مهدی صبایی، مدیرعامل صندوق تثبیت بازار سرمایه نیز از تزریق ۶ هزار میلیارد تومان دیگر از منابع صندوق توسعه به صندوق تثبیت خبر داد. بدین‌ترتیب انتظار می‌رود در سال جاری در مجموع ۷ هزار میلیارد تومان از منابع صندوق توسعه ملی با هدف جلب اعتماد سرمایه‌گذاران به بورس تهران تزریق شود. در چنین شرایطی، چند سوال اساسی مطرح می‌شود؛ نخست آنکه آیا این‌گونه حمایت‌های مستقیم و تزریق نقدینگی به بورس، راه‌حل درستی است یا خیر؟ بسیاری از کارشناسان و فعالان بورسی مخالف تزریق نقدینگی به بورس از سوی دولت و دخالت آشکار این نهاد سیاست‌گذار در عملکرد بورس هستند، با این وجود تاکید دارند که دخالت‌های سیاست‌گذاران در بورس تهران در سایر حوزه‌های سیاست‌گذاری ادامه دارد و سیگنال‌های منفی متعددی را روانه بازار می‌کند. در چنین شرایطی، این‌گونه حمایت‌ها می‌تواند به‌منزله توجه سیاست‌گذاران به بازار سرمایه باشد. البته تزریق هزار میلیارد تومان نقدینگی به بورس تهران با توجه به‌جایگاه و اثرگذاری بازار سرمایه ما، رقم قابل‌توجهی نیست و تنها جنبه روانی دارد. باوجود نقاط قوت و ضعف تزریق نقدینگی از سوی صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار، عملکرد این صندوق در شرایط نابسامان بورس نیز جای سوال دارد؟

نگاهی به دلایل رشد محدود بورس تهران

بورس تهران در هفته‌های گذشته روزهای مثبتی را پشت‌سر نگذاشته است. البته در روزهایی شاهد بازگشت بازار به روند صعودی بوده‌ایم، اما روند کلی بازار امیدوارکننده نبوده است. با این وجود، هرازگاهی خبرهایی مبنی بر تزریق نقدینگی از منابع صندوق توسعه ملی در بازار سهام، مطرح می‌شود که خود محرکی برای بازار سرمایه است. این اقدام، زمینه جلب اعتماد مردم را به بورس فراهم می‌کند، اما به اعتقاد برخی از فعالان بازار، هر نوع دخالت مستقیم دولت در بازار سرمایه منفی است. با این وجود، پس از انتشار خبر تزریق نقدینگی به صندوق تثبیت بازار، شاهد بازگشت بورس تهران به مسیر صعودی بودیم. شاخص کل بورس تهران در روز شنبه 15 مرداد، مسیر صعودی را پشت‌سر گذاشت. شاخص کل بورس در روز شنبه با رشد بیش از ۱۱ هزار واحدی در سطح یک میلیون و ۴۴۸ هزار واحدی ایستاد. البته علاوه بر تزریق نقدینگی به این بازار، انتشار اخبار مثبت از مذاکرات رفع تحریم در وین، محرک اصلی دیگری برای بورس تهران بود، تا جایی‌که پس از مدت‌ها شاهد ورود پول حقیقی به این بازار بودیم. روند رو به رشد شاخص پس از تعطیلات 16 و 17 مرداد با شیب بسیار ملایمی ادامه یافت، تاجایی‌که شاخص کل بورس با صعود ۳ هزار واحدی به عدد یک میلیون و ۴۵۱ هزار واحد رسید. البته به اعتقاد بسیاری از فعالان بازار، امید به احیای برجام، یکی از دلایل تداوم روند رو به رشد بورس تهران در روز سه‌شنبه 18 مرداد بود.

حمایت روانی

یاسر فلاح، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی تزریق هزار میلیارد تومان از منابع صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه و تاثیر آن بر عملکرد بورس تهران، اظهار کرد: با توجه به شرایط کنونی بازار سرمایه، هزار میلیارد تومان، رقم قابل‌توجهی نیست. به‌ویژه آنکه مبالغی که قرار بود از سمت صندوق توسعه ملی به صندوق تثبیت بازار سرمایه تزریق شود، هنوز به شکل کامل، محقق نشده است؛ بنابراین تزریق هزار میلیارد تومان نمی‌تواند بر کاهش نقدینگی بورس غلبه کند و موتور محرک بازار باشد یا به‌اندازه کافی برای بازار جذابیت ایجاد کند.

صندوق توسعه ملی از سود بورس منتفع می‌شود

وی افزود: در همین حال باید خاطرنشان کرد که تزریق نقدینگی از سوی صندوق توسعه ملی به بورس به‌منزله سرمایه‌گذاری این صندوق در بازار سرمایه است؛ یعنی قرار نیست صندوق توسعه ملی، پولی را به بازار سرمایه ببخشد، بلکه صندوق توسعه ملی بابت سرمایه‌گذاری در صندوق تثبیت بازار سرمایه، سود دریافت خواهد کرد. روند رو به رشد تورم در اقتصاد ما، افزایش مداوم قیمت ارز، بالا رفتن بهای محصولات و کامودیتی‌ها در سطح جهان در بلندمدت و... زمینه‌ساز رشد سودآوری بازار سرمایه در بلندمدت هستند. به‌این‌ترتیب، صندوق توسعه ملی در بلندمدت از منافع سرمایه‌گذاری این بخش منتفع خواهد شد.

