آلایندگی ناشی از مصرف سوخت در انواع خودروها

نوع خودروها تاثیر زیادی بر مصرف سوخت و میزان آلایندگی آنها دارد. خودروهای گوناگون از نظر طراحی موتور، وزن، اندازه و فناوری‌های به کار رفته در آنها متفاوت هستند که هر یک به نوبه خود بر کارآیی سوخت تاثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، خودروهای کوچک‌تر و سبک‌تر معمولا مصرف سوخت کمتری دارند و در نتیجه آلایندگی کمتری تولید می‌کنند. این در حالی است که خودروهای بزرگ‌تر و سنگین‌تر، به‌دلیل نیاز به قدرت بیشتر برای حرکت، معمولا سوخت بیشتری مصرف کرده و گازهای گلخانه‌ای بیشتری تولید می‌کنند.

فناوری‌های به‌کار رفته در موتور نیز نقش حیاتی در عملکرد خودرو دارند. موتورهای احتراق داخلی که با سوخت فسیلی کار می‌کنند، به‌طور طبیعی آلایندگی بیشتری نسبت به موتورهای هیبریدی یا الکتریکی دارند. در واقع، خودروهای هیبریدی با ترکیب دو منبع انرژی، یعنی سوخت فسیلی و برق، می‌توانند مصرف سوخت را به طرز قابل‌توجهی کاهش دهند و در نتیجه آلودگی کمتری تولید کنند. از سوی دیگر، خودروهای الکتریکی که به‌طور کامل از باتری تغذیه می‌شوند، تقریبا هیچ آلایندگی مستقیمی ندارند و به همین دلیل به‌عنوان گزینه‌ای پاک‌تر در نظر گرفته می‌شوند. علاوه بر این، نوع سیستم انتقال قدرت نیز بر مصرف سوخت تاثیرگذار است. خودروهایی که از سیستم‌های انتقال خودکار استفاده می‌کنند، معمولا در شرایط خاصی کارآیی بهتری دارند و می‌توانند مصرف سوخت را کاهش دهند. همچنین، فناوری‌های جدید و بازیابی انرژی ترمز نیز به بهبود کارآیی خودروها کمک می‌کنند و در نتیجه میزان آلایندگی را کاهش می‌دهند.

در نهایت، انتخاب نوع خودرو تحت‌تاثیر نیازها و عادات رانندگی افراد نیز قرار دارد. افرادی که بیشتر در شهر رانندگی می‌کنند ممکن است به خودروهای کوچک‌تر و کارآمدتر تمایل داشته باشند، در حالی که کسانی که سفرهای طولانی‌تری انجام می‌دهند ممکن است به خودروهای بزرگ‌تر و قدرتمندتر نیاز داشته باشند. در هر صورت، آگاهی از تاثیر نوع خودرو بر مصرف سوخت و آلایندگی می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر در انتخاب وسیله نقلیه کمک کند و در نهایت منجر به کاهش اثرات منفی بر محیط زیست شود

عوامل مؤثر بر مصرف سوخت

مصرف سوخت خودروها تحت‌تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که هر یک به نوعی بر میزان آلایندگی ناشی از آنها تاثیر می‌گذارد. یکی از مهم‌ترین این عوامل، نوع و کیفیت سوخت مورد استفاده است. سوخت‌های با اکتان بالا و ترکیبات شیمیایی بهینه‌تر، احتراق بهتری را در موتور ایجاد می‌کنند که به نوبه خود منجر به کاهش تولید آلاینده‌های مضر می‌شود. همچنین، خودروهایی که از سوخت‌های تجدیدپذیر یا بیودیزل استفاده می‌کنند، معمولا آلایندگی کمتری دارند و می‌توانند به کاهش گازهای گلخانه‌ای کمک کنند. علاوه بر نوع سوخت، طراحی و تکنولوژی موتور نیز تاثیر زیادی بر مصرف سوخت و آلایندگی دارد. موتورها با فناوری‌های جدید مانند موتورهای هیبریدی یا الکتریکی، به‌طور قابل توجهی کارآمدتر از موتورها با سوخت فسیلی هستند و می‌توانند مصرف سوخت را به‌شدت کاهش دهند. این نوع موتورها معمولا با استفاده از سیستم‌های بازیابی انرژی و تکنولوژی‌های پیشرفته، میزان آلایندگی را نیز کاهش می‌دهند.

