کارشناسان معتقدند اگر بنگاه‌ها به کارشناسان کارآفرین سپرده شوند، به‌طور قطع بهره‌وری افزایش می‌یابد و محصولات تولیدی از نظر کیفیت، نرخ تمام‌شده و خدمات پس از فروش ارتقا پیدا می‌کنند؛ ضمن آنکه می‌توان محصولات خود را به بازارهای هدف عرضه کرد. به این ترتیب ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور رقم خواهد خورد. در ایران معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری و پارک‌های فناوری سعی در گسترش این امر دارند. وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در این راستا فعالیت دارد، اما همچنان راه برای رسیدن به سطح مطلوب طولانی است. صنعتگران کارآفرین عنوان می‌کنند در کشور هنوز اهمیت لازم به کارآفرین داده نمی‌شود و آن منزلتی که شایسته کارآفرین است، به چشم نمی‌خورد. مراکز متعددی در حال هزینه کردن و کارآفرینی هستند، اما به‌دلیل نداشتن مرکزیت آن‌گونه که باید خروجی ندارند. موضوع کارآفرینی در تمام نهادها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی مطرح است. واقعیت این است با تحقق این موضوع در بیشتر بخش‌ها، چالش‌ها رفع می‌شود و به هدف موردنظر خواهیم رسید. البته کشورمان در این باره ضعف‌هایی دارد. در این میان، بخش دولتی و خصوصی نیاز دارند با تفکر کارآفرینی اداره شوند و دولت باید برای کارآفرین منزلت و جایگاه خاصی تعریف کند.در این گزارش صمت به بهانه روز جهانی کارآفرینی به بررسی تاثیر کارآفرینی در بهره‌وری از تولید پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

کارآفرینی به توسعه صنعتی سرعت می‌بخشد

حمیدرضا غزنوی، دبیرکل مجمع کارآفرینان ایران درباره نقش آموزش‌های مربوط به کارآفرینی در تولید به صمت اظهار کرد: همان‌طور که آموزش حوزه سلامت در دل این حوزه نهفته است، آموزش‌های حوزه تولید و صنعت نیز باید در دل صنعت باشد. به‌عنوان نمونه، بیمارستان‌ها وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند و مشکلاتی که در بیمارستان‌ها شناسایی می‌شود، به‌عنوان یک مسئله به دانشگاه‌ها ارائه می‌شود تا راه‌حلی برای آنها ارائه شود، اما متاسفانه در صنعت این‌گونه نیست. هر قدر صنایع و دانشگاه‌ها به‌نوعی وابسته به هم باشند، فناوری و دانش فنی روز بیشتر در صنعت مورداستفاده قرار می‌گیرد و قطعا موفق‌تر خواهیم بود. اگر ارتباط صنعت و دانشگاه عمیق باشد، توسعه صنعتی کشور سریع‌تر رقم خواهد خورد.

غزنوی در تشریح علل عدم‌ارتباط بین صنعت و دانشگاه در کشور ما گفت: در موضوع عدم‌ارتباط بین صنعت و دانشگاه در کشور چند نکته مطرح است. یکی اینکه صنایع می‌توانند اقدام به تاسیس دانشگاه کرده یا ارتباط قوی‌تری با دانشگاه برقرار کنند و حتی پروژه‌های علمی و تحقیقاتی که به‌نوعی نتایج آنها به نفع صنعت است را به دانشگاه‌ها معرفی کنند. البته این موضوع بیشتر شامل حال صنایع پیشران می‌شود. شرکت‌های کوچک و متوسط عمدتا با مسائل زیادی سروکار ندارند و همچنین توان اقتصادی برقراری ارتباط با دانشگاه را ندارند؛ بنابراین اگر می‌خواهیم ارتباط صنعت و دانشگاه تقویت شود باید شرکت‌های پیشران را تقویت کنیم و از جنبه‌های گوناگون حامی آنها باشیم تا در تولید علم و دانش روز در یک ارتباط منسجم با دانشگاه همکاری کنند.از سوی دیگر، برخی دانشگاه‌ها مانند دانشگاه جامع علمی کاربردی به برخی صنایع مجوز تاسیس دانشگاه داده‌اند که بهتر است این رویکرد از سوی وزارت علوم موردبررسی قرار گیرد و امکانی فراهم شود که تمام صنایع بتوانند به مهارت‌آموزی و تربیت و آموزش نیروهای انسانی موردنیازشان ورود کنند.

آموزش و صنعت جدانشدنی هستند

دبیرکل مجمع کارآفرینان ایران درباره نقش مهارت‌آموزی و کارآفرینی در ایجاد اشتغال پایدار نیز اظهار کرد: همان‌طور که می‌دانید در کشورهای ثروتمند و صنعتی، عمده مردم در حوزه‌های سازمانی فعال هستند، اما در کشورهای ضعیف و فقیر اغلب افراد برای خودشان کار می‌کنند؛ یعنی وابسته به یک سازمان و شرکت بزرگ نیستند. از سویی اشتغال پایدار در صنایع پیشران یا شرکت‌هایی که در زنجیره ارزش صنایع پیشران فعالیت می‌کنند، اتفاق می‌افتد؛ بنابراین آموزش باید بیشترین ارتباط را با صنایع پیشران داشته باشد.

