مدیریت مصرف انرژی صرفا مسئله‌ای اقتصادی نیست

قاسم خرمی، مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی در همایش دهمین دوره جایزه ملی مدیریت انرژی با تأکید بر اینکه برگزاری این همایش آن هم وسط بحران و ناترازی انرژی کشور، ضرورتی حیاتی و استراتژیک دارد. این وضعیت را به تلاش برای مداوای سرباز زخمی در میانه میدان جنگ تشبیه کرد و گفت: جایی که بحران انرژی تعلل نمی‌شناسد و نباید به امید بهار و فصل اوج قطعی‌ها انتظار کشید. به گفته خرمی، ناترازی انرژی در همه فصل‌ها شمولیت دارد و اگر امروز راه‌حل‌ها عملی نشود، آسیب به اقتصاد و زیست مردم تسری خواهد یافت. این مدیر صنعتی با تاکید بر پایداری صنعت، خواستار درمان فعال بحران انرژی، تقویت نقش‌آفرینی شرکت‌ها و عبور از مدیریت منفعل شد.

به گزارش صمت مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی به هدف از برگزاری جایزه ملی مدیربت انرژی اشاره کرد و گفت: هدف از برگزاری جایزه ملی مدیریت انرژی، تجلیل از نوآوری‌ها، بهره‌وری‌ها و پایداری در حوزه انرژی است. این برنامه فرصت مناسبی است تا شرکت‌هایی که در شرایط چالش‌برانگیز توانسته‌اند موفقیت کسب کنند، به‌عنوان الگو برای سایر شرکت‌ها معرفی شوند. این جایزه با ارتقاء فرهنگ بهینه‌سازی مصرف انرژی و ترویج مدیریت صحیح، مسیر تحقق توسعه پایدار در صنعت کشور را هموار می‌کند.

مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی ضمن تقدیر از شرکت‌ها برای حضور مسئولانه‌شان در جایزه ملی مدیریت انرژی تأکید کرد که مدیریت و بهینه‌سازی مصرف سوخت و انرژی امروز فراتر از یک موضوع صرفا اقتصادی است و به‌عنوان یک مسئولیت اخلاقی، ملی و اجتماعی مطرح می‌شود. وی تصریح کرد که این مسئله به‌گونه‌ای اهمیت یافته که در آینده نه‌چندان دور به‌عنوان یکی از مولفه‌های اصلی مسئولیت‌های اجتماعی شرکت‌ها مورد بررسی و پیگیری قرار خواهد گرفت.

سازمان مدیریت صنعتی معطوف به کیفیت است

خرمی ضمن قدردانی از دست‌اندرکاران پیچیده اعطای جایزه ملی مدیریت انرژی، این سازمان را معطوف به کیفیت دانست و گفت: سازمان مدیریت صنعتی سازمان کمیت‌ها نیست، بلکه سازمان کیفیت‌هاست. معیار اصلی در مصاحبه‌ها، ارزیابی‌ها و فعالیت‌های این سازمان، معیار کیفی است، نه عددی. اعتبار برند سازمان دقیقاً به همین نگاه کیفی خاص و ویژه آن بازمی‌گردد.

مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی ضمن تاکید بر اهمیت مدیریت انرژی گفت: مسئله مدیریت انرژی امروز با مجموعه‌ای از اقدامات در حوزه فناوری‌ها، انرژی‌های تجدیدناپذیر، محیط‌زیست و آلودگی‌های محیطی و مفاهیم گسترده دیگری درهم آمیخته است. بنابراین، هر شرکتی که قصد دارد در حوزه انرژی تمرکز، مطالعه یا اقدامی انجام دهد، بایستی همه این مفاهیم را با هم در نظر گرفته و سپس وارد عمل شود. البته چنین اقدامی هیچ‌گاه ساده نخواهد بود.

تفکر پایان‌ناپذیری انرژی پایان یافته است

خرمی رویداد جایزه ملی مدیریت انرژی را فرصتی بی‌نظیر برای درک این واقعیت مهم دانست که انرژی در کشور ما و در جهان بی‌پایان نیست و روزی نفت تمام خواهد شد. وی تأکید کرد که تفکر پایان‌ناپذیری انرژی، یک نگاه استراتژیک و حیاتی است. سازمان مدیریت صنعتی توصیه‌ای به مصرف نکردن ندارد، بلکه هدف آن آموزش شیوه‌های درست مصرف و بهینه‌سازی بهره‌وری انرژی است. این همایش فرصتی است تا از تجربیات موفق در بهینه‌سازی استفاده از انرژی بهره‌مند شویم و در عین حال یادآوری کنیم که صرف گفتار درمانی برای بهبود مصرف انرژی کافی نیست. عبور از این چالش بزرگ نیازمند توسعه بهسازی‌ها، نوسازی‌ها، اصلاح روندها، سیستم‌ها و سامانه‌ها و همچنین همسان‌سازی آنها با استانداردهای جهانی است.

مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی در پایان با تاکید بر نقش کلیدی این سازمان در مدیریت مصرف انرژی گفت: سازمان مدیریت صنعتی به‌عنوان بازوی آموزشی وزارت صنعت، معدن و تجارت، در تلاش است تا تجارب ارزنده به‌دست‌آمده طی ده دوره برگزاری جایزه ملی مدیریت انرژی را در اختیار تمامی سازمان‌ها و شرکت‌ها قرار دهد. با توجه به اینکه دو بخش اصلی فعالیت این سازمان مشاوره و آموزش است، ارائه مشاوره‌های تخصصی در حوزه مدیریت انرژی نیز از برنامه‌های مهم آن به شمار می‌آید. براساس اعتقاد ما، مدیریت انرژی باید به‌عنوان یک درس آموزشی وارد نظام آموزش رسمی شود و در این راستا، در نظر داریم دوره‌های تخصصی استفاده بهینه از انرژی را در قالب دوره‌های مختلف مدیریت اجرایی و تخصصی ارائه کنیم.

جایزه مدیریت انرژی را یک فرصت ارزشمند ببینید

علیرضا قاسمی، دبیر اجرایی دهمین دوره جایزه ملی مدیریت انرژی نیز در این همایش بیان کرد: از سال ۱۳۹۲ برنامه‌های مطالعاتی و طراحی مدل جایزه آغاز شد. با توجه به سیاست‌های کلی مصرف، سازمان مدیریت صنعتی با جایگاهی که در بخش رتبه‌بندی داشت، وارد بخشی از سیاست‌های غیرقیمتی شد. لازم به ذکر است که ما دو دسته سیاست داشتیم سیاست‌های قیمتی و سیاست‌های غیرقیمتی. بحث گواهی و آزادسازی قیمت‌ها از جمله سیاست‌های قیمتی است و در بخش سیاست‌های غیرقیمتی استانداردهای اجباری، آموزش، فرهنگ‌سازی و رتبه‌بندی شرکت‌هایی که بالاتر از حد استاندارد عمل می‌کنند، قرار دارد.

دبیر اجرایی دهمین دوره جایزه ملی مدیریت انرژی افزود: در سال ۱۳۹۲، سازمان مدیریت صنعتی تفاهمنامه‌ای با سازمان بهره‌وری انرژی ایران، شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت، سازمان ملی استاندارد ایران و معاونت فناوری ریاست‌جمهوری منعقد کرد که در ادامه به موجب آن، دبیرخانه این جایزه در سازمان مدیریت صنعتی شکل گرفت. اصلاح الگوی مصرف انرژی در چارچوب سیاست‌های کلی قانون مصرف انرژی، ترویج معیارهای استاندارد مصرف، تشویق شرکت‌ها به حضور داوطلبانه و آزمایشی در جایزه مدیریت مصرف انرژی به‌منظور استفاده بهینه از انرژی، بهره‌گیری از تجارب شرکت‌های موفق در صرفه‌جویی و بهینه‌سازی مصرف، ارتقای دانش، هم‌افزایی توانمندی‌ها و حمایت از توسعه مدیریت انرژی، اهداف و مزایای اصلی این جایزه را تشکیل می‌دهد. این رویکرد، زمینه‌ای فراهم آورده تا شرکت‌ها مسیر خود را با التزام عملی به مسئولیت‌های اجتماعی فراتر از حداقل‌های استاندارد ادامه داده و فرهنگ بهینه‌سازی را در سطح کشور گسترش دهند.

