محصولی ایرانی با استاندارد جهانی
درب‌های شیشه‌ای ظروف، دارای رینگ فلزی، سال‌هاست که در صنایع بسته‌بندی و تولید ظروف خانگی در سراسر جهان استفاده می‌شوند؛ محصولی به‌ظاهر ساده اما در واقع حاصل ترکیب پیچیده‌ای از مهندسی، مواد و طراحی صنعتی است. این درها نخستین‌بار در دهه‌های پایانی قرن بیستم، توسط شرکت‌های بزرگ ژاپنی و اروپایی برای پاسخ به نیاز صنایع‌غذایی و آشپزخانه‌ای تولید انبوه شده و به زیبایی طراحی شدند. ساختار این درها، متشکل از شیشه مقاوم حرارتی و رینگی از جنس استیل یا آلیاژهای مشابه است که به‌منظور افزایش استحکام، زیبایی و آب‌بندی کامل محصول مورداستفاده قرار می‌گیرد.
اما در پس ظاهر شفاف و درخشان این درها، مشکلی نهفته است که سال‌هاست کارشناسان به آن اشاره دارند؛ مسئله بهداشت و سلامت مواد غذایی. در طراحی سنتی این درها، فضای خالی بسیار باریکی بین شیشه و رینگ فلزی وجود دارد که در فرآیند استفاده و شست‌وشو، می‌تواند محل تجمع رطوبت، آلودگی، باکتری و مواد شوینده شود. همین مسئله موجب شده است تا در بسیاری از کشورها، از جمله ژاپن و برخی کشورهای اروپایی، استانداردهای سختگیرانه‌ای برای جلوگیری از تولید و مصرف گسترده این نوع درها تدوین شود. در واقع، اسناد بین‌المللی نشان می‌دهد که حتی شرکت‌های بزرگ تولیدکننده این محصولات، در دهه ۱۹۸۰ میلادی نیز اذعان کرده‌اند که این طراحی از نظر بهداشتی کامل نیست و می‌تواند در شرایط خاص، منجر به فاسد شدن مواد غذایی یا باقی ماندن مواد شیمیایی شود.
در ایران، باوجود سابقه دیرینه در صنعت شیشه‌گری از جام‌های بلورین باستانی تا تولیدات مدرن امروزی، ورود فناوری درهای رینگ‌دار به کشور در دهه ۱۳۷۰ شمسی، نقطه عطفی در مسیر نوآوری صنعتی به‌شمار می‌رفت. در آن زمان، صنعت ایران با تکیه بر توان داخلی، توانست بدون تکیه بر لیسانس خارجی، نمونه‌ای از این محصول را بازطراحی و تولید کند. اما چالش‌های فنی، اقتصادی و استانداردی، مانع از شکوفایی کامل این صنعت شد تا اینکه مهندس فرهاد توحیدی از سال ۱۳۷۰ وارد عرصه تولید صنعتی شد و با پشتکار، تحقیق و تجربه چندین‌ساله در حوزه طراحی ماشین‌آلات، توانست محصولی نوآورانه را به مرحله تولید برساند. او با راه‌اندازی کارخانه «کادوس بلور» و طراحی خطوط تمام‌اتوماتیک بدون نیاز به کارگر، موفق شد فناوری تولید درهای شیشه‌ای بدون رینگ را بومی‌سازی کند؛ فناوری که از منظر دقت، ظرافت و بهداشت، با نمونه‌های خارجی رقابت می‌کند و حتی در برخی شاخص‌ها برتر است.
صمت در گفت‌وگویی تفصیلی با مهندس فرهاد توحیدی، مخترع و مدیر کارخانه کادوس بلور، به بررسی روند شکل‌گیری این فناوری، چالش‌های فنی، موانع توسعه، استانداردهای جهانی و چشم‌انداز صادراتی این محصول پرداخته است. این گفت‌وگو تلاشی است برای بازخوانی مسیری که از کارگاه‌های کوچک صنعتی آغاز شد و امروز می‌تواند به نمادی از نوآوری ایرانی در خدمت سلامت و صنعت جهانی بدل شود. توحیدی در این گفت‌وگو از تولد ایده‌ای بومی، چالش‌های ساخت، مشکلات صنعتی و امید به صادرات جهانی سخن می‌گوید.
