هرچند در بخشی از جهان، زنان در عالم واقعیت، افسانه تحقق انقلاب صنعتی چهارم را رقم می‌زنند و با تلاش بسیار، سعی می‌کنند با ادغام فناوری‌های پیشرفته مانند هوش‌مصنوعی، اینترنت اشیا و رباتیک، آینده جدیدی را برای زمین و ساکنان آن به‌وجود بیاورند،اما هنوز هم در بسیاری از نقاط جهان هستند زنانی که یا نمی‌توانند تحصیل کنند یا اگر تحصیلکرده باشند، جایگاه شغلی مناسب را به‌دست نخواهند آورد یا اگر به جایگاه مناسب خود برسند، دستمزد و امکانات مناسب را دریافت نخواهند کرد.

به‌دنبال عدالت

یک نقل‌قول قدیمی از « آکسفام » (یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های بین‌المللی امدادرسانی برای ریشه‌کن کردن فقر و بی‌عدالتی) می‌گوید زنان که نیمی از جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهند، حدود دوسوم از کارهای دنیا را برعهده دارند،اما کمتر از یک درصد از دارایی‌های جهان در اختیارشان است و سهم‌شان از درآمد جهانی، رقمی بیش از ۳۶ درصد نیست. دلیل این وضعیت هم، چیزی نیست جز اینکه زنان، بیشتر کارها را بی‌جیره و مواجب و بیشتر در ارتباط با وظایف خانه‌داری انجام می‌دهند و حتی برای کارهای خارج از خانه هم، دستمزد پایینی می‌گیرند. البته، این تصویر همه‌جای دنیا نیست. همان‌گونه که در بسیاری از نقاط جهان، تبعیض جنسیتی و شغلی فراوان، مانع از دستیابی زنان به جایگاه واقعی‌شان شده است،اما در برخی نقاط کره زمین، زنان به مدد تلاش‌های‌شان در چند دهه گذشته، توانسته‌اند به‌اندازه‌ای در زمینه‌های گوناگون رشد کنند که هم‌اکنون، ورای دیوارهای قصه و افسانه، در عالم واقعیت تا جایی پیش بروند که نقش اصلی را در مسیر تحقق انقلاب صنعتی چهارم ایفا کنند و الگوهای قدرتمندی برای ارتقای توانمندی‌های زنان در دنیای جدید شوند.

به‌ ‎ عنوان نمونه، « فی فی لی » زن چینی ۴۷ ساله‌ای است که توانست هوش‌مصنوعی را وارد عصر جدیدی کند یا « مری بارا » مدیرعامل جنرال‌موتورز، که از کارگری شروع کرد،اما توانست به این جایگاه برسد و علاوه بر حل بحران‌های زیاد این شرکت، شکاف دستمزد جنسیتی را از بین ببرد. « جینی رومتی » مدیرعامل سابق ‌ای بی‌ ام هم، تغییرات جسورانه‌ای در این شرکت بزرگ به‌وجود آورد و موفق شد تا جایزه معتبری در زمینه ابتکارهایی برای افزایش توانمندی‌های زنان را به‌دست آورد. از دیگر زنان تاثیرگذار این عرصه، « رشما ساوجانی » بنیان‌گذار و مدیرعامل استارت‌آپی است که مسئولیت توانمندسازی دختران جوان و حمایت از فعالیت‌های کاری بانوان را برعهده دارد؛ فهرست این زنان قدرتمند در جهان، طولانی است و ادامه‌دار.

