بخش معدن در کشورهای معدن‌خیز از جمله ایران، به‌عنوان موتور محرکه و پیشران اقتصاد و توسعه‌یافتگی به‌شمار می‌رود و با این ظرفیت خدادادی می‌توان در کشور به رشد و پیشرفت دست یافت و نقشی تاثیرگذار در جامعه بین‌الملل ایفا کرد؛ بنابراین باتوجه به وجود صنعت معدنکاری در ایران و بی‌تاثیری تحریم بر این بخش، این ظرفیت وجود دارد که بخش معدن تاثیر بالایی در رشد اقتصادی کشور داشته باشد و با تغییر رویکرد، اقتصاد نفتی کشور را به اقتصاد معدنی و صنایع مرتبط با آن تبدیل کرد. البته باتوجه به اینکه این موضوع مورد تاکید رهبر معظم انقلاب نیز قرار گرفته، باید تمرکز بیشتری بر آن شود.

کشور ما با قرار گرفتن در کمربند کوه‌زایی آلپ-هیمالیا از منابع معدنی ارزشمندی چون آهن، طلا، مس، روی و سرب برخوردار است و براساس آمارها ۶ درصد ذخایر معدنی جهان در این کمربند کوهستانی قرار گرفته است. طول این کمربند ۱۵ هزار کیلومتر است که ۱۲ درصد آن، ایران را در برگرفته است. صمت در این گزارش به این مزیت خدادادی پرداخته است.

ایران ۷ درصد ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد

براساس اکتشافات انجام‌شده در کشور، ایران ۷ درصد ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد و در بین ۱۵ کشور معدنی دنیا قرار گرفته است. محصولات معدنی ایران با تنوع بالا شامل ۶۸ نوع ماده معدنی غیرنفتی است و میزان ذخایر کشف‌شده به حدود ۳۷ میلیارد تن می‌رسد. همچنین برآوردها نشان می‌دهد میزان ذخایر بالقوه کشور حدود ۶۰ میلیارد تن و ارزش برآوردشده این ذخایر معدنی نیز ۱۴۰۰ میلیارد دلار است و از طرفی صنعت معدنکاری در ایران دارای مزیت‌هایی از جمله ذخایر بالا، دسترسی به آب‌های آزاد، نیروی انسانی توانمند ارزان، نرخ پایین انرژی و... است.

یکی از موضوعاتی که اهمیت معدن و صنایع معدنی را بیش از پیش نمایان می‌کند، گردش مالی بخش معدن در جهان است. از ۸ هزار میلیارد دلار گردش مالی بخش صنعت دنیا در سال، ۲.۲ هزار میلیارد دلار آن (حدود ۳۰ درصد) مربوط به بخش معدن است. در محاسبه سهم معدن در اقتصاد نمی‌توان فقط به دستاوردهای استخراج از معادن توجه داشت، بلکه باید یک زنجیره ارزش افزوده‌ را در نظر گرفت؛ به‌طور مثال در سال ۲۰۱۵ در امریکا ۸۰ میلیارد دلار مواد معدنی استخراج شده که ارزش آن در حلقه بعدی زنجیره به ۶۳۰ میلیارد دلار رسیده و در صنایع پایین‌دستی ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد دلار و حدود ۳۰ برابر شده است.

وجود ۵۵ میلیارد تن انواع موادمعدنی در کشور

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به میزان ذخایر شناسایی‌شده مواد معدنی در کشور، گفت: بیش از ۵۵ میلیارد تن انواع مواد معدنی در کشور ذخیره قطعی و بقیه ذخیره زمین‌شناسی است.

به گزارش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، علیرضا شهیدی با بیان اینکه افزایش عمق و سطح اکتشافات ایران می‌تواند منجر به افزایش ذخایر معدنی ایران شود، اظهار کرد: آنچه که تاکنون در کشور مرسوم بوده، این بوده که مواد معدنی در سطح کشور شناسایی و ثبت شود؛ بر این اساس بیش از ۵۵ میلیارد تن انواع ذخیره معدنی در کشور قطعی و بقیه ذخیره زمین‌شناسی است.

وی افزود: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور نزدیک 2 دهه است که به شناسایی ذخایر پنهان روی آورده است؛ به این معنی که این ذخایر به هیچ عنوان نشانه‌هایی روی سطح زمین ندارند.

امیدواریم با استفاده از ژئوفیزیک هوایی بتوانیم این ذخایر معدنی را شناسایی کنیم.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور از افزایش دقت اکتشافات خبر داد و گفت: از سال گذشته این سازمان به تولید اطلاعات پایه در مقیاس یک‌پنجاه هزارم ورود کرده است. بر این اساس امیدواریم در برنامه پنج‌ساله هفتم کل کشور شناسایی در مقیاس یک‌پنجاه هزارم را داشته باشیم.

