رشد نرخ ارز، متاثر از اخبار منفی

نرخ دلار که روز ابتدایی هفته گذشته با اندکی کاهش نسبت به روز پیش از آن ۹۳ هزار و ۵۸۰ هزار تومان ثبت شده بود، در روز ابتدایی هفته جاری در کانال ۱۰۴ هزار تومانی پرونده معاملات خود در این روز را بست که این آمار نشان از رشد جهشی نرخ این اسکناس امریکایی تحت تاثیر مسائل گوناگون دارد. کارشناسان بر این باورند که رشد نرخ ارز نه‌ به‌دلیل یک اتفاق خاص، بلکه به‌علت ترکیب ممتدی از عوامل بنیادین، ساختاری و روانی به وقوع پیوسته و مادامی که تغییری جدی در یکی از این متغیرها ایجاد نشود، نباید انتظار بازگشت معنادار یا ثبات واقعی را داشت؛ با این حال به‌نظر می‌رسد محرک اصلی جهش نرخ ارز در روزهای اخیر اخبار رسیده در زمینه مکانیسم ماشه باشد. 

 مهدی دارابی، کارشناس حوزه ارز درباره دلایل رشد نرخ ارز اظهار کرد: نرخ ارز ایران بیشتر وابسته به حساب تجاری است تا حساب سرمایه؛ به این معنا که عمده روند بلندمدت نرخ ارز در ایران توسط فاندامنتال‌های اقتصادی تعیین می‌شود. به‌عبارت دیگر همان عواملی که موتورهای تورمی ما را فعال نگه می‌دارند، روند بلندمدت افزایش نرخ ارز را نیز مشخص می‌کنند.

این کارشناس اقتصاد درباره جهش‌های تازه نرخ ارز نیز بیان کرد: درباره افزایش اخیر نیز باید بررسی کنیم که این افزایش ناشی از حساب تجاری است یا حساب سرمایه. باتوجه به فاندامنتال‌های اقتصادی، نرخ ارز فعلی کمی بالاتر از روند بلندمدت است و به‌نظر می‌رسد با انتشار اخبار منفی نرخ ارز ما از طریق حساب سرمایه افزایش پیدا کرده است. دارابی در برآوردی از بازار پیش رو بیان کرد: اینکه نرخ ارز برای مدت طولانی در سطوح بالا باقی بماند یا خیر، بستگی به اثر مکانیزم ماشه بر تراز تجاری دارد. اگر مکانیزم ماشه بر تراز تجاری اثر مداوم داشته باشد، نرخ ارز نیز در ارقام بالا ثابت خواهد ماند. مهم‌ترین اقلام تجاری که می‌توانند با تحرکات اخیر سیاسی تحت تاثیر قرار گیرند عبارتند از میزان فروش نفت و هزینه‌های مبادله که شامل هزینه‌های تجاری و تسویه ارزی است. اگر در این زمینه‌ها اتفاق خاصی رخ ندهد و اخبار منفی جدیدی در جامعه به گردش در نیاید، انتظار نمی‌رود جهش نرخ ارز داشته باشیم و اگر هم جهشی رخ دهد، عمدتا به‌صورت مقطعی و ناشی از حساب سرمایه است. دارابی با بیان اینکه اگر مکانیسم ماشه تنها بر حساب سرمایه اثرگذار باشد افزایش نرخ ارز مقطعی خواهد بود، تاکید کرد: در صورتی که تاثیر مکانیسم ماشه بر تراز تجاری و فروش نفت یا هزینه‌های تسویه و تجارت باشد، افزایش نرخ ارز مداوم خواهد بود.

ضرورت مداخله بانک مرکزی برای کنترل نوسانات

این کارشناس اقتصاد با اشاره به اینکه بازار ارز در روزهای آینده تشخیص خواهد داد که آیا اتفاق خاصی در حوزه تجارت رخ خواهد داد یا خیر گفت: اگر بازار تشخیص دهد که اتفاق خاصی نخواهد افتاد، نرخ ارز به روند قبلی بازخواهد گشت.

دارابی درباره اقداماتی که بانک مرکزی می‌تواند انجام دهد نیز اظهار کرد: بانک مرکزی باید در جاهایی که افزایش نرخ ناشی از حساب سرمایه است، مداخله کند تا این نوسانات کنترل شود. چون افزایش شیب‌دار نرخ ارز باعث تشدید خروج سرمایه می‌شود؛ بنابراین مداخلات بانک مرکزی برای کنترل نوسانات حساب سرمایه ضروری است. البته این بدان معنا نیست که بانک مرکزی ذخایر ارزی خود را بی‌هدف مصرف کند. مداخلات بانک مرکزی اقتضائات فنی خاص خود را دارد.