وی افزود: موضوع دیگر قدرت رقابت پایین تولید نسبت به فعالیت‌های غیرمولد در برخی مقاطع زمانی است. به‌عنوان مثال گاهی سرمایه‌گذاری در بازار طلا، ارز و... سودی بیشتر از تولید نصیب سرمایه‌گذار می‌کند؛ بنابراین جوانان خود را درگیر تولید با تمام مشکلات مالیاتی، بیمه‌ای و... نمی‌کنند. انجام فعالیت‌های تولیدی نیاز به اعتقاد راسخ دارد. تمام این چالش‌ها دست‌به‌دست هم داده‌اند که جوانان خلاق انگیزه لازم برای ورود به صنعت و فعالیت‌های تولیدی را نداشته باشند. این نیز موضوع مهمی است که نباید نادیده گرفته شود.

غزنوی در پایان تاکید کرد: در نهایت اینکه در تاثیر کارآفرینی بر تولید و صنعت و افزایش بهره‌وری شکی نیست اما یکی از موضوعات مهم در این بخش آموزش است که باید به‌طور جدی دنبال شود. آموزش فنی‌وحرفه‌ای برای افرادی که به‌دنبال ایجاد کسب‌وکار هستند، مفید است، اما عمده فعالیت سازمان‌های فنی‌وحرفه‌ای در بحث مهارت‌آموزی و کارآفرینی باید در ارتباط با شرکت‌های پیشران باشد. در کشور ما استراتژی‌های صنعتی در هیچ دوره‌ای جنبه عملی نیافته، در حالی‌که پیش‌زمینه توسعه صنعتی و کارآفرینی در جهان، با تدوین استراتژی و ریل‌گذاری براساس آن ایجاد می‌شود.

بستر برای کارآفرینی فراهم نیست

آرش محبی‌نژاد، فعال صنعت خودرو درباره کارآفرینی در حوزه صنعت به صمت گفت: تولید یا اشتغال‌آفرینی دارای چند مولفه مهم است؛ نخست باید سرمایه‌گذاری انجام می‌شود و براساس برنامه‌ای مشخص، تولید محصول یا ثروت اتفاق بیفتد. دومین مولفه منابع انسانی است. کارگران و کارکنان برای تحقق اهداف گرد هم می‌آیند و به عملیاتی کردن برنامه‌ها می‌پردازند. در ادامه این زنجیره، افرادی مدیریت اجرای برنامه‌ها را برعهده می‌گیرند که همان کارآفرینان هستند. محبی‌نژاد افزود: الزاما کل سرمایه‌گذاری ازسوی کارآفرینان انجام نمی‌شود. یک کارآفرین خوشفکر بخشی از سرمایه موردنیاز خود را از سهامداران و سیستم پولی کشور تامین می‌کند؛ بنابراین کارآفرینان افرادی خوشفکر و پرانگیزه هستند که با برنامه و منابع انسانی و مالی به چشم‌انداز تدوین‌شده دست پیدا می‌کنند و آن را توسعه می‌دهند. دبیر انجمن تخصصی صنایع همگن نیرومحرکه و قطعه‌سازان خودرو با اشاره به ناامنی سرمایه‌گذاری در کشور ادامه داد: یکی از مشکلات کشور نبود امنیت برای سرمایه‌گذاری است که این امر ناشی از اقتصاد سیاست‌زده ماست. در واقع اقتصاد و صنعت کشور به شدت از سیاست‌گذاری‌های سیاسی است.

بی‌ثباتی قوانین

محبی‌نژاد در ادامه تشریح چالش‌های موجود برای ورود کارآفرینان به حوزه صنعت عنوان کرد: شاید یکی از مسائلی که سبب شده افراد جوان رغبت کمتری برای ورود به صنعت داشته باشند به این موضوع برگردد که سرمایه بین ۳ تا ۷ سال پس از آغاز فعالیت به واحد صنعتی برمی‌گردد؛ بنابراین در این مدت باید ثبات سیاسی و اقتصادی در کشور وجود داشته باشد، در حالی که این‌گونه نیست.

وی اظهار کرد: چشم‌انداز روشنی از آینده وجود ندارد و مشخص نیست چه فرازهاوفرودهایی در انتظار کارآفرین است. این فعال صنعت قطعه با تاکید بر نوسان سیاسی، فرهنگی و قوانین خاطرنشان کرد: تغییر قوانین در مدت زمان کوتاه و تصمیمات خلق‌الساعه، کارآفرین و سرمایه‌گذار را به‌جای تمرکز بر تولید مشغول حواشی می‌کند؛ به این ترتیب فضا به‌گونه‌ای پیش می‌رود که منجر به فرار سرمایه و دلسردی نخبگان کارآفرین می‌شود؛ افرادی که فکر پویا و خلاق دارند. وی با اشاره به هرز رفتن منابع انسانی عنوان کرد: در چنین فضایی افراد به‌جای داشتن برنامه‌های توسعه‌ای و تولید ثروت به کارهای ناپایدار و روزمره روی می‌آورند.