عوامل محیطی مانند شرایط جوی و جغرافیایی نیز در مصرف سوخت نقش دارند. به عنوان مثال، رانندگی در مناطق کوهستانی یا در شرایط آب و هوایی نامساعد می‌تواند منجر به افزایش مصرف سوخت و در نتیجه افزایش آلایندگی شود. همچنین، عادات رانندگی افراد نیز می‌تواند تاثیر زیادی بر مصرف سوخت داشته باشد. رانندگی تهاجمی، شتاب‌گیری‌های ناگهانی و ترمزهای مکرر نه‌تنها مصرف سوخت را افزایش می‌دهد، بلکه موجب تولید آلاینده‌های بیشتری نیز می‌شود. در نهایت، نگهداری مناسب خودرو و بررسی منظم آن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. خودروهایی که به خوبی نگهداری می‌شوند، معمولا عملکرد بهتری دارند و مصرف سوخت کمتری را نشان می‌دهند. تنظیمات منظم موتور، تعویض فیلتر هوا و روغن، و بررسی فشار لاستیک‌ها می‌تواند به بهبود کارایی خودرو کمک کند و در نتیجه منجر به کاهش آلایندگی شود. این عوامل به وضوح نشان می‌دهند که برای کاهش مصرف سوخت و آلایندگی، نیاز است که به مجموعه‌ای از جنبه‌ها توجه ویژه‌ای شود.

تاثیر کیفیت سوخت بر مصرف

کیفیت سوخت خودروها تاثیر قابل توجهی بر میزان آلایندگی آنها دارد. سوخت‌های با کیفیت بالا معمولا دارای ترکیبات شیمیایی بهینه‌تری هستند که باعث می‌شوند احتراق در موتور به‌طور کامل‌تر و کارآمدتر انجام شود. این به معنای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسید کربن، نیتروژن اکسیدها و هیدروکربن‌های غیرسوخته است. به علاوه، سوخت‌های با کیفیت پایین ممکن است حاوی ناخالصی‌ها و افزودنی‌هایی باشند که منجر به احتراق ناقص و افزایش آلایندگی می‌شوند.

علاوه بر این، استفاده از سوخت‌های با کیفیت بالا می‌تواند به بهبود عملکرد موتور و کاهش سایش و آسیب به قطعات آن کمک کند. این موضوع نه‌تنها عمر مفید خودرو را افزایش می‌دهد بلکه به کاهش مصرف سوخت نیز منجر می‌شود. در نهایت، انتخاب سوخت مناسب و با کیفیت می‌تواند نقش مهمی در کاهش آلودگی هوا و بهبود شرایط زیست‌محیطی ایفا کند، زیرا با کاهش آلایندگی ناشی از خودروها، سلامت عمومی جامعه نیز تحت‌تاثیر مثبت قرار می‌گیرد.

تاثیر سرعت بر مصرف سوخت

خودروها معمولا در سرعت‌های بالاتر از 80 کیلومتر در ساعت (حدود 50 مایل در ساعت) به‌طور قابل توجهی مصرف سوخت بیشتری دارند. این به‌دلیل افزایش مقاومت هوا و نیاز به انرژی بیشتر برای غلبه بر آن است. به‌طورکلی، کنترل سرعت و رعایت محدودیت‌های سرعت نه‌تنها به صرفه‌جویی در مصرف سوخت کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به کاهش آلایندگی هوا نیز منجر شود. آموزش رانندگان در زمینه رانندگی اقتصادی و ترویج فرهنگ رانندگی مسئولانه می‌تواند تاثیر مثبتی بر محیط زیست داشته باشد.

ضرورت توجه به آلایندگی سوخت از ابعاد گوناگون

سیامک علیزاده‌نیا، کارشناس حوزه خودرو درباره میزان آلایندگی خودروهای بنزینی در مقایسه با خودروهای دیزلی و اینکه کدامیک بیشتر به محیط‌زیست آسیب می‌زند به صمت اظهار کرد: خودروهای بنزینی به‌طورکلی میزان کمتری از نیتروژن اکسید (NOx) و ذرات معلق تولید می‌کنند، اما میزان دی‌اکسید کربن (CO۲) و هیدروکربن‌های غیرسوخته در آنها ممکن است بیشتر باشد. از سوی دیگر، خودروهای دیزلی کارآیی بالاتری در مصرف سوخت دارند. به‌طورکلی، هر دو نوع موتورها به محیط‌زیست آسیب می‌زنند، اما نوع آلایندگی هر یک متفاوت است. خودروهای بنزینی برای برخی از آلاینده‌ها بهتر از دیزلی‌ها عمل می‌کنند، اما در کل مهم است که به کاهش آلایندگی هر دو سمت پرداخته شود. از این‌رو استانداردهای زیست محیطی که در ایران بیشتر با نام یورو ۵ و یورو ۶ شناخته می‌شوند، محدوده مجازی برای انتشار آلایندگی خودروها، برای خودروهای بنزینی، دیزلی، گازسوز و... مشخص کرده‌اند که سازندگان خودرو را وادار به نصب سامانه‌های پالایش خروجی اگزوز مثل کاتالیست می‌کند. این کاتالیست‌ها تبدیل آلاینده‌های پرخطری چون NOx، HC، CO را به آلاینده‌های کم‌خطر، انجام می‌دهند. بنابراین در صورت استفاده از کاتالیست مناسب و سالم در هر دو نوع سوخت، مقدار آسیب به محیط‌زیست یکسان است، اما در صورت فرسودگی موتور و کاتالیست، آلایندگی‌ها در هر دو نوع فناوری، بسیار زیاد است که در دیزلی‌ها می‌تواند بیشتر باشد. وقتی صحبت از مقدار بیشتر آلاینده می‌کنیم باید بدانیم یک خودرو بدون کاتالیست می‌تواند تا ۱۰۰ برابر بیشتر از خودروهای با کاتالیست، مونوکسید کربن تولید و منتشر کند.

