مسافر وقتی لب به سخن می‌گشاید با بغض فقط یک جمله می‌گوید: «آنچه من امروز دیدم دیگر حتی مرداب نیست، باتلاق است» و می‌رود با کوله باری از غم و پاک شدن هرآنچه که تا به امروز برایش خاطره‌ای ماندگار بود.

آری نه تنها این مسافر بلکه این می‌تواند قصه بسیاری دیگر از گردشگرانی هم باشد که پس از سال‌ها برای دیدن تالاب بین‌المللی انزلی پای به شهر باران می‌گذارند و با صحنه‌هایی مواجه می‌شوند که تصورش برایشان سخت است.

 

لزوم ساخت تصفیه خانه و جلوگیری از ورود پساب‌های سه گانه

اگر چه پسروی آب خزر در چند سال اخیر در به‌وجود آوردن وضعیت کنونی تالاب بی‌تاثیر نبوده اما ورود رسوبات و فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی از جمله انگل‌هایی است که از جان بی‌رمق این تالاب دست نمی‌کشد.

به سراغ استاندار گیلان کسی که سال‌ها تحت عناوین مختلف در سازمان بنادر و دریانوردی به کشور خدمت کرده و خود نیز اهل بندرانزلی و از بومیان همین تالاب است می‌رویم.

هادی حق شناس استاندار گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: برای احیای تالاب انزلی نیازمند ۳ کار اصلی هستیم.

وی با بیان اینکه جلوگیری از ورود پساب‌های صنعتی، خانگی و سموم کشاورزی مهم‌ترین اصل برای بازگشت تالاب به روزهای خوب آن است ادامه داد: علاوه بر ضرورت تصفیه پساب‌های شهرصنعتی رشت، شهرک‌های صنعتی اطراف تالاب و مستقر در شهرهای رشت، خمام، انزلی، فومن و ماسال، فاضلاب‌های خانگی شهرهای مذکور نیز بایدتصفیه شود.

استاندار گیلان با اشاره به بهره‌برداری از بخشی از تصفیه خانه مسکن مهر رشت در هفته دولت امسال اضافه کرد: تصفیه خانه غازیان نیز در بندرانزلی در ماه‌های آینده به بهره‌برداری می‌رسد و بخش اعظمی از فاضلاب‌های خانگی در انزلی تصفیه می‌شود و همچنین پروژه‌های تصفیه خانه شهرهای صومعه سرا و فومن نیز در دست اقدام است که با انجام این پروژه‌ها حدود ۲۵۰ هزار متر مکعب از فاضلاب‌های ورودی به تالاب تصفیه می‌شود که امیدواریم در دولت چهاردهم بخش قابل توجهی از این پروژه‌ها به سرانجام برسد.

حق شناس با اشاره به اینکه یکی از دلایل بحران در دریاچه ارومیه نرسیدن حق آبه آن است، گفت: چنانچه فاضلاب‌های سه گانه به تالاب وارد نشود و آب تصفیه شده جایگزین آن شود، با توجه به آورده آب ۱۱ رودخانه منتهی به تالاب انزلی، این تالاب در بلند مدت خود پالایی می‌کند.

وی ایجاد تله‌های رسوب گیر بر مصب ورودی رودخانه‌های منتهی به تالاب یا لایروبی تله‌های رسوب گیر موجود و همچنین لایروبی کف تالاب را به عنوان داروی مسکن می‌داند و ادامه داد:

با وجود اینکه ورودی سالانه آب تالاب انزلی چیزی در حدود ۲ میلیارد متر مکعب است اما مشکل اینجاست که به دلیل پر شدن تالاب انزلی این آب در این تالاب نمی‌ماند و به سمت دریا سرریز می‌شود

با وجود اینکه ورودی سالانه آب تالاب انزلی چیزی در حدود ۲ میلیارد متر مکعب است اما مشکل اینجاست که به دلیل پر شدن تالاب انزلی این آب در این تالاب نمی‌ماند و به سمت دریا سرریز می‌شود.

حق شناس با ابراز امیدواری از اینکه با بهره‌برداری از تصفیه خانه‌ها و حذف پسماندهای ورودی به تالاب انزلی این تالاب بین‌المللی در مسیر احیا قرار گیرد بیان کرد: باید توجه داشت حدود ۱۰۰ سال است این پساب‌ها به سمت تالاب روانه می‌شوند و احیای تالاب انزلی نیازمند برنامه‌ریزی چند ساله و کار عملیاتی تا حصول نتیجه لازم است.

از استاندار گیلان در خصوص تاثیر موج شکن‌های جدید بندرانزلی بر خشکی تالاب می‌پرسم و حق شناس پاسخ داد: از نظر من به عنوان کسی که سال‌ها در سازمان بنادر و دریانوردی فعالیت داشتم باید بگویم قبل از احداث این موج شکن‌ها هم عمق تالاب کم شده بود اما نمی‌گویم که موج شکن‌ها و سایر سازه‌های مداخله‌ای در این امر بی‌تاثیر نیستند ولی مهم‌ترین عامل، پس آب است.

حق شناس افزود: احیای تالاب انزلی نیازمند ۳۰۰ میلیون دلار اعتبار است چیزی در حدود سه هزار میلیارد تومان، که البته این اعتبار به یکباره تخصیص نمی‌یابد اما در تلاشیم با تخصیص هر مقدار از اعتبار، کار احیای تالاب انزلی بر زمین نماند.

