فولاد پس از نفت‌وگاز، دومین صنعت بزرگ جهان شناخته می‌شود و در صنایع متعددی مانند ساخت‌وساز، خودروسازی و... کاربرد دارد. تقاضا برای فولاد و محصولات فولادی با رشد جمعیت جهان افزایش می‌یابد تا جایی‌که براساس پیش‌بینی انجمن جهانی فولاد تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به ۹ میلیارد نفر خواهد رسید و در همین حال تقاضای سالانه برای فولاد نیز به ۲.۲ تا ۳ میلیارد تن افزایش خواهد یافت. بر همین اساس نیز بسیاری از کشورها از هم‌اکنون در تلاش برای توسعه این صنعت و رشد ظرفیت تولید خود هستند.

رشد تولید همگام با توسعه صنعتی

به گزارش صمت همگام با رشد اقتصادی در کشورهای گوناگون، تقاضا برای مصرف فولاد و محصولات فولادی به‌صورت فزاینده‌ای رشد یافته است. براساس آمار منتشرشده از سوی انجمن جهانی فولاد، در سال ۱۹۰۰ میلادی فقط ۲۸.۳ میلیون تن فولاد در سطح جهان تولید شد. از آن سال میزان تقاضا و به‌دنبال آن تولید فولاد جهان در مسیر صعودی قرار گرفت، تا جایی‌که مجموع تولید فولاد جهان در سال ۱۹۵۰ به ۱۸۹ میلیون تن افزایش یافت. این روند رو به رشد تولید با شتاب هر چه بیشتری ادامه یافت تا جایی که ۱۰ سال بعد؛ یعنی در سال ۱۹۶۰ میلادی، کل تولید فولاد جهان رشد قابل‌توجهی را تجربه کرد و برابر ۳۴۷ میلیون تن گزارش شد. بنابراین از سال ۱۹۵۰ میلادی به بعد تولید فولاد در سطح جهان رشد چشمگیری را در مقایسه با سال‌های قبل آن، تجربه کرد. در سال ۲۰۰۰، مجموع تولید فولاد جهان ۸۵۰ میلیون تن برآورد شد.

تولید فولاد از ابتدای هزاره دوم، رشد چشمگیری را تجربه کرده تا جایی‌که مجموع تولید فولاد جهان در سال ۲۰۱۹ به یک میلیارد و ۸۶۹ میلیون تن افزایش یافته است. در واقع در تمامی این سال‌ها با وجود نوسانات گوناگون و بحران‌های مالی در بسیاری از کشورها، تولید فولاد در جهان روندی صعودی به خود گرفته است. هرچند بحران کرونا در سال ۲۰۲۰ از شدت روند رو به رشد تولید کاست. البته با بازگشت اغلب اقتصادهای بزرگ جهان به مسیر توسعه و همچنین تصویب بسته‌های محرک مالی، شاهد ارتقای سطح تولید فولاد جهان در سال ۲۰۲۱ بوده‌ایم.

تولید جهانی فولاد

تولید جهانی فولاد خام در ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ میلادی به بیش از یک میلیارد و ۴۶۰ تن رسید. براساس آمار منتشرشده از سوی انجمن جهانی فولاد، میزان تولید فولاد خام ۶۴ کشور فولادساز جهان از ابتدای ژانویه تا پایان سپتامبر سال جاری میلادی با رشد ۷.۸ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته به یک میلیارد و ۴۶۱ میلیون و ۲۰۰ هزار تن رسید.

میزان تولید جهانی فولاد خام طی سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی ۱۴۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تن اعلام شده که در مقایسه با رقم تولید این محصول در مدت مشابه سال گذشته، افت ۸.۹ درصدی را از آن خود کرده است. این روند قابل‌توجه افت تولید فولاد خام دنیا از روند بحران انرژی در جهان نشأت می‌گیرد. طی ماه‌های اخیر شاهد کمبود قابل‌توجه برق و گاز در بسیاری از کشورهای اروپایی و همچنین چین بوده‌ایم. در چنین شرایطی بسیاری از واحدهای تولیدی صنعتی تحت‌تاثیر قطع انرژی یا افزایش قابل‌توجه هزینه‌های تامین انرژی، روند تولید خود را تعدیل کرده‌اند.

چین به‌عنوان بزرگ‌ترین فولادساز جهان در ماه سپتامبر سال جاری میلادی ۷۳.۸ میلیون تن فولاد خام تولید کرده، درحالی‌که میزان تولید فولاد این کشور در مدت مشابه سال ۲۰۲۰ برابر ۹۳.۶ میلیون تن برآورد شده است؛ بنابراین می‌توان این‌طور ادعا کرد که میزان تولید فولاد این کشور در مدت زمان موردبحث و در مقایسه با مدت مشابه سال ۲۰۲۰، بیش از ۲۶.۸ درصد کاهش یافته است.

میزان تولید فولاد سایر کشورهای جهان در سپتامبر ۲۰۲۱ نیز برابر ۷۰.۷ میلیون تن گزارش شده است. این رقم در مدت مشابه سال گذشته برابر ۶۵ میلیون تن بود؛ بنابراین باید خاطرنشان کرد افت تولید فولاد جهان در ماه سپتامبر از روند نزولی تولید این محصول در چین نشأت گرفته است.