نمادی از نوآوری ایرانی در خدمت سلامت و صنعت جهانی
آقای مهندس توحیدی، کمی از پیشینه و مسیر حرفه‌ای خود بگویید.
من متولد تهران هستم و تحصیلاتم را در رشته مدیریت در دبیرستان دارالفنون و دانشگاه تهران آغاز کردم. بعدها برای ادامه تحصیل به فرانسه رفتم و در رشته مکانیک طراحی ماشین‌آلات درس خواندم. از اوایل دهه ۷۰ وارد صنعت شدم و به‌عنوان مشاور و طراح در صنایع مختلف فعالیت کردم. در سال ۱۳۷۴ به فکر تولید درهای شیشه‌ای ظروف افتادم؛ محصولی که در آن زمان در ایران وجود نداشت و تنها تحت‌لیسانس ژاپن تولید می‌شد.
شروع کار چگونه بود؟
ابتدا با نام «کارگاه صنعتی توحیدی» فعالیت می‌کردم، اما با توسعه کار و افزایش تولید، نام آن را به «کادوس بلور» تغییر دادیم. تولید این نوع درها، چون صنعت نوپایی در جهان بود، نیازمند دقت بسیار بالا و فناوری خاصی بود. ما توانستیم بدون اطلاع از تحت‌لیسانس بودن آن محصول ژاپنی، نمونه‌ای مشابه و حتی بهینه‌تر بسازیم و بعدا فهمیدیم که فقط کمپانی کاوگورای ژاپن چنین محصولی داشته است. در واقع، ما دومین تولیدکننده جهانی این درها شدیم.
اشاره کردید که این درها مشکلات بهداشتی داشتند. لطفا در این‌باره کمی بیشتر توضیح دهید.
بله، همان‌طور که گفتم در فاصله بین رینگ فلزی و شیشه، آلودگی و رطوبت نفوذ می‌کرد. مواد شوینده هم نمی‌توانستند آن را پاک کنند، در نتیجه محیطی آلوده برای مواد غذایی ایجاد می‌شد. این موضوع بعدها توسط اداره استاندارد جهانی هم تایید شد. حتی خود ژاپنی‌ها در (پتنت‌های‌شان) نوشته‌اند که این نوع درها بهداشتی نیستند. برای من همین مسئله تبدیل به انگیزه‌ای شد تا درهای تمام‌بهداشتی طراحی کنم که بدون رینگ فلزی آلوده و با فناوری فرم‌دهی دقیق و خودکار باشد.
درباره خط تولید خودکار و فناوری این محصول توضیح می‌دهید؟
خط تولید ما کاملا اتوماتیک و بدون نیاز به نیروی انسانی طراحی شده است. این کار نه‌فقط برای صرفه‌جویی در هزینه، بلکه به‌دلیل حساسیت بسیار بالا در فرآیند فرم‌دهی شیشه است.
ما از دوربین‌های تحلیلگر، ربات‌های دقیق و سیستم‌های کنترل هوشمند استفاده می‌کنیم تا شکل، ضخامت و دمای شیشه در هر مرحله کنترل شود. چنین دقتی برای انسان ممکن نیست.
این فناوری را خودمان در طول ۱۲ تا ۱۵ سال تحقیق و آزمون طراحی کردیم، بدون هیچ کمکی از خارج. نتیجه، محصولی است که از نظر بهداشت، دوام و طراحی با استانداردهای جهانی رقابت می‌کند.
شما اشاره کردید که از فناوری‌های هوشمند استفاده می‌کنید. نقش هوش‌مصنوعی در کارتان چیست؟
واژه «هوش‌مصنوعی» (AI) این روزها زیاد استفاده می‌شود، اما در صنعت، اغلب جنبه تبلیغاتی دارد. در کار ما، الگوریتم‌های هوشمند فقط برای تحلیل لحظه‌ای دما و شکل شیشه کاربرد دارند، چون زمان واکنش بسیار کوتاه است و دقت باید بالا باشد. اما در واقع، ما از سیستم‌های کنترل دقیق مکانیکی و الکترونیک استفاده می‌کنیم، نه هوش‌مصنوعی به‌معنای رایج.