فلاح درباره نقش صندوق تثبیت در هزینه‌کرد سرمایه تزریق‌شده به آن از سوی صندوق توسعه ملی، گفت: صندوق تثبیت در شرایطی که بازار با ترس عمومی روبه‌رو است، نقش حمایتی دارد؛ یعنی در شرایطی که شاهد شکل‌گیری صف‌های سنگین فروش سهام هستیم، این صندوق با خرید سهام، نقش حمایت از بورس را بر عهده می‌گیرد. البته صندوق تثبیت بازار سرمایه نیز خود را در موقعیت زیان قرار نمی‌دهد؛ این صندوق در شرایط نزولی از سهم‌های ارزشمند حمایت می‌کند و با گذشت زمان و ایجاد تقاضا در بازار، سهم‌های خود را در قیمت بالاتر به فروش می‌رساند و عملا از شرایط منتفع خواهد شد.

سرمایه‌گذاری بلندمدت در بورس

این کارشناس بازار سرمایه در ادامه و در ارزیابی عملکرد بازار سرمایه، گفت: بازار در حال حاضر در موقعیت ارزنده‌ای قرار دارد و قیمت سهام بنگاه‌ها پایین‌تر از ارزش ذاتی آنها معامله می‌شود؛ درنتیجه بازار سرمایه می‌تواند به‌عنوان مرجع مناسبی برای سرمایه‌گذاری مورداستفاده قرار گیرد؛ یعنی صاحبان سرمایه می‌توانند با احتساب افق میان‌مدت در بورس سرمایه‌گذاری کنند.

فلاح گفت: با این وجود، ابهاماتی بر عملکرد این بازار سایه انداخته و افق نامعلوم مذاکرات وین و رفع تحریم‌ها، از مهم‌ترین سیگنال‌های منفی حاکم بر این بازار است. در چنین شرایطی حتی سمت‌وسوی نرخ ارز را هم نمی‌توان پیش‌بینی کرد و تغییر مداوم سیاست‌گذاری‌های دولت و دخالت دولت در عملکرد صنایع، بر بار مشکلات فعالان صنعتی می‌افزاید. این‌گونه اقدامات و تغییرات مداوم در روند سیاست‌گذاری دولت، سودآوری صنایع را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و فعالان بازار را با ابهامات گسترده‌ای روبه‌رو می‌کند.

این فعال بازار سرمایه گفت: رشد قابل‌توجه تورم در سایر بازارهای موازی نیز بر عملکرد بورس تهران تاثیر منفی داشته و سرمایه‌گذاری در بخش ملک، خودرو، طلا، ارز و... همچنان از جذابیت بالایی برخوردار است؛ بنابراین بسیاری از صاحبان سرمایه ترجیح می‌دهند در این بخش سرمایه‌گذاری کنند. به‌ویژه آنکه سرمایه‌گذاری در حوزه‌های یادشده هنوز معافیت مالیاتی دارد. با این وجود، به اعتقاد من، بورس تهران نسبت به سایر بازارهای موازی، در بلندمدت سود بیشتری را ایجاد می‌کند؛ یعنی به این بازار باید با دید بلندمدت ۵ تا ۱۰ ساله نگریست و اقدام به سرمایه‌گذاری در آن کرد.

تزریق ناکارآمد نقدینگی به بورس

فردین آقابزرگی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: دخالت مستقیم دولت در بازار سرمایه اشتباه است. نظام حمایت از بورس تهران و بازارسازی باید درون‌زا باشد، اما چنانچه منابعی خارج از فضای بازار سرمایه صرفا به نیت کنترل قیمت سهام یا جلوگیری از کاهش یا افزایش شاخص به این بازار تزریق شود، بدون تردید نتیجه‌بخش نخواهد بود. در واقع چنین سیاست‌های حمایت‌گرانه مستقیمی فاقد کارآیی و اثربخشی لازم هستند؛ بنابراین شاهد اجرای چنین سیاست‌هایی در هیچ کشوری نیستیم.

آقابزرگی با اشاره به سیاست‌های ضدتولید در کشور گفت: در طول سال‌های گذشته، شاهد تغییرات مداوم سیاست‌های اخذشده از سوی مدیران و سیاست‌گذاران کشور بوده‌ایم. به‌عنوان نمونه، چندی پیش و با وضع تعرفه روی صادرات محصولات فلزی و معدنی و...، از سودآوری بنگاه‌های فعال در این بخش به‌شدت کاسته شد. در چنین شرایطی از سیاست‌گذاران انتظار می‌رود به‌جای تزریق نقدینگی به بازار، از تصویب چنین دستورالعمل‌های ضدتولیدی خودداری کنند. بدون تردید، توقف سیاست‌های اشتباه دولت به‌مراتب موثرتر از تزریق هزار میلیارد تومان نقدینگی به صندوق تثبیت بازار خواهد بود.