هزینه انرژی سهمی قابل‌توجه در هزینه تمام‌شده تولید در واحدهای ذوب و تصفیه فلزات اساسی به‌ویژه در فلزاتی مانند فولاد را در اختیار دارد. سهم انرژی در تولید کالاهای پایه صنعتی همچون فولادسازی به قدری قابل‌توجه است که در طول سال‌های اخیر بسیاری از این صنایع در مناطقی از جهان که به انرژی ارزان دسترسی دارند، احداث شده‌اند. در چنین شرایطی، بحران انرژی یادشده زمینه افت و توقف تولید برخی از واحدهای صنعتی چین را فراهم کرده است. در ادامه از تلاش چین برای کاهش آلایندگی باید از دیگر دلایل افت تولید فولاد این کشور نام برد. فولادسازی در رده صنایع آلاینده دنیا قرار دارد. چین نیز قصد دارد از میزان آلایندگی صنایع خود بکاهد. همین سیاست‌ها نیز بر عملکرد تولید فولادسازان این کشور اثرگذار بوده و در برخی از مناطق محدودیت‌هایی برای تولید وضع‌شده است.

ایران نهمین فولادساز جهان شد

مجموع تولید فولاد ایران از ابتدای ژانویه تا پایان سپتامبر، ۱۹.۳ میلیون تن برآورد شده و بدین‌ترتیب ایران در جایگاه نهمین فولادسازی دنیا قرار گرفته است. البته این ارتقای رتبه به معنی افزایش تولید فولاد در ایران نیست، چراکه میزان تولید فولاد کشور در ۹ ماهه نخست سال جاری میلادی و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، افت ۸.۶ درصدی را از آن خود کرده است.

افت تولید فولاد ایران طی ماه‌های گذشته از کمبود و به‌دنبال آن قطع گاز در ماه‌های ابتدایی سال ۲۰۲۱ و همچنین قطعی قابل‌توجه برق در ماه‌های گرم سال حاصل‌شده است. این کمبود نتیجه نبود زیرساخت‌های کافی در این بخش و بی‌توجهی مسئولان درباره ارتقا و توسعه صنایع انرژی و برق در کشور است. بدون تردید تداوم این روند در سال‌های آینده تا توسعه مجدد زیرساخت‌های انرژی در کشور به ضرر صنایع فولاد خواهد بود و از شتاب تولید آنها خواهد کاست.

در ادامه باید خاطرنشان کرد که براساس آمار منتشرشده از سوی انجمن جهانی فولاد میزان تولید فولاد خام ایران در سپتامبر ۲۰۲۱ یک میلیون ۳۰۰ هزار تن گزارش شده که در مقایسه با حجم تولید فولاد کشورمان در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (شهریور و مهر) افت قابل‌توجه ۵۱ درصدی را از آن خود کرده است.

تولید فولاد جهان زیر ذره‌بین

چین بزرگ‌ترین فولادساز جهان است. این کشور بیش از نیمی از تولید فولاد جهان را در اختیار دارد و عملکرد آن در روند فولادسازی از اثرگذاری ویژه‌ای بر این صنعت برخوردار است. طی ۹ ماهه نخست سال ۲۰۲۱ میلادی، چین با تولید ۸۰۵ میلیون و ۹۰۰ هزار تن فولاد خام همچنان در صدر فولادسازان جهان قرار دارد. پس از آن، هند و ژاپن با تولید ۸۷ میلیون و ۳۰۰ هزار تن و ۷۲ میلیون و ۱۰۰ هزار تن به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم ایستادند.

طی مدت یادشده، ایالات متحده امریکا با تولید ۶۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تن، روسیه با تولید ۵۶ میلیون و ۴۰۰ هزار تن و کره جنوبی با تولید ۵۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تن به ترتیب در رتبه‌های چهارم تا ششم قرار گرفتند. آلمان و ترکیه هرکدام با تولید ۲۹ میلیون و ۹۰۰ هزار تن به‌طور مشترک در رتبه هفتم ایستادند.

از سوی دیگر، برزیل با تولید ۲۷ میلیون و ۲۰۰ هزار تن جایگاه هشتم تولید جهانی فولاد را به خود اختصاص داد.

سخن پایانی

روند تولید فولاد جهان از ابتدای سال جاری میلادی رو به بهبود و افزایش رفت. واکسیناسیون عمومی گسترده در مقابل کرونا، بازگشت اغلب اقتصادهای بزرگ جهان به روند عادی تولید و توسعه صنعتی و اقتصادی و همچنین تلاش کشورهایی مانند امریکا و چین با تصویب بسته‌های محرک مالی، از روند رو به رشد فولادسازی جهان حمایت کرد. اما روند صعودی تولید فولاد دنیا ادامه‌دار نبود. بحران انرژی در چین و کمبود قابل‌توجه گاز در اروپا از موانع اصلی تداوم تولید فولادسازی در جهان هستند. در همین حال انتشار آمار اقتصادی چین حکایت از آن دارد که این کشور از روند توسعه اقتصادی پیش‌بینی‌شده در سال ۲۰۲۱، جامانده است. دولت امریکا نیز در نظر دارد با هدف کاهش نرخ تورم سیاست‌های انقباض مالی در پیش بگیرد؛ تمامی موارد یادشده روند تولید فولاد را کند خواهند کرد. کما اینکه طی ماه‌های اخیر شاهد اثرات آن بر عملکرد صنایع فولادی بوده‌ایم.