وی توضیح داد: مداخله بانک مرکزی در حوزه افزایش نرخ ارز ناشی از حساب سرمایه موثر است. طی این سال‌ها هم بازارساز تجربه کافی به‌دست آورده که در چه زمانی و به چه میزان و کجا مداخله انجام بدهد که موثر واقع شود، اما اگر افزایش نرخ ناشی از اتفاقات واقعی در حساب تجاری باشد، مانند افزایش هزینه‌های تجاری یا کاهش فروش نفت، مداخلات موثر نخواهد بود و باید مشکل واقعی را حل کرد. برای مثال، اگر هزینه‌های تجاری و تسویه ۵۰ درصد افزایش یابد، این یک اتفاق واقعی است که اثرات آن بر نرخ ارز با مداخله بانک مرکزی حل نمی‌شود و باید خود مشکل رفع شود. 

چشم‌‌انداز بازار شفاف نیست

نرخ طلا نیز روز گذشته با افزایش بی‌سابقه از سقف تاریخی خود عبور کرد و رکورد جدیدی به ثبت رساند؛ به‌طوری‌که نرخ هر گرم طلا 18 عیار به 8 میلیون و 709 هزار تومان رسید و انواع سکه نیز با افزایش میلیونی نرخ مواجه شدند. 

 در لحظه تنظیم این گزارش، نرخ هر گرم طلای ۱۸ عیار با 365 هزار تومان افزایش نسبت به روز گذشته، با نرخ ۸ میلیون و 709 هزار تومان در بازار طلا معامله شد.

قیمت سکه امامی با 3 میلیون و 398 هزار تومان افزایش به 97 میلیون و 485 هزار تومان رسید و سکه بهار آزادی با 3 میلیون و 900 هزار تومان افزایش 88 میلیون و 480 هزار تومان شد. نرخ نیم‌سکه و ربع سکه به ترتیب 51 میلیون تومان و 31 میلیون تومان در تابلو اعلان قیمت‌ها درج شد.

معامله‌گران صبر کنند

درباره وضعیت بازار طلا و علل رشد قیمت‌ها در آن یک فعال و کارشناس بازار طلا گفت: قیمت طلا در کشور ما عموما از دو فاکتور نرخ جهانی طلا و نرخ ارز تاثیر می‌پذیرد؛ بر این مبنا می‌‌توان بخشی از رشد نرخ حادث‌شده در بخش طلا را ناشی از رشد نرخ ارز که آن هم متاثر از انتشار اخبار مربوط به مکانیسم ماشه است، دانست.  این کارشناس بازار طلا درباره تاثیر پیش‌فروش آتی سکه بر نرخ این مسکوک در بازار در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: پیش‌‌فروش سکه می‌تواند زمینه‌ساز کاهش تقاضا در بازار شود که نتیجه تبعی این امر کاهش حباب سکه خواهد بود و اگر چنین اقدامی ازسوی بانک مرکزی انجام نشود شاهد رشد هیجانی و التهاب قیمت‌ها خواهیم بود. با این حال باید در نظر داشته باشیم پیش‌فروش سکه تاثیری در کاهش قیمت‌ها نخواهد داشت.  وی البته این اقدام (پیش‌فروش سکه) را اقدامی بسیار موثر برای مقطع کنونی دانست و در عین حال تاکید کرد: باتوجه به شرایط سیاسی حاکم نمی‌توان چشم‌انداز شفافی از بازار طلا ارائه داد؛ از این رو توصیه ما به مردم این است که دست‌کم در شرایط فعلی که بازار ملتهب است، برای معامله اقدام نکنند و اندکی صبر کنند تا شرایط با ثبات‌تری حاکم شود، زیرا در شرایطی مانند امروز که قیمت‌ها واقعی نیست، تفاوت میان نرخ خرید و فروش بسیار است که همین امر ممکن است ضررهایی را به مردم تحمیل کند.

نوسان بورس در ابهام سیاسی

 خلاف مسیر طی‌شده در بازار ارز و طلا، بازار بورس در روز گذشته شاهد رشدی - هرچند اندک – بود و پایان بورس روز گذشته با رشد شاخص‌های کل و هم‌‌وزن رقم خورد. در این بازار گرچه حجم و ارزش معاملات خرد کمتر از روزهای گذشته بود، اما شاخص‌های بازار به مسیر صعودی بازگشتند. به‌نظر می‌رسد هیجانات منفی بازار سهام که طی دو روز گذشته معاملات را تحت تاثیر قرار داده بودند، به میزان زیادی فروکش کرده‌اند و بازار در فاز احتیاطی قرار گرفته است. به‌نظر می‌رسد اظهارات جمعه شب دونالد ترامپ درباره روند مثبت مذاکرات ایران و امریکا، نگاه بازار را به سمت مثبت چرخاند و همزمان، بازار در وضعیت احتیاط خوش‌بینانه قرار گرفت. به این ترتیب امروز 67 درصد از نمادهای بازار سهام مثبت شدند.

