امروزه در مناسبات بین ‏المللی، انرژی یکی از مهم ‎ ترین ارکان چرخه اقتصادی کشورها است. همچنین با توجه به نوسان ‎ های قیمت نفت در بازارهای جهانی و تاثیر آن در اقتصاد جهانی، انتظار می‏رود صنعت گاز در جهان و استفاده از آن به ‎ عنوان انرژی جایگزین، از اهمیت دوچندانی برخوردار شود. هم ‌ اکنون 50 درصد گاز مصرفی به بخش خانگی ارسال می ‌ شود این درحالی است که مصرف خانگی تا پیش از دوره اوج مصرف، پایین ‌ تر بوده است. بنابراین با توجه به افزایش مصرف خانگی، به ‌ طور طبیعی حفظ جریان پایدار و انتقال گاز از جنوب کشور به مناطق شمالی نیازمند مدیریت مصرف است تا انتقال گاز با معضلاتی نظیر زمان، روبه ‌ رو نشود. اعمال تعرفه پلکانی موثر برای مشترکین پرمصرف گاز، عادلانه ‌ ترین تصمیم برای بهینه ‌‌ سازی مصرف گاز است. بهینه ‌‌ سازی مصرف گاز بسیار مهم و حیاتی است تا بتوانیم ناترازی را کنترل کنیم. صمت در این گزارش به بررسی راه ‌ های کنترل مصرف گاز پرداخته است.

اختصاص ۳۰ درصد یارانه پنهان گاز به مصارف خانگی

فریدون اسعدی، کارشناس انرژی در گفت ‌ وگو با مهر درباره اماواگرهای مصرف گاز خانگی در کشور گفت: کل سهم بخش خانگی و تجاری در مصرف نهایی کشور از گاز ۴۰ درصد است، یعنی بیشترین میزان مصرف گاز در همین بخش ‌ هاست. وی در ادامه بیان کرد: از ۱۸۶ میلیارد متر مکعب گازی که در سال ۹۷ در کشور مصرف شده است سهم نیروگاه ‌ ها ۳۶ درصد، صنعت ۳۰ و بخش خانگی ۲۷ درصد و تجاری ۲ درصد از گاز طبیعی کشور را استفاده کرده ‌ اند. این مسئله یکی از نکالت کلیدی است که باید در حوزه گاز خانگی به آن توجه کنیم.

کارشناس انرژی توضیح داد: سهم نیروگاه ‌ ها در دریافت یارانه پنهان گاز طبیعی ۴۳ درصد، خانگی ۳۰ درصد، صنعت ۲۱ درصد است. این مسئله یکی از نکات بسیار مهم است که در حوزه مصرف گاز موضوعی قابل ‌ توجه است.

اسعدی افزود: سیاست ‌ هایی که ما برای محاسبه نرخ گاز داریم این است که ما در کشور دارای ۴ الی ۵ اقلیم و حدود ۱۲ پله مصرف هستیم. بر مبنای داده ‌ های سال ۹۷ در حدود ۵۱ درصد از مصرف گاز کشور در گروه کم ‌ مصرف است، ۳۶ درصد در گروه مصرف متوسط است و ۱۳ درصد هم در گروه پرمصرف قرار می ‌ گیرد. کارشناس سابق دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش ‌ های مجلس خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم سیاستی را برای جلوگیری از هدر رفت گاز اتخاذ کنیم باید روی همین ۱۳ درصد پرمصرف ‌ ها متمرکز شویم.

اسعدی توضیح داد: در اجرای تعرفه ‌ گذاری پلکانی حتماً باید این گروه ‌ ها را مد نظر قرار دهیم. هر سیاستی را که ما در کشور در ارتباط با کاهش مصرف گاز برای به تراز رساندن میزان تولید و مصرف گاز باید مد نظر قرار گیرد و شکاف بین تولید و مصرف را کاهش دهد، باید روی این ۳۶ درصد مصرف متوسط و ۱۳ درصد گروه پرمصرف متمرکز باشد. اسعدی ادامه داد: کمیسیون انرژی مجلس ۲۶ مهر گزارشی را در ارتباط با به تصویر کشیدن واقعیت ‌ های کشور در بخش گاز خانگی تهیه کرد. بر اساس این گزارش ۲۵۰ میلیون متر مکعب در سال ‌ های آینده در حوزه گاز دچار ناترازی بین تولید و مصرف خواهیم شد. باید هر چه زودتر برای جلوگیری از این اتفاق اقدام کنیم تا این مسئله به پاشنه آشیل کشور تبدیل نشود.

کارشناس سابق دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش ‌ های مجلس توضیح داد: با توجه به اینکه در اجرای تعرفه ‌ گذاری پلکانی گاز خانگی ما نمی ‌ توانیم روی ۵۱ درصد گروه کم ‌ مصرف سیاست قیمتی اتخاذ کنیم، عملاً باید روی ۴۹ درصد مصرف ‌ کننده ‌ های دیگر که مصرف کمتری نسبت به سایرین دارند، یک سری سیاست ‌ های قیمتی بر اساس تعرفه ‌ گذاری پلکانی گاز خانگی اتخاذ کنیم. اسعدی گفت: اتخاذ و یا پیشنهاد اجرای تعرفه ‌ گذاری پلکانی گاز خانگی برای نتیجه گرفتن در این شرایط، آن هم برای کل خانوارها می ‌ تواند منجر به نارضایتی در کشور شود. لذا بهترین راه ‌ حل برای برون ‌ رفت از وضعیت کنونی حداقل برای زمستان امسال اجرای تعرفه ‌ گذاری پلکانی گاز خانگی است.