شهیدی خاطرنشان‌کرد: در حوزه شناسایی و پی‌جویی زیاد از دنیا عقب نیستیم و باید به این نکته نیز توجه کنیم که سطح کشور ما بسیار وسیع است و نیازمند همکاری بخش خصوصی در این‌ زمینه هستیم.

ایران یک ‌درصد ذخایر معدنی خود را استخراج می‌کند

در همین حال نایب رئیس انجمن سنگ ایران گفت: امروز ایران از یک درصد ذخایر معدنی خود بهره‌برداری می‌کند، در حالی که براساس استانداردهای جهانی این میزان باید حدود 5 درصد باشد. به گزارش مک‌مید، ایران یک درصد جمعیت جهان، یک درصد مساحت جهان و حدود 7درصد ذخایر معدنی جهان را در اختیار دارد. مالک رحمتی افزود: چنانچه ایران طبق استاندارد جهانی از ذخایر معدنی خود بهره‌برداری کند، این بخش چندین برابر درآمدهای نفتی، ارزآوری خواهد داشت.رحمتی افزود: براساس گزارش مرکز آمار ایران، میزان ذخایر معدنی کشورمان ۲۵.۷ میلیارد تن است که بیشترین سهم متعلق به سهم سنگ آهک با ۱۷ میلیارد تن ۶۷ درصد، سنگ آهن ۲.۵ میلیارد تن ۱۰ درصد و سنگ لاشه ۱.۷ میلیارد تن ۶.۶ درصد است.وی یادآور شد: ذخایر معدنی ایران برمبنای محاسبات سازمان زمین‌شناسی امریکا فلز محتوی (آهن، مس، سرب و روی، طلا، منگنز و کرومیت) ۲.۱ میلیارد تن است و در این دسته آهن محتوی ۱.۵ میلیارد تن با سهم ۶۸ درصدی، فسفاته ۴۱۰ میلیون تن با سهم ۱۸ درصدی، زغال‌سنگ ۴۱۰ میلیون تن با سهم ۶ درصدی بالاترین ذخایر را دارند . البته آهک، رس، سنگ لاشه، بالاست، نمک و گچ در این بررسی محاسبه نشده‌اند. نایب رئیس انجمن سنگ ایران به استناد گزارش سازمان یادشده، گفت: مجموع ارزش تولیدات صورت گرفته در بخش معدن در سال ۹۶ حدود ۱.۳ میلیارد دلار بوده که نشان‌دهنده سهم ۰.۷ درصدی این بخش از تولید ناخالص داخلی ( GDP ) است.وی تصریح کرد: سازمان زمین‌شناسی امریکا افزوده است در ۶۰ سال گذشته سهم بخش معدن از تولید ناخالص داخلی بیشتر از یک درصد نبوده است.رحمتی افزود: سال گذشته ارزش صادرات بخش معدن و صنایع معدنی به بیش از ۹.۲ میلیارد دلار رسید و این بخش ۲۱ درصد ارزش کل صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داد.

وی یادآور شد: میان صادرات زنجیره فولاد و تولیدات مربوطه ۸.۹ میلیون تن به ارزش ۴.۱ میلیارد دلار بود که به ترتیب 3 و ۱۷ درصد وزن و ارزش صادرات غیرنفتی را در اختیار داشت. آمارهای منتشرشده گویای آن است که از ۳۴ هزار میلیارد تومان سود انباشته شرکت‌های بورسی، بیش از ۱۶ هزار میلیارد تومان متعلق به بخش معدن و صنایع معدنی است.

سخن پایانی

براساس آمار سازمان جهانی کار، به‌ازای هر شغل مستقیم در بخش معدن ۱۷ موقعیت شغلی وابسته ایجاد می‌شود؛ بنابراین باید اذعان کرد تاثیر معدن بر رشد اقتصاد کشور به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بسیار بیشتر از تاثیر تجارت و صنایع است. همچنین باتوجه به پراکندگی معادن در سراسر کشور و وجود این منابع در مناطق دورافتاده و محروم، اشتغال ایجادشده به‌واسطه فعالیت‌های معدنی از اهمیت ویژه‌تری برخوردار خواهد بود. امروزه مبنای قدرت اقتصادی در جهان، تولید ناخالص داخلی است؛ از همین رو فهم درست و هوشمندانه از جریان‌های اقتصاد بین‌الملل و دانش اقتصاد بین‌الملل صنعت معدنکاری برای ما ضروری است. ایران با دارا بودن منابع غنی از ذخایر هیدروکربنی همراه با سایر اندیس‌های معدنی در بین کشورهای منطقه از مزیت ویژه‌ای برای سرمایه‌گذاری برخوردار است؛ به‌طوری که حتی برخی کارشناسان بین‌المللی ایران را بیشتر کشوری معدنی می‌دانند تا کشوری نفت‌خیز! از این رو نقش برنامه‌های توسعه‌ای و سیاست‌گذاری‌ها ازسوی دولت‌ها در بخش معدن و صنایع معدنی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.