عملکرد شاخص‌‌ها

شاخص کل بورس روز گذشته 12 هزار و 335 واحد بالا رفت و با رشد 0.4 درصدی در ارتفاع ۳ میلیون و 129 هزار و 577 واحد قرار گرفت. شاخص هم‌وزن نیز در روز مورد اشاره ۷ هزار و 833 واحد رشد کرد و با افزایش 0.87 درصدی به ارتفاع 912 هزار و 758 واحد رسید. شاخص کل فرابورس هم در این روز 154 واحد رشد کرد و با افزایش 0.59 درصدی در سطح 26 هزار و 429 واحد قرار گرفت.

حجم و ارزش معاملات خرد

حجم و ارزش معاملات خرد سهام، حق تقدم و صندوق‌های سهامی در معاملات روز گذشته بازار سهام نسبت به روز گذشته کاهش داشت و به 49.9 میلیارد برگه رسید که با ارزش 18 هزار و 601 میلیارد تومان دادوستد شد. 

درباره وضعیت بورس و روند پیش روی این بازار سه سناریو از سوی کارشناسان مطرح است؛ نخستین سناریو که بسیاری از خوش‌بین‌ها به آن دل بسته‌اند، رشد پرشتاب بازار است. استدلال آنها این است که شاخص‌های سهامی به سطوح ارزندگی رسیده‌اند و نسبت‌های بنیادی همچون P/E بازار در محدوده‌های جذابی قرار دارد. بر همین مبنا کافی است یک محرک جدی مانند افزایش نرخ ارز، کاهش نرخ بهره یا بهبود چشم‌انداز سیاسی ظاهر شود تا بازار با قدرت وارد فاز صعودی شود. براساس سناریو دوم افت شاخص‌ها در ماه‌های اخیر تا حدی مانع از ریزش بیشتر خواهد شد و در عین حال نبود محرک قوی اجازه صعود جدی نمی‌دهد و سناریوی سوم نیز که سناریویی بدبینانه‌ترین محسوب می‌شود، متمرکز بر ادامه ریزش شاخص‌هاست. البته احتمال تحقق این سناریو کمتر ارزیابی می‌شود، اما در شرایط فعلی که ریسک‌های سیاسی و اقتصادی بالا است، نمی‌توان آن را نادیده گرفت. یک کارشناس حوزه بورس درباره تاثیر فعال‌سازی مکانیزم ماشه بر بورس گفت: بالاگرفتن ریسک‌های سیاسی و تهدیدهای اقتصادی که به تبع فعال‌سازی مکانیسم ماشه ایجاد می‌شود، سرمایه‌ها از بورس خارج می‌شوند و به سمت دارایی‌های امن مانند طلا و دلار حرکت قوی‌تری خواهند داشت. مجتبی دیبا، کارشناس بازارهای مالی اظهار کرد: فعال‌سازی مکانیسم ماشه با نگرانی‌هایی که در سطح جامعه ایجاد خواهد کرد، باعث کاهش شاخص کل بورس و خروج سرمایه‌گذاران خرد از بازار می‌شود. دیبا بیان کرد: اگر بخواهیم با عدد بگوییم، دو ناحیه مهم را در پیش داریم که یکی ناحیه 2 میلیون و 450 هزار واحد است که اکنون بازار در آن حرکت می‌کند و ممکن است مدت‌ها در همین منطقه بمانیم، مثلا تا ماه‌های مهر و آبان یا اینکه تا ۲ میلیون و 150 هزار یا 180 هزار واحد اصلاح داشته باشد.

سخن پایانی

روز گذشته که روز ابتدایی هفته و زمان ازسرگیری معاملات در بازارهای دارایی بوده، روند نرخ‌ در بازار طلا و ارز صعودی بود و التهاب در حد بالایی احساس می‌شد. اما همزمان در بازار بورس اوضاع اندکی بهبود یافت؛ هرچند این بهبود آنقدر نبوده که بتواند تغییری در روند بلندمدت بورس ایجاد کند. کارشناسان در بررسی دلایل وضعیت کنونی بازار مانند آنچه در ماه‌های اخیر متداول بوده به مسائل سیاسی و مشخصا برای این دوره به مسئله مکانیسم ماشه اشاره دارند. بر این مبنا به‌نظر می‌رسد به‌زودی نمی‌توانیم شاهد بهبودی در وضعیت بازارها باشیم و چاره‌ای نیست جز اینکه در انتظار تعیین‌تکلیف این غائله سیاسی بمانیم.