اسناد و قوانین

تا پیش از عصر صنعتی، بیشترین فعالیت زنان، کار در مزرعه و انجام امور نگهداری از فرزندان و سامان دادن به امور منزل بود. اما از این دوره به بعد، زنان برای دستیابی به استقلال مالی، کسب هویت شخصی و مشارکت در تامین هزینه‌های خانواده، از خانه بیرون زدند و به کار، در کارگاه‌ها و کارخانه‌ها پرداختند. همین امر، موجب شد قوانینی برای استخدام و شرایط کار و میزان دستمزد و مرخصی زنان وضع شود.از جمله اسناد و قوانین مرتبط با اشتغال زنان، می‌توان از اعلامیه جهانی حقوق بشر، مقاوله‌نامه‌های گوناگون جهانی، قانون اساسی ایران و... را نام برد. در اعلامیه جهانی حقوق بشر برای نخستین‌بار، حقوق اساسی بشر که باید به‌طورجهانی موردحمایت قرار گیرد، موردتوجه جدی قرار گرفت. حال، پس از گذشت ۷۵ سال از تصویب این اعلامیه و پذیرش حقوق زنان به‌عنوان حقوق بشر، باید برای دستیابی به جوامع پایدار و صلح‌آمیز، با ظرفیت کامل انسانی ـ زن و مرد ـ برای نیل به توسعه پایدار تلاش کرد و بدانیم اگر به حقوق زنان احترام بگذاریم، می‌توانیم به جامعه‌ای عاری از تبعیض دست یابیم.

در قوانین کشورمان نیز، به مواردی برمی‌خوریم که به مسئله اشتغال زنان اشاره شده است؛ از جمله در قانون اساسی، تامین حقوق همه‌جانبه افراد ـ اعم از زنان و مردان ـ از وظایف دولت محسوب شده است. بخشی از این حقوق هم، به شغل زنان برمی‌گردد. پس، حقوق شغلی زنان و مردان ایران به‌طوریکسان موردحمایت قانون قرار دارد. قانون خدمت نیمه‌وقت بانوان، قانون دیگری است که سال ۱۳۶۲ در مجلس به‌تصویب رسید و براساس آن، وزارتخانه‌ها و موسسات و شرکت‌ها، در صورت تقاضای بانوان کارمند رسمی و ثابت خود و با موافقت بالاترین مقام مسئول، می‌توانند خدمت آنان را نیمه‌وقت تعیین کنند.

در بررسی اسناد بین‌المللی و داخلی، این نتیجه به‌دست می‌آید که هر کسی حق دارد کار کند، کار خود را آزادانه انتخاب کند، خواستار شرایط منصفانه و رضایت‌بخش، برای کار باشد و در مقابل بیکاری، موردحمایت قرار گیرد. به‌علاوه، همه حق دارند در مقابل کار مساوی، دستمزد مساوی دریافت کنند.هرچند، تاکنون برای رفع تبعیض و تفاوت میان زن و مرد، نتایج خوبی ـ مانند حق قضاوت برای زنان واجد شرایط، همانند مردان ـ به‌دست آمده است،اما هنوز نمونه‌های فراوانی را می‌توان دید و شنید که فرصت‌های شغلی یا حقوق و مزایای کاری، به‌تساوی در میان زنان و مردان قسمت نمی‌شود و زنان، مجبور می‌شوند برای حفظ و بقای خود در بازار کار، تبعیض‌های فراوانی را تحمل کنند. زنان ایران، که راه زیادی را از به‌دست آوردن حق رأی تا حق تحصیل و حق کار کردن، پشت‌سر گذاشته‌اند، برای اینکه به حقوق اصلی خود دست پیدا کنند، هنوز هم، باید راه زیادی را بپیمایند و از فراز و نشیب‌های فراوانی بگذرند.شاید گفته شود، مانعی بر سر راه زنان وجود ندارد،اما در اصل، موانع ناپیدا و نامرئی زیادی وجود دارد که موجب می‌شود برای مثال، در حالی که زنان ۲۵ درصد کرسی‌های نمایندگی مجلس عراق و ۳۵ درصد مجلس اقلیم کردستان را در اختیار دارند، این سهم، در مجلس ایران به ۳ درصد برسد. آن هم بیشتر زنانی در جایگاه نمایندگی مجلس قرار می‌گیرند که کمتر به فکر پیگیری و تلاش برای تصویب قوانین مفید به حال زنان هستند.یا اینکه در برخی جاها، اگر نامی از زنان در ترکیب شرکت‌ها یا هیات‌مدیره‌ها برده می‌شود بیشتر، حضوری تشریفاتی است تا واقعی. به هر روی، چیزی که در جهان امروز به اثبات رسیده، این است که اگر بستر مناسب برای فعالیت زنان فراهم شود، علاوه بر بهره بردن از نیروی کار و فکر نیمی از جامعه، اقتصاد کشور پیشرفته‌تر و رفاه مردم نیز بیشتر خواهد شد.