دولت اعلام کرده طرح کالابرگ با هدف تقویت سلامت غذایی و حمایت از معیشت خانوار به اجرا درآمده است و به ‌ تدریج در سراسر کشور عملیاتی خواهد شد. پیش از این، دولت اجرای پایلوت و آزمایشی طرح کالابرگ را به ‌ منظور شناسایی ضعف ‌ ها و آماده ‌ سازی بسترهای فنی برای اجرای گسترده این طرح در دستور کار خود قرار داد. از ابتدای تدوین و تنظیم اهداف ساماندهی بازار با کالابرگ، این طرح موافقان و مخالفانی داشته است و هریک نظرات مختلف و مستندی را برای اثبات صحبت ‌ های خود ارائه داده ‌ اند. موافقان اجرای طرح کالابرگ، این اقدام را در راستای بهبود روند تخصیص یارانه ‌ ها دانسته ‌ اند و معتقدند با این کار، اقشار مختلف به ‌ نحوی مناسب از این منابع مالی بهره ‌ مند خواهند شد، اما در این میان، مخالفان نیز نظر دیگری دارند و بر این باور هستند که نه ‌ تنها طرح کالابرگ ناکارآمد است و منجر به تشویش بیشتر بازار می ‌ شود، بلکه آنها معتقدند حتی هنوز زیرساخت ‌ های فنی و تجهیزاتی برای اجرای این طرح نیز مهیا نشده است. یکی از زیرساخت ‌ ها و بسترهای مهم برای اجرای طرح کالابرگ، دارا بودن بانک اطلاعاتی معتبر از تمامی اقشار است که هنوز در این بحث ضعف ‌ های جدی وجود دارد. بنابراین، اظهارنظرات چندگانه، همچنان برای اجرای طرح کالابرگ وجود دارند و باید دید در ادامه، دولت به کدام ‌ یک از این صحبت ‌ ها گوش خواهد کرد. صمت در این گزارش، با کارشناسان و فعالان اقتصادی درباره اجرای طرح کالابرگ و ابعاد مختلف آن به گفت ‌ وگو پرداخته است.

تهران هنوز آمادگی اجرای طرح کالابرگ را ندارد

رضا پاشابیگی دریانی، رئیس اتحادیه صنف خواربارفروشان شهرستان تهران در گفت ‌ وگو با صمت، ابتدا به اجرایی شدن طرح کالابرگ در شهرستان ‌ های مختلف اشاره کرد و در این ‌ باره گفت: طرح کالابرگ الکترونیکی تا پیش از این در چند شهرستان اجرایی و اخبار این اقدامات طی یک سال اخیر منتشر شده است. باوجود این اقدامات، هنوز به ‌ طورشفاف معلوم نیست که طرح کالابرگ در شهرستان ‌ های مختلف چه نتایجی داشته و چقدر موفق عمل کرده است، چرا که در اجرای طرح ‌ های این ‌ چنینی، میزان استقبال مردم، نحوه برخورد صاحبان واحدهای صنفی با طرح جدید و کارآمدی آن برای تنظیم ‌ گری بازار اهمیت دارد و از این نظر باید بررسی کرد که طرح کالابرگ تا به امروز تا چه حد توانسته در دستیابی به اهداف خود موفق باشد. این فعال صنفی ادامه داد: دولت پس از اجرای طرح کالابرگ در تعدادی شهرستان، حال قصد دارد این طرح را عمومی کند. در این ‌ باره باید گفت در شهرهای بزرگ مانند تهران که از نظر جمعیت و فعالیت ‌ های صنفی بسیار بزرگ ‌ تر و کلان ‌ تر از سایر شهرها محسوب می ‌ شود، کار به ‌ راحتی اجرا در شهرستان ‌ های کوچک نیست. به ‌ دلیل گستردگی و وسعت پایتخت، ساماندهی و اجرای طرح ‌ هایی مانند طرح کالابرگ، الزامات مربوط به خود را می ‌ طلبد. پاشابیگی خاطرنشان کرد: در حال ‌ حاضر به صاحبان واحدهای صنفی اعلام کردیم که در سامانه ‌ های مربوطه ثبت ‌ نام و اطلاعات مربوط به فعالیت ‌ ها و واحدهای خود را ثبت کنند. با این وجود، به ‌ دلیل نبود شفافیت کامل در اجرای طرح کالابرگ برای صاحبان واحدهای صنفی و همچنین اطلاع ‌ رسانی ‌ های محدود درباره نتایج اجرای طرح مذکور در سایر شهرستان ‌ ها، فعالان اقتصادی تمایل چندانی برای شرکت در این طرح ندارند.