صنایع‌انرژی‌بر در قلب جایزه

قاسمی ادامه داد: این جایزه دارای چهار بخش اصلی است که مهم‌ترین آن صنایع انرژی‌بر است؛ شامل شرکت‌هایی که توسط سازمان ملی استاندارد، استاندارد میزان مصرف برای آنها تعیین‌شده است و حضور آنها در این جایزه مشروط به داشتن گواهی انطباق با این استاندارد است. بخش دوم به محصولات و تاسیسات انرژی‌بر اختصاص دارد. بخش سوم شامل ساختمان‌های غیرمسکونی اداری است و در نهایت بخش چهارم مربوط به پروژه‌های بهینه‌سازی است که شرکت‌ها در چارچوب استانداردهای خود پروژه‌هایی را برای مدیریت معیارها و میزان مصرف انرژی به اجرا درمی‌آورند. این ساختار چهاربخشی، رویکردی جامع در ارزیابی و ارتقای مدیریت انرژی در سطح گسترده و تخصصی فراهم می‌آورد. صنایعی که در بخش صرفه‌جویی انرژی هستند ۳۱ استاندارد و در واقع ۳۱ صنعت هستند. البته این استانداردها درحال‌حاضر به روز شده که ۴۳ استاندارد داریم که شامل۴۳ صنعت می‌شود. در بخش تجهیزات هم در ابتدا ۱۱ تجهیز داشتیم.  دبیر اجرایی دهمین دوره جایزه ملی مدیریت انرژی، در تشریح فرآیند ارزیابی این جایزه گفت: ابتدا فراخوان و ثبت‌نام متقاضیان انجام شد. سپس، بررسی اولیه وضعیت شرکت‌ها مبنی بر قرارگیری در دامنه موضوع و توانایی پاس کردن استانداردها صورت گرفت و از سازمان ملی استاندارد استعلام تطابق شرکت‌ها با معیارهای تعیین‌شده گرفته شد. اظهارنامه‌های شرکت‌ها مربوط به دو تا سه سال گذشته دریافت و توسط کمیته علمی جمع‌بندی شد تا برندگان جوایز معرفی شوند. تعداد متقاضیان زیاد بود و پس از ارزیابی صلاحیت، ارزیابان واجد شرایط انتخاب شدند. مدل ارزیابی جایزه شامل سه بخش اصلی است: سیستم مدل، اقدامات سازمان‌ها در حوزه مصرف انرژی و استانداردهای فنی میزان مصرف انرژی. هر سه این بخش‌ها در مجموع هزار امتیاز را به خود اختصاص می‌دهند که مبنای اصلی امتیازدهی و داوری هستند.  قاسمی خاطرنشان کرد: در این دوره، دبیرخانه با تمرکز بر سه اقدام محوری فعالیت داشت؛ نخست فراخوان وسیع از جامعه هدف شامل هلدینگ‌ها، سازمان‌ها و شرکت‌های فعال دوره‌های پیشین برگزار و فرآیند ثبت‌نام و دریافت اظهارنامه‌ها به همراه استعلام وضعیت انطباق از سازمان ملی استاندارد انجام شد. شورای سیاست‌گذاری طی دو دوره فعالیت‌های ارزیابی را مدیریت کرد و امسال ۵۳ ارزیاب آموزش دیده و صلاحیت‌یافته پس از برگزاری جلسات مجازی و بازدیدهای میدانی، ۲۶ ارزیاب در تیم‌های حضوری ارزیابی شرکت کردند. فرآیند داوری مبتنی بر ارزیابی‌های تیمی از سوی دبیرخانه و کمیته علمی بود که دقیق انجام گرفت. در نهایت، سه شرکت موفق به دریافت تندیس نقره‌ای سه‌ستاره، سه شرکت دیگر تندیس و ۹ شرکت تقدیرنامه کسب کردند و سه مدیر انرژی به‌عنوان مدیران برتر معرفی شدند. 

قاسمی افزود: در این دوره، ۱۵ شرکت با ارائه ۲۵ موضوع در بخش‌های مختلف ثبت‌نام کردند و ۱۱ پروژه نیز در بخش پروژه‌ها ارائه شد. در مجموع، امسال ۳۵ ارزیاب متشکل از افراد متخصص در فرآیند داوری حضور داشتند. اقدامات دبیرخانه در طول این سال‌ها شامل اطلاع‌رسانی گسترده به جامعه هدف و آموزش دقیق ارزیابان برای ارتقاء کیفیت ارزیابی بوده است. این جایزه فرصتی ارزشمند برای شرکت‌ها فراهم می‌آورد تا دانش و تجربیات برتر مدیریت انرژی را به اشتراک بگذارند و فرهنگ صرفه‌جویی و بهره‌وری بهینه انرژی را در سطح کشور گسترش دهند.