 

وجود لاله تالابی بیانگر زنده بودن تالاب انزلی است

تالاب بین‌المللی انزلی به عنوان زیست بومی طبیعی است که امروزه با دخالت و بهره‌وری نامعقول انسان‌ها به بحرانی زیست محیطی تبدیل شده است، زیست بومی که قرن‌ها گذشتگانمان در آن همدلانه زیسته‌اند و علاوه بر ارتزاق از راه صیادی و گردشگری، آب مزارع و شالیزارهای خود را نیز از این تالاب تأمین کرده‌اند.

به سراغ مدیر کل محیط‌زیست گیلان می‌روم، وی با بیان اینکه تالاب انزلی امروزه از یک تالاب دائمی به تالاب فصلی تبدیل شده است اظهار کرد: در خصوص تالاب انزلی یک واقعیت میدانی وجود دارد و آن اینکه این تالاب در گذشته تالاب ساحلی بوده که حتی از دریا آب دریافت می‌کرد یا به تعبیر دیگر در آن گردش آب وجود داشت اما اکنون فقط یک تالابی است که تنها ۶ ماه از سال آب دارد

تالاب انزلی در گذشته تالاب ساحلی بوده که حتی از دریا آب دریافت می‌کرد یا به تعبیر دیگر در آن گردش آب وجود داشت اما اکنون فقط یک تالابی است که تنها ۶ ماه از سال آب دارد.

فرهاد حسینی طایفه با اشاره به اینکه پسروی آب دریای خزر نیز مزید بر علت خشک شدن تالاب انزلی شده است، ادامه داد: باید در نظر داشت که اکنون شیب بستر، از سمت تالاب به طرف دریا است و رسوبات وارده به تالاب هم کمک کرده که خط تراز آب به سمت ساحل برود و بدین ترتیب آبی که وارد تالاب می‌شود مستقیم به سمت دریا می‌رود.

وی با اشاره به انجام لایروبی‌های متعدد در تالاب بستر تالاب انزلی اضافه کرد: زمانی که تالاب انزلی دچار مشکل نشده بود و آب داشت انجام لایروبی امری معمول بود ولی زمانی که تالاب در حالا خشک شدن است، انجام لایروبی تحت عنوان باز کردن مسیر نه تنها معنایی ندارد بلکه موجب می‌شود آب با سرعت بیشتری از تالاب به سمت دریا خارج شود و مدیریت آب مهم‌ترین امر در بقای این تالاب بین‌المللی است.

مدیرکل محیط‌زیست گیلان با بیان اینکه وجود لاله تالابی بیانگر این است که تالاب انزلی نمرده و نیازمند احیا است، اضافه کرد: باید به هر طریقی، حتی استفاده از سازه‌های مختلف جلوی خروج آب از تالاب گرفته شده و به بستر آن ارتفاع دهیم و سطح شیب را برعکس کنیم مانند کاری که در آب بندان‌ها انجام می‌شود.

وی با تاکید بر ضرورت توجه به حقوق ذینفعان و بومیان تالاب انزلی در راستای انجام عملیات احیای تالاب با کمترین تعارضات اجتماعی و با رعایت حقوق عامه تصریح کرد: تمام پروژه‌های انجام شده در تالاب انزلی و کلیه کوتاهی‌هایی که بر سر راه مسیر این تالاب بوده اعم از نبود عملیات آبخیزداری در بالادست، عدم لایروبی تله‌های رسوب گیر، ورود پس آب‌های صنعتی و فاضلاب‌های خانگی و سموم کشاورزی و غیره همه زخم‌هایی هستند که بر پیکر این زیست بوم ارزشمند وارد شده و در به وجود آمدن وضعیت کنونی تالاب دخالت داشتند.

حسینی طایفه با تاکید بر لزوم شکل گیری وفاق همه جانبه با تمامی ذینفعان، مسئولان و جوامع محلی بیان کرد: تالاب انزلی این قابلیت را دارد که خود را پالایش کند مشروط بر اینکه از ورود هرگونه پسماند و فاضلاب جلوگیری شود اما مردم نیز باید باور داشته باشندکه هرکس به سهم خود باید برای نجات این تالاب گامی بردارد چرا که تالاب انزلی هویت این شهر است و تنها تالابی است که نام شهر بر آن نهاده شده است.

مدیرکل محیط‌زیست گیلان با اشاره به وجود گیاهان مهاجم همچون آزولا و سنبل آبی به عنوان یکی از مهم‌ترین تهدیدات زیست محیطی تالاب انزلی تاکید کرد: گیاهان مهاجمی همچون سنبل آبی و آزولا بخش اعظمی از انرژی کارکنان محیط‌زیست را می‌گیرد و زندگی بومیان تالاب را مختل کرده است.

 

سخن پایانی

«تالاب بین‌المللی انزلی» زیستگاه گونه‌های زیادی از آبزیان، پرندگان و گیاهان و یکی از زیست بوم‌های ارزشمند جهان است که از سال ۱۳۵۴ (۱۹۷۵ میلادی) در کنوانسیون بین‌المللی رامسر به ثبت رسید اما نفسش روز به روز تنگ‌تر شد و زخم‌های آن روز به روز عمیق‌تر گشت و درین میان چشم در راه همت همه کسانی است که دل در گرو آن دارند و ذینفع یا متولی نگهداری و مراقبت از این موهبت الهی هستند.

زیست بومی که قرن‌ها و از دیرباز گذشتگان ما در آن همدلانه زیسته‌اند از آن جهت اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که محل ارتزاق و تأمین معیشت بسیاری از خانواده‌هایی است که به عنوان بومیان اطراف این تالاب زیبا از آن رزق و روزی زندگیشان را به‌دست می‌آورند اما این روزها که تالاب مریض است حال دل آنها نیز خوش نیست و در کنار نگرانی برای آینده این تالاب، مضطرب وضع زندگی خود هستند.