شعارزدگی بلای جان اقتصاد

این کارشناس حوزه صنعت گفت: در ایران با تغییر هر دولتی، برنامه‌ها و مسیر حرکت تغییر می‌کند، این در حالی است که باید با داشتن طرح جامع توسعه‌ای در حوزه صنعت و اقتصاد، جلوی تغییر مسیر با تغییر دولت‌ها گرفته شود. محبی‌نژاد در پاسخ به این مسئله که اگر قوانین براساس مقتضیات تغییر کند به توسعه صنعت کمک می‌کند یا خیر؟ گفت: تغییر قوانین به‌شرطی کمک‌کننده خواهد بود که متاثر از مسائل سیاسی یا اجتماعی نباشد. به‌عنوان مثال کاهش سرعت اینترنت یا قطع شدن آن در چند وقت اخیر چقدر به ذی‌نفعان، صاحبان کسب‌وکار، کارآفرینان، تامین‌کنندگان و نیز ارتباط آنها با همتایان بین‌المللی آسیب زده است؟ از سوی دیگر، تغییر مقررات بانکی، اهدای مجوز به برخی صنایع که ظرفیت تولید به اندازه کافی دارند و... از جمله مشکلات بر سر راه کارآفرینی است.

وی گفت: حمایت‌ها از صنعت بیشتر شعاری است که به‌سهولت با تغییرات شرایط، متحول می‌شود؛ مثلا واردات جای تولید را می‌گیرد، این در حالی است که پس از تحریم و اعمال محدودیت‌های بین‌المللی تمام نگاه‌ها به داخل متمرکز شد و از صنعتگران و کارآفرینان صنعتی خواسته شد اجازه ندهند حرکت چرخ تولید متوقف شود. وی گفت: کارآفرینان حوزه صنعت به تعمیق ساخت داخل سرعت دادند و در ادامه بخشی از محصولات وارداتی، داخلی‌سازی شد، اما امروز یکی از دغدغه‌های کارآفرینان و سرمایه‌گذاران به‌ویژه در شرکت‌های نوپای دانش‌بنیان این است که با گشایش سیاسی و در ادامه اقتصادی، ارزهای بلوکه‌شده به‌جای کمک به تولید برای واردات محصولات هزینه شود. محبی‌نژاد افزود: پیش از این برخی مناسبات سیاسی منجر به این شده که مثلا کشاورزی تعطیل و میوه وارد شود، این در حالی است که واردات بی‌رویه نمی‌تواند معیار شفاف اقتصادی همسو با اسناد بالادستی در حوزه طرح توسعه باشد.

محبی‌نژاد اظهار کرد: تغییر رویه‌ها و قوانین با هر نوسان سیاسی سبب می‌شود انگیزه کافی برای کارآفرینی در کشور به‌ویژه در حوزه صنعت که دیربازده است، وجود نداشته باشد. وی تاکید کرد: کارآفرینی فقط در تولید نمود پیدا نمی‌کند، بلکه در حوزه خدمات و تجارت و همچنین استارت‌آپ‌ها نیز نقش بسیاری دارد؛ بنابراین کارآفرین برای فعالیت نیاز به فضایی باثبات و قابل‌اتکا دارد که در تصمیمات کلان اقتصادی باید دیده شود. این کارشناس صنعت خودرو یادآور شد: در صورت فراهم نبودن بستر یادشده آسیب جدی به صنعت و تولید وارد خواهد شد و افراد نخبه و خوشفکر دلسرد می‌شوند و انگیزه کافی برای فعالیت نخواهند داشت.

سخن پایانی

بنا بر این گزارش، کارشناسان تاکید دارند مهارت‌آموزی در محیط واقعی ضمن افزایش بهره‌وری، موجب آشنایی افراد با فضای کار می‌شود. در این روند، مهارت‌آموزان پس از کسب دانش کافی به بنگاه اقتصادی معرفی و جذب بازار کار می‌شوند. این رویکرد اگر درست اجرایی شود، بهره‌وری را بالا می‌برد و اشتغال پایدار و رشد و توسعه اقتصادی را به‌دنبال خواهد داشت. با این وجود، نگاه کلی به شرایط صنعتی و اقتصادی کشور حکایت از آن دارد که در حوزه کارآفرینی با مشکلات متعددی روبه‌رو هستیم. به گفته کارشناسان نبود ثبات سیاسی و اقتصادی و تغییر قوانین در کوتاه‌مدت یکی از نقاط آسیب به حوزه کارآفرینی است. همچنین عملکرد جزیره‌ای سبب شده برنامه‌های این حوزه در حد ایده باقی بمانند و تجاری‌سازی آنها به کما برود. یکی از راهکارهای مهم برای برون‌رفت از وضعیت موجود ایجاد اکوسیستم در حوزه کارآفرینی است تا تمام نهادهای مرتبط با یک هم‌افزایی حرکت کنند. از سوی دیگر، باوجود تدوین استراتژی صنعتی در کشور، برنامه‌ها عملیاتی و ریل‌گذاری انجام نمی‌شود، زیرا هر نهادی جداگانه عمل می‌کند.