکید شده در روند فعالیت های معدنکاری نباید خدشه ای به محیط زیست وارد شود. عموما عملیات معدنکاری تخریب محیط زیست و طبیعت را به همراه دارد و کارخانه هایی که در کنار معادن احداث می شود، نیز آلودگی هایی را برای محیط اطراف ایجاد می کند. صنایع مس نیز برای به حداقل رساندن آسیب های محیط زیستی تا کنون اقداماتی همچون احداث کارخانه اسید، طرح جامع آب و مدیریت پسماند را در دستور کار خود قرار داده اند.صمت در این گزارش با توجه به ضرورت حفظ محیط زیست در فعالیت های معدنکاری با تمرکز بر فعالیت صنایع مس، مشکلات و چالش های این حوزه را مورد بررسی قرار داده است.
کوروش شعبانی نایب رئیس انجمن مس ایران ، یکی از چالش های اصلی بخش معدن را نحوه تعامل با محیط زیست و منابع طبیعی دانسته و گفت: فعالان صنایع مس به عنوان تولیدکنندگان مواد اولیه صنایع پایین دستی از حمایت های لازم برای همکاری صنایع معدنی با حفظ محیط زیست برخوردار نیستند و گاهی به نظر می رسد برنامه ریزی مشخصی برای رفع موانع وجود ندارد. به گزارش صمت، این فعال حوزه صنایع معدنی با اشاره به نبود هماهنگی بین سازمان های مرتبط گفت: مدیران منابع طبیعی در بالادست بارها گفته اند مشکلی با فعالیت های اکتشافی معادن مس ندارند اما در مرحله اجرا با مخالفت و ممانعت مدیران پایین دستی مواجه هستیم.
کمبود متخصص در بخش معدن
عضو هیات مدیره انجمن مس ایران نیز با تاکید بر رعایت دوطرفه روند همکاری معدن و محیط زیست گفت: بنده به عنوان معدنکار، مدافع محیط زیست هستم اما باید یک قانون و تعامل دوطرفه بین معدنکاران و محیط زیستی ها با حضور نمایندگان بخش دولتی و خصوصی تدوین و اجرایی شود. احمد مشکانی ضمن بیان این مطلب به بعد دیگری از مشکلات معدنکاران و معدنداران اشاره کرد و گفت: تامین سوخت امروز یکی از مشکلات اصلی در معادن است و باید روند فعالیت سامانه سوخت کمی تغییر کند.
وی با اشاره به فرار سرمایه و متخصص در سال های اخیر گفت: یکی از مشکلات ما امروز کمبود متخصص است و دلیل اصلی آن نبود بنگاه های خصوصی قوی است. این بنگاه ها به دلیل مشکلات شکل نگرفته است و به جای فکر کردن به توسعه به دنبال راهکار برای حل مشکلات هستند.
رعایت استانداردهای محیط زیست
رئیس کمیته محیط زیست انجمن مس نیز اظهار کرد: اهمیت معدنکاری در اقتصاد کشور غیرقابل انکار است. بنابراین باید علاوه بر توجه به این بخش و فراهم آوردن زمینه رشد و توسعه آن، به حفظ منابع طبیعی هم توجه دارد. لطف الله سعیدی ضمن بیان این مطلب افزود: معدنکاری با رعایت استانداردهای زیست محیطی قابل اجرا است و همواره بهره برداری از ظرفیت های معدنی نیز در افزایش پوشش گیاهی منطقه مورد بررسی قرار می گیرند. سعیدی گفت: برای تسهیل معدنکاری نیز اصلاح تفاهمنامه معاونت معدنی و سازمان محیط زیست پیشنهاد می شود. این پیشنهاد به معاونت معدنی وزارت صمت ارسال شده است.
آلایندگی پایین
ابوالفضل صالح آبادی دبیر انجمن مس ایران نیز گفت: براساس ماده ۴۳ بند ۵ برنامه های توسعه ای معادن مکلف به ارایه اعتباری برای حفظ محیط زیست هستند.