مردم از نتایج طرح ‌ ها باخبر شوند

رئیس اتحادیه صنف خواربارفروشان تهران، وجود تمایل از سوی فعالان صنفی و مردم را یکی از شروط مهم موفقیت اجرای طرح کالابرگ دانست و در این ‌ باره گفت: همان ‌ طور که پیش ‌ تر گفته شد، هنوز فعالان صنفی آگاهی کاملی از روند اجرای طرح کالابرگ و نتایج آن طی یک سال اخیر ندارند. حتی برخی تصور می ‌ کنند این طرح به ‌ طورمستقیم بر روند مالیات ‌ ستانی تاثیر دارد که بنا بر اظهارات مقامات دولتی، طرح کالابرگ ارتباطی با مسئله مالیات ندارد. بنابراین، مهم ‌ ترین کمبودی که در زمینه اجرای طرح مذکور به ‌ نظر می ‌ رسد، بحث شفافیت عملکرد کالابرگ الکترونیکی هم برای مردم و هم برای فعالان صنفی است. مردم نیز باید از موفقیت ‌ ها و پیامدهای این طرح مطلع شوند تا بتوانند از اجرای گسترده آن استقبال کنند. پاشابیگی ادامه داد: در حال ‌ حاضر به فعالان صنفی که شامل طرح کالابرگ می ‌ شوند، اعلام کردیم اطلاعات خود را در سامانه ‌ های مربوطه ثبت کنند تا اگر نوبت به اجرای این طرح در تهران رسید، کار با سرعت بیشتری انجام گیرد. در چنین شرایطی آمادگی اصناف نیز بیشتر می ‌ شود و بستر روانی بهتری برای اجرای طرح کالابرگ در پایتخت وجود خواهد داشت.

بسترهای اقتصادی فراهم شود

رئیس اتحادیه صنف خواربارفروشان شهرستان تهران در ادامه صحبت ‌ های خود پیامدهای اجرای طرح کالابرگ را مثبت توصیف کرد و در این ‌ باره توضیح داد: به ‌ طورکلی، طرح کالابرگ الکترونیکی را می ‌ توان مفید و کاربردی ارزیابی کرد، اما به ‌ ثمر رسیدن پیامدهای مثبت این طرح، مشروط به وجود بسترها و اجرای صحیح آن است. به ‌ بیان ‌ دیگر، تنها ذات برنامه ‌ ها به ‌ ویژه طرح ‌ های اقتصادی مهم نیست و باید شیوه اجرای آنها نیز مناسب باشد. در رابطه با اجرای طرح کالابرگ، ابتدا باید کالاهایی که در این طرح قرار می ‌ گیرند، به ‌ طورکامل شناسایی شوند. در ادامه نیز، دولت باید مبالغی را که تحت ‌ عنوان یارانه هستند، به ‌ طورکامل و در مدت زمان ‌ های مناسب و مشخص ‌ شده، به مغازه ‌ داران و فعالان صنفی بپردازد. در این صورت، می ‌ توان به اجرای موفقیت ‌ آمیز طرح کالابرگ، امیدوار بود. پاشابیگی شفاف ‌ سازی را یکی از ارکان مهم موفقیت طرح ‌ های اقتصادی توصیف کرد و گفت: طرح کالابرگ الکترونیکی به ‌ منظور ساماندهی نظام پرداخت یارانه و تامین بهینه کالاها در بازار تدوین و اجرایی شده است. چه در صنوف خواربار، چه در سایر واحدهای صنفی که کالاهای عرضه ‌ شده در آنها مشمول طرح کالابرگ الکترونیکی می ‌ شوند، می ‌ توانند از مزایای طرح کالابرگ الکترونیکی بهره ‌ مند شوند، اما همان ‌ طور که پیش ‌ تر نیز به آن اشاره شد، نحوه اجرای طرح ‌ ها تعیین ‌ کننده اصلی میزان موفقیت آنها است.