تولید چنین محصولی در ایران با چه چالش‌هایی روبه‌رو است؟
چالش‌های زیادی داریم؛ از نبود سرمایه کافی و تسهیلات بانکی تا قطع برق و کمبود قالب‌های تخصصی. متاسفانه وام‌های صنعتی با بهره بالا و شرایط سخت پرداخت می‌شوند. در جلسه‌ای در استانداری البرز و با حضور مدیرکل وزارت صمت، موافقت‌هایی برای تسهیلات ما شد، اما ظاهرا در معاونت ریاست‌جمهوری، درخواست رد شد.این در حالی است که ما برای تولید ۶۰ هزار عدد در ماه، باید ۲۰ کارگر در 3 شیفت و قالب‌های متنوع داشته باشیم. تمام اینها نیاز به سرمایه در گردش دارد.
آیا برای صادرات برنامه‌ای دارید؟
بله، ما توانایی ارسال نمونه به کشورهایی مثل فرانسه، ایتالیا و ترکیه را داریم. اما مشکل اینجاست که زیرساخت‌های برقی و تجهیزاتی هنوز کامل نیستند. اگر این مشکلات رفع شود، می‌توانیم با تکیه بر مواد اولیه داخلی چون همه شیشه و رنگ را از داخل تامین می‌کنیم و صادرات قابل‌توجهی داشته باشیم. برآورد من این است که بازار جهانی درهای شیشه‌ای بهداشتی بیش از ۳۰۰ میلیون دلار در سال ارزش دارد؛ یعنی روزی حدود یک میلیون دلار ظرفیت درآمد.
شما بارها به سابقه تاریخی صنعت شیشه در ایران اشاره کرده‌اید. چرا این موضوع برای‌تان مهم است؟
چون این صنعت ریشه در فرهنگ ما دارد. ایرانی‌ها بیش از ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد از جام‌های بلورین استفاده می‌کردند. ما در تاریخ صنعت شیشه پیشرو بوده‌ایم و حالا باید آن را احیا کنیم. این فناوری می‌تواند میراث فرهنگی و صنعتی ایران در قرن جدید باشد.
هدف نهایی شما برای این فناوری چیست؟
هدفم این است که درهای شیشه‌ای بهداشتی ایرانی را به‌عنوان یک برند جهانی معرفی کنم. ما در ایران دانش فنی، مواد اولیه و نیروی انسانی داریم؛ فقط به حمایت نیاز داریم. امیدوارم روزی برسد که این محصول نه‌فقط در آشپزخانه‌ها، بلکه به‌عنوان نماد توان صنعتی ایران شناخته شود.
ما به سرمایه در گردش و نقدینگی نیاز داریم، من همه توان خود را گذاشته‌ام، الان وقتی است که دولت باید به ما کمک کند.
مدیرکل صمت در استان البرز، آقای دکتر انصاری، بسیار کمک کرده است، در جلسه استانداری البرز، همه موافق هستند، اما متاسفانه سیستم بانکی کمک نمی‌کند، ما به تسهیلات با سود کم نیاز داریم تا سرپا باشیم و بعد بتوانیم وارد چرخه صادرات شویم. ما فقط در ابتدای کار نیازمند کمک هستیم، تازه توقع کمک بلاعوض نداریم، فقط تسهیلات با سود کم می‌خواهیم.
سخن پایانی
مهندس فرهاد توحیدی، پس از 3 دهه تلاش در صنعت شیشه، اکنون در آستانه ثبت یکی از دستاوردهای مهم صنعتی ایران قرار دارد. محصول او نه‌تنها پاسخ به یک نیاز فنی است، بلکه می‌تواند آغازگر تحولی در استانداردهای بهداشتی جهانی باشد. درهای شیشه‌ای بهداشتی با فناوری ایرانی، شاید همان نقطه‌ای باشند که صنعت شیشه ایران را دوباره در جهان مطرح کنند، همان‌گونه که نیاکان ما در هزاران سال پیش، نخستین جام‌های بلورین را ساختند.