وی افزود: این بند که در ۶ برنامه پیشین لحاظ شده بود، در برنامه هفتم نیز آمده است و در مواردی اگر به دلیل بهره برداری از معادن و فعالیت های صنایع معدنی، خسارت هایی به منطقه وارد شود، معادن باید علاوه بر عوارض آلایندگی، با تصویب شورای معادن استان تا یک درصد از درآمد حاصل را پس از واریز به خزانه معین استان نزد خزانه داری کل کشور به جبران خسارت های مذکور اختصاص دهند. این در حالی است که در فرآیند تولیدات صنعت مس تا تولید کنسانتره، روند تولید بدون آلایندگی بوده و باید این مزیت در کمیته محیط زیست مدنظر قرار گیرد.
توجه به منابع طبیعی و انرژی
دبیر کمیته محیط زیست، منابع طبیعی و انرژی نیز با تشریح اهداف و برنامه های کمیته محیط زیست انجمن مس گفت: این کمیته با هدف ارائه راهکارهای قانونی برای تسهیل معدنکاری فعالان حوزه مس با رویکرد توسعه پایدار و الزام به حفظ سرمایه های ملی و توجه شکل گرفت. مسعود نوری ضمن بیان این مطلب افزود: برقرار ارتباط موثر با سازمان ها، شناسایی راهکارهای حفظ محیط زیست، کاهش آلایندگی ها و شناسایی و معرفی ظرفیت های قانونی جهت تسهیل معدنکاری از اهداف اصلی این کمیته است. نوری تصریح کرد: تفاهمنامه فی مابین معاونت معدنی وزارت صمت و سازمان جنگل ها و مراتع و آبخیزداری در سال ۹۴ به امضا رسیده بود اما کمیته محیط زیست انجمن مس اصلاحات پیشنهادی برای این تفاهمنامه را به معاونت معدنی وزارت صمت ارسال کرد.
وی اضافه کرد: موضوع حفظ مراتع و تعامل بیشتر معادن با سازمان منابع طبیعی از موضوعات دیگری است که در این کمیته دنبال می شود. مراتع حدود ۹۰ میلیون هکتار و به عبارتی ۵۵ درصد از کل مساحت کشور را به خود اختصاص داده اند. نوری بیان کرد: اجرای طرح های گسترش پوشش گیاهی در اطراف معادن، نحوه محاسبه حقوق عرفی برای سینه کارهای معدنی و عدم حذف قسمت های مستعد و پرظرفیت از محدوده اکتشافی از جمله موارد در دست پیگیری است. وی با تاکید بر بررسی نحوه فعالیت در مناطق چهارگانه محیط زیست نیز گفت: برای تعامل فعالیت های محیط زیست و معدنکاری مواردی در حال پیگیری است. به عنوان مثال فعالیت معدنی خارج از مناطق چهارگانه نیازمند دریافت استعلام از سازمان محیط زیست نیست. همچنین پیگیری تعامل با محیط زیست به منظور فعال سازی معادن متروکه در مناطق پر ظرفیت در دست انجام است. در کنار این موارد برگزاری دورهای آموزشی فعالیت دوجانبه محیط زیست و معادن نیز از دیگر فعالیت هاست.
سخن پایانی
با توجه به رابطه تنگاتنگ معدن و محیط زیست و ضرورت وجود هر دوی آنها در بقای زندگی بشر، در می یابیم برقراری تعادل میان این دو مهم، بسیار حائز اهمیت است؛ چرا که استفاده از منابع طبیعی بدون تخریب، امری غیرممکن است. روی این اصل، اهمیت بازسازی معادن و احیای محیط زیست بعد از پایان عمر معادن در جهت بازگرداندن پوشش گیاهی و حفظ زیست بوم منطقه ملموس است. با احتساب نیاز هر فرد به ۱۴۰۰ تن مواد معدنی و سوختی در طول ۸۰ سال زندگی و همچنین جمعیت ۹ میلیارد نفر بر اساس سند توسعه پایدار ۲۰۵۰ ، به 3 برابر تولید فعلی به منابع نیاز خواهد بود؛ بنابراین یکی از چالش های جهان امروز، چگونگی فعالیت معدنکاری با کمترین آثار تخریبی و یکی از اهداف توسعه کشورها حفظ تعادل میان استفاده از منابع معدنی و محیط زیست است.