مدیریت انرژی در شرکت‌ها بدون متولی است 

دبیر اجرایی دهمین دوره جایزه ملی مدیریت انرژی در پایان تاکید کرد: باوجود موفقیت‌های چشمگیر این رویداد، چالش‌هایی همچنان باقی است که روند بهینه‌سازی مصرف انرژی را پیچیده می‌سازد؛ بسیاری از شرکت‌ها فاقد سازمان یا مسئول مستقیم متولی مدیریت انرژی هستند و نبود تصمیم‌گیری‌های کلان و هم‌افزایی میان مدیران انرژی، مشارکت اثرگذار را کاهش داده است. داده‌های عملکرد و نتایج پروژه‌ها در اغلب موارد ناکافی یا ناقص است که مانع از تحلیل درست و بهبود مستمر می‌شود. تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی اقتصادی نیز از مهم‌ترین موانع و چالش‌هایی به شمار می‌روند که شرایط اجرای صحیح سیاست‌ها و اولویت‌بندی در جایزه ملی مدیریت انرژی را دشوار ساخته و نیازمند عزم و تدبیر مضاعف است. این واقعیت‌ها نشان می‌دهد علیرغم پیشرفت‌ها، برای تحقق اهداف مدیریت بهینه انرژی در کشور، بازنگری و اقدامات هماهنگ‌تر الزامی است. 

تهدیدی که می‌تواند تبدیل به فرصت شود

محسن محمدپور، مدیر شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت نیز در دهمین همایش جایزه ملی مدیریت انرژی تاکید کرد: چالش انرژی در ایران دیگر تنها یک مشکل نیست، بلکه فرصتی است برای درک ارزش واقعی انرژی و حرکت به سوی بهینه‌سازی مصرف و کاهش اتلاف است. اقدامات عملی شرکت‌های خصوصی نشان می‌دهد حساسیت پیرامون موضوع انرژی افزایش یافته و با قطعی‌های مکرر برق و محدودیت گاز و بنزین، جامعه بیش‌ازپیش به اهمیت این حوزه و خطر وابستگی به واردات حامل‌های انرژی پی برده  است. 

محمدپور با اشاره به دشواری‌های تولید انرژی از استخراج تا فرآوری و انتقال، این بخش را جزو دغدغه‌های ملی دانست و گفت: راه‌حل عبور از معضل ناترازی و قطعی‌های اخیر، ارتقای راهبرد بهینه‌سازی است. سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت از سال ۱۴۰۰ با قراردادهای عملیاتی، کاهش مصرف انرژی را در صنعت، ساختمان و حمل‌ونقل اجرایی کرده و با تشکیل کارگروه‌های تخصصی در وزارت نفت، جمع‌آوری گازهای فلر نیز در دستور کار قرار گرفته تا پایان برنامه هفتم توسعه، گام بلندی در رفع ناترازی برداشته شود.

مدیر شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت همچنین خاطرنشان کرد: فعالیت انجمن‌ها و فعالان تخصصی این حوزه، نقش موثری در حل ریشه‌ای مشکل ناترازی انرژی و ارتقای شاخص‌های توسعه، اشتغال و تولید ملی دارد. وی تاکید کرد عبور از چالش‌ها تنها با عزم و تلاش مضاعف و نگاه راهبردی به بهینه‌سازی مصرف انرژی ممکن خواهد بود و تجربه قطعی‌های برق و گاز در دو سال اخیر، این ضرورت را برای همه آشکار ساخته است.

سخن پایانی

با پایان یافتن دهمین دوره جایزه ملی مدیریت انرژی، شرکت‌های برتر به رسم هر ساله تقدیر و تجلیل شدند. این جایزه که به‌عنوان نشانه‌ای از پیشتازی در مدیریت مصرف انرژی شناخته می‌شود، امسال نیز موفق شد با انتخاب و معرفی شرکت‌هایی که در زمینه بهینه‌سازی و بهره‌وری انرژی عملکرد برجسته‌ای داشتند، جهت‌دهی و انگیزه‌ای برای تقویت فرهنگ مصرف بهینه انرژی فراهم آورد. تجلیل از این شرکت‌ها نه‌تنها به‌عنوان پاسخی به تلاش‌های آنها، بلکه به‌عنوان الگویی برای سایر فعالان حوزه انرژی در کشور مطرح شد تا مسیر توسعه پایدار و صرفه‌جویی در مصرف انرژی را هموارتر کنند.