وی ادامه داد: در فصول سرد سال حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد گاز کشور در بخش خانگی مصرف می ‌ شود. در این شرایط یا باید روی ۱۳ درصد گروه پرمصرف و یا اینکه روی ۳۶ درصد مصرف متوسط و ۱۳ درصد پرمصرف متمرکز کنیم. در همین دو گروه مصرف عملاً سیاست قیمتی برای کاهش مصرف اتخاذ کنیم.

وی افزود: باید از سیاست افزایش نرخ برای کاهش مصرف استفاده کنیم و اقدامات رسانه ‌ ای هم انجام شود و در تلویزیون تبلیغاتی برای ترغیب مردم به مصرف کمتر گاز انجام دهیم. با اجرای تعرفه ‌ گذاری پلکانی توزیع یارانه پنهان هم به نوعی عادلانه ‌ تر و به واقعیت نزدیک ‌ تر می ‌ شود. کارشناس سابق دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش ‌ های مجلس خاطرنشان کرد: متوسط نرخ گاز خانگی هر متر مکعب ۱۰۰ تومان است و این نرخ عددی نیست که مصرف ‌ کننده را واردار به صرفه ‌ جویی در مصرف گاز کند. با این عدد ۱۰۰ تومان دیگر هیچی چیزی نمی ‌ توان خرید. متوسط فروش گاز ۵۰۰ تومان و متوسط صادرات برای هر متر مکعب ۱۰ هزار تومان است. اسعدی ادامه داد: ما ثروت کشورمان را با این نرخ کم به فروش می ‌ رسانیم. با اعمال این سیاست ‌ های ناکارآمد هزینه آن را پرداخت می ‌ کنیم. اخیراً هم شنیده ‌ ایم یک مصوبه ‌ ای از سوی وزارت نفت برای دولت و شورای اقتصاد آمده و تصمیم بر این است که بخاری ‌ های گرید B و c را جایگزین بخاری ‌ های فعلی مورد استفاده مردم کنند که ما را با مشکلات دیگری مواجه خواهد کرد.

رکوردشکنی در مصرف گاز خانگی و تجاری

مسلم رحمانی، سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز درباره مصرف گاز گفت: مصرف گاز بخش خانگی و تجاری به ۵۸۵ میلیون مترمکعب رسیده که با توجه به روندی که اوضاع دمایی کشور دارد این مقدار مصرف به رقم ‌ های بالاتری هم می ‌ رسد.

وی ادامه داد: آمادگی را در شبکه ‌ ها، تأسیسات و خطوط انتقال ایجاد کرده بودیم، اما بر شبکه و خطوط فشار وارد شده و کمی افت فشار ایجاد شده، اما افت فشار ناشی از قطع گاز نخواهیم داشت.

سرپرست مدیریت هماهنگی امور گازرسانی شرکت ملی گاز ایران تاکید کرد: استفاده از پرده ‌ های ضخیم و بستن پنجره ‌ ها در کاهش مصرف مؤثر است، از سویی اگر گاز خوراک ‌ پزی را روشن کردیم فراموش نکنیم آن را خاموش کنیم، نیازی نیست بخاری اتاقی که استفاده نمی ‌ کنیم، روشن باشد و اینکه دمای رفاه تا ۲۱ درجه در خانه رعایت شود.

چقدر گاز در ۱۴۰۰ مصرف شد؟

محمدرضا جولایی، مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران درباره مقدار مصرف کل گاز طبیعی ایران در سال ۱۴۰۰ گفت: از مجموع این مقدار گاز مصرف ‌ شده، ۱۲۲ میلیارد مترمکعب سهم بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده، ۴۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون مترمکعب سهم صنایع عمده و ۷۱ میلیارد مترمکعب گاز تخصیص یافته به نیروگاه ‌ ها بوده است.

وی تصریح کرد: مصرف گاز در سالی که گذشت به ‌ ویژه در بخش نیروگاهی و خانگی رکوردهای تازه ‌ ای ثبت کرد، اما این موضوع مدیریت شد و هیچ قطعی گازی در کشور اتفاق نیفتاد. نیروگاه ‌ ها در سال ۱۳۹۹ به ‌ طور میانگین روزانه ۱۸۰ میلیون مترمکعب گاز دریافت کردند که این مقدار در سال ۱۴۰۰ ، به ۱۹۴ میلیون مترمکعب در روز رسید و نشان ‌ دهنده افزایش ۸ درصدی دریافت گاز آنهاست.

به گفته مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران، میانگین مصرف روزانه گاز طبیعی در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده نیز در سال ۱۳۹۹ ، معادل ۳۳۳ میلیون مترمکعب و در سال ۱۴۰۰ ، معادل ۳۳۴ میلیون مترمکعب بود که تفاوت چندانی با گذشته نداشته است. م

صرف گاز طبیعی کل کشور در سال ۱۳۹۹ ، معادل ۲۳۳ میلیارد مترمکعب و در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ ، معادل ۱۰۵ میلیارد و ۲ میلیون مترمکعب بوده و به این ‌ ترتیب ۱۳۳ میلیارد و ۴۹۸ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در پاییز و زمستان ۱۴۰۰ مصرف شده است.