استقبال متفاوت مردم از کالابرگ

این فعال صنفی در پایان صحبت ‌ های خود پذیرش مردم از طرح کالابرگ را شرط مهم موفقیت این طرح دانست و در این ‌ باره تصریح کرد: شرایط طرح نوشته ‌ شده روی کاغذ با اجرای برنامه ‌ های کلان یکسان نیست و این مسئله حائزاهمیت است. باید در مرحله اجرا دید،؛ مردم تا چه میزان از این طرح استقبال می ‌ کنند، چرا که برخی معتقدند اگر مبلغ مادی این یارانه ‌ ها به ‌ طورمستقیم به آنها پرداخت شود، راضی ‌ تر هستند و راحت ‌ تر می ‌ توانند هزینه ‌ ها و خریدهای خود را مدیریت کنند. بنابراین، نظر مردم در پیشبرد طرح کالابرگ حائزاهمیت است و باید در ادامه دید صاحبان واحدهای صنفی و همچنین مردم به ‌ عنوان ارکان اصلی اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی، چه استقبالی از این طرح خواهند داشت.

طرح کالابرگ، شفاف نیست

خسرو فروغان ‌ گران ‌ سایه، رئیس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی تهران در گفت ‌ وگو با صمت، به ابعاد منفی اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی اشاره کرد و گفت: از ابتدای امسال تا به امروز دولت در ۴ استان طرح کالابرگ الکترونیکی را اجرایی کرد و حال خبر از اجرای سراسری آن به ‌ گوش می ‌ رسد. برخی این طرح را دارای ابعاد مثبت دانسته ‌ اند و بر این باور هستند که بازار با کالابرگ ساماندهی خواهد شد. در حالی که به ‌ نظر من، این طرح نه ‌ تنها به ثبات بازار کمک نخواهد کرد، بلکه در ادامه مشکلاتی را برای مردم به ‌ وجود خواهد آورد. در حال ‌ حاضر سازکار رسمی این طرح اعلام نشده است و شبهات متعددی برای فعالان صنفی و همچنین مردم به ‌ عنوان مصرف ‌ کنندگان وجود دارد.

وی ادامه داد: علاوه بر نبود شفافیت در نتایج و دستاوردهای اجرای پایلوت طرح کالابرگ الکترونیکی، فراهم نبودن زیرساخت ‌ های فنی یکی از معایبی است که منتقدان به این طرح وارد می ‌ کنند. منتقدان بر این باور هستند که ایجاد فساد در روند توزیع کالا، یکی از پیامدهای منفی آن و از سویی دیگر، باتوجه به فرهنگ و شرایط اقتصادی که در حال ‌ حاضر در کشور حکمفرما است، طرح ‌ هایی مانند کالابرگ، نمی ‌ تواند بازار را به ‌ سامان برساند. از این ‌ رو، مناسب است تا دولت ابتدا مشکلات فعلی در زمینه قیمت ‌ گذاری و نظارت بر توزیع بازار را برطرف و در ادامه، برنامه ‌ های کاربردی و راهگشا را برای بازار تدوین و اجرایی کند.