تاثیرگذاری نه‌چندان مطلوب

این فعال بازار سرمایه افزود: حجم و ارزش بازار سرمایه ما در طول سال‌های گذشته به‌شدت افزایش یافته و در چنین شرایطی، تزریق هزار میلیارد تومان به این بازار، رقم بسیار ناچیزی است که بیشتر جنبه نمایشی دارد. این رقم، تنها معادل ارزش یک ساعت معاملات بورس و فرابورس تهران است.

وی در ادامه اظهار کرد: این نقدینگی در نهایت از سوی صندوق تثبیت بازار به سهم‌هایی می‌رسد که پرگردش‌ بوده و از نقدشوندگی خوبی برخوردار هستند، بنابراین این‌گونه اقدامات مشکلات سهامداران خرد را برطرف نخواهد کرد.

این فعال بازارسرمایه تاکید کرد: صندوق توسعه ملی برای رسیدگی به امور کلان راه‌اندازی شده است و حمایت از بورس از وظایف این صندوق نیست. به‌ویژه آنکه در بسیاری موارد شاهدیم که سیاست‌های غلط دولتمردان، از ارزش این بازار می‌کاهد و درنتیجه صندوق توسعه ملی، قربانی سیاست‌های غلط خواهد شد. آقابزرگی در ادامه وضعیت کنونی بورس تهران را در شرایط تعادلی دانست و افزود: کاهش ادامه‌دار ارزش سهم‌ها در یک سال و نیم گذشته و افزایش سود عملکردی شرکت‌ها نسبت به دوره مشابه سال گذشته موجب شده در حال حاضر بازار سرمایه ما در نقطه تعادل باشد. در چنین شرایطی، تزریق رقم محدود هزار میلیارد تومان نقدینگی به این بازار، با توجه به چالش‌هایی که عملکرد آن را تحت‌تاثیر منفی قرار داده، تنها اثر مثبت روانی برای فعالان خرد بازار دارد، اما در مقیاس کلان و بزرگ‌تر نتیجه‌بخش نبوده و نخواهد بود.

سیگنال امیدبخش

محمدرضا آرام، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با صمت عنوان کرد: سرمایه‌گذاری از سوی یک نهاد مهم ملی مانند صندوق توسعه ملی در بازار سرمایه و شرکت‌های بزرگ بورسی کشور، سیگنال مثبتی به بازار می‌دهد. به بیان دیگر، اعتماد صاحبان سهام را به این بخش تقویت می‌کند، چراکه این سرمایه‌گذاری حکایت از آن دارد که یک نهاد مهم ملی، سهام شرکت‌های بورسی را در قیمت‌های فعلی، خریداری می‌کند. درنتیجه نرخ کف در بازار ایجاد خواهد شد؛ یعنی شاخص کل بازار حداقلی را پیدا می‌کند که همین وضعیت فعلی است. این کارشناس بازار سرمایه درباره تزریق نقدینگی از سوی صندوق توسعه ملی به صندوق توسعه بازار گفت: صندوق تثبیت با هدف کاهش نوسانات بورس شکل گرفته؛ بنابراین انتظار می‌رود تزریق نقدینگی از سوی صندوق توسعه ملی در صندوق تثبیت به نفع بازار سرمایه باشد. صندوق تثبیت این نقدینگی را به‌گونه‌ای سرمایه‌گذاری می‌کند تا نوسانات در بازار سرمایه به حداقل کاهش یابد؛ درنتیجه این سیاست بر جلب اعتماد سرمایه‌گذار تاثیر مثبت خواهد داشت.

سخن پایانی

صندوق تثبیت بازار سرمایه با هدف تثبیت و حفظ شرایط رقابت منصفانه در زمان وقوع بحران‌های مالی و اقتصادی و اجرای سیاست‌های عمومی و حاکمیتی در بازار سرمایه ایجاد شد. هدف اصلی این صندوق، جلب‌اطمینان سرمایه‌گذاران خرد برای تداوم فعالیت در بازار سرمایه است و بر همین اساس نیز منابع صندوق توسعه ملی از طریق صندوق تثبیت روانه بازار سرمایه می‌شود. با این وجود، انتقادهایی به عملکرد این صندوق وارد است. از جمله آنکه پس از انتشار صورت‌های مالی صندوق تثبیت بازار مشخص شد این صندوق در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ سود خوبی را به‌دست آورده است؛ یعنی سهم‌ها را در کف خریداری کرده و در روزهای مثبت به فروش رسانده است. درنتیجه حمایت از بورس آن‌طور که انتظار می‌رفته، اجرایی نشده است؛ بنابراین هزینه‌کرد منابع صندوق توسعه ملی در بازار سرمایه و اثرگذاری آن بر روند معاملات همچنان جای سوال و شبهه دارد.