اهمیت نگاه به راهکارهای بین ‌ المللی

گران ‌ سایه در ادامه، رفع مشکلات به ‌ صورت ریشه ‌ ای را یکی از راهکارهای برون ‌ رفت از چالش ‌ های فعلی بازار داخلی عنوان کرد و در این ‌ باره گفت: چالش ‌ های اقتصادی فعلی، ریشه ‌ ای است و باید برنامه ‌ های کاربردی را برای این مسائل درنظر گرفت. لازمه تدوین این نوع برنامه، اصلاح رویکرد دولت نسبت به مسائل اقتصادی است. با اجرای طرح ‌ های نامناسب و ناموفق، تنها اقشار ضعیف و متوسط بیشتر آزار خواهند دید و نمی ‌ توان انتظار بهبود شرایط اقتصادی را داشت. راهکارهای زیادی برای به ‌ ثبات رساندن بازار وجود دارد و مناسب به ‌ نظر می ‌ رسد تا دولت به ‌ سمت اتخاذ راه ‌ های مناسب متمایل شود. وی در ادامه تصریح کرد: یکی از دلایل اصلی تاکید دولت و برخی افراد برای اجرایی شدن طرح کالابرگ الکترونیکی، ساماندهی نظام توزیع کالاها و بهینه کردن روند توزیع منابع یارانه است، اما به ‌ نظر می ‌ رسد طرح کالابرگ، چنین نتیجه ‌ ای را در برنداشته باشد، چرا که در بحث ساماندهی و نظام توزیع، نقایص متعددی داریم که رسیدگی به آنها از مهم ‌ ترین الزامات است. بنابراین، به ‌ منظور رفع مشکلات بازار باید پایه ‌ های نظام بازرگانی داخلی به صلاح آیند و بستری فراهم شود تا در بخش ‌ های مختلف بازار مانند روند نظام توزیع، تولید، نظارت و سایر موارد مربوطه، خلأهای فعلی بهبود یابند. این بهبود با برنامه ‌ ریزی و پیروی کردن از الگوهای کشورهای توسعه ‌ یافته امکان ‌ پذیر است. این فعال اقتصادی تاکید کرد: اگر به نظام تنظیم بازار کشورهای پیشرفته نگاه کنیم، خواهیم دید هیچ ‌ یک روش ‌ هایی یکسان با روند فعلی در ایران را به ‌ کار نگرفته ‌ اند. آنها تلاش کردند تا با حفظ پایه ‌ های پولی و ارزش مولفه ‌ های اقتصادی خود، بازار داخلی کشورهای خود را سامان دهند و از حقوق تولیدکننده و مصرف ‌ کننده دفاع کنند. از این ‌ رو، نیاز فعلی اقتصاد ایران، عمل کردن براساس استانداردهای بین ‌ المللی در بحث تنظیم ‌ گری بازار بدون وجود سیاست ‌ های مداخله ‌ ای و دستوری است.

سخن پایانی

در گزارش به نگاه ‌ های مختلف درباره طرح کالابرگ الکترونیکی پرداخته شد؛ این طرح، مدافعان و مخالفان متعددی دارد که رویکرد هر بخش، باید موردتوجه قرار گیرد، چرا که هدف از تدوین و اجرای برنامه ‌ های اقتصادی، رفع چالش ‌ های حاکم بر بازار است. از بین رفتن حباب ‌ های قیمتی برای کالاها، کاهش نرخ تمام ‌ شده اقلام مختلف با حمایت از تولید و صنعت، حمایت از مصرف ‌ کننده به ‌ عنوان مهم ‌ ترین بازیگر بازار داخلی، رفع نابسامانی ‌ های مربوط به پایه پولی و حفظ ارزش مولفه ‌ های اقتصادی، از جمله مهم ‌ ترین نیازهای فعلی اقتصاد در کشور است. در شرایطی که پایه پولی کشور روزبه ‌ روز تضعیف و تورم بیشتر بر جامعه حاکم می ‌ شود، تاکید و توجه به اجرای طرح ‌ هایی مانند کالابرگ الکترونیکی، بیشتر شبیه پاک کردن صورت ‌ مسئله است. به ‌ نظر می ‌ رسد دولت و تمام مقامات دولتی، باید مسئول شرایط نابسامان بازار بوده و به ‌ جای اجرای سریع و بدون برنامه طرح ‌ های اقتصادی، نگاهی ریشه ‌ ای به مسائل فعلی داشته باشند. اگر نگاهی به بازار داشته باشیم، می ‌ بینیم تورم فزاینده طی یک سال اخیر نه ‌ تنها کنترل نشده، بلکه باعث ازهم ‌ پاشیدگی بنیان بسیاری از خانوارها شده است. زلزله ‌ های اقتصادی که دولت سیزدهم به مردم تحمیل کرده، با راهکارهایی مانند کالابرگ الکترونیکی، از بین نخواهد رفت.