پژوهشگر حوزه خودرو درباره عواملی که بر میزان مصرف بنزین خودروها تاثیر می‌گذارند و اینکه چگونه می‌توان این مصرف را کاهش داد نیز گفت: عواملی که بر میزان مصرف سوخت تاثیر می‌گذارند را می‌توان به پنج دسته اصلی، ویژگی خودرویی، ویژگی قوای محرکه، ویژگی سوخت، ویژگی محیط استفاده و در نهایت ویژگی رانندگی، دسته‌بندی کرد. تغییر هر یک از ویژگی‌های ذکر شده، می‌تواند مصرف سوخت را دستخوش تغییر کند، به صورت مثال رانندگی در سطح دریا در شهری همچون چالوس، در مقایسه با رانندگی در شهر تهران با ارتفاعی در حدود هزار متر از سطح دریا، تفاوت مصرف سوخت را به‌خصوص در خودروهایی با فناوری قدیمی‌تر به خوبی نشان داده است. رانندگی در دور موتورهای بسیار پایین یا بسیار بالا، رانندگی خشن با شتاب‌گیری و ترمزگیری‌های متمادی، استفاده از نسبت دندة نامتناسب، رانندگی پرشتاب در حالت سرد موتور، از ویژگی‌های رانندگی هستند که می‌توانند مصرف سوخت را به مقدار قابل توجهی افزایش دهند. از دیگر عوامل مؤثر، ویژگی سوخت یا همان کیفیت سوخت استاندارد است که مطالعه چندانی در مورد تاثیر آن برشدت مصرف سوخت صورت نگرفته است.

علیزاده‌نیا ادامه داد: ازاین‌رو، اگر بخواهیم نگاه جامعی به همه عوامل مؤثر داشته باشیم، به نظر می‌رسد علاوه بر بهبود خودرو و موتور، باید نگاهی به تصحیح رفتار رانندگی با هدف کاهش مصرف سوخت داشته باشیم. آموزش رانندگی و چراغ‌های هوشمند راهنمایی-رانندگی، ابزاری مؤثر برای کاهش رفتارهای هیجانی و خشن در رانندگی است تا مصرف سوخت را در بعضی از رانندگان تا ۵۰ درصد کاهش دهد. از سوی دیگر، افزایش کیفیت سوخت (امروز با عنوان بنزین سوپر یا بنزین با اکتان بالا از آن یاد می‌شود) به صورت چشمگیری در کاهش مصرف سوخت تاثیر دارد. مطالعات و اندازه‌گیری‌های میدانی نشان داد که استفاده از بنزین با کیفیت تهران (به اصطلاح بنزین سوپر) نسبت به بدترین بنزین توزیع شده، در شرایط رانندگی و خودرویی برابر، تا ۱۰ درصد مصرف سوخت کمتری را داشته باشد.

کارشناس حوزه خودرو در پایان تاکید کرد: تصحیح و بهبود سرعت خودروها اثر بسیار زیادی بر مصرف سوخت خودروها دارد، شاید زیاد شنیده باشید که در سرعت‌های بالاتر از ۱۰۰ کیلومتر در ساعت، مصرف سوخت افزایش می‌یابد، این درست و صحیح است، اما شاید این مغفول مانده باشد که در سرعت‌های پایین، مصرف سوخت، به شدت و بسیار بیشتر از سرعت‌های بالا افزایش می‌یابد. اگر مصرف سوخت یک خودرو در سرعت متوسط ۵۰ کیلومتر در ساعت، ۷ لیتر باشد، با رسیدن به سرعت ۱۰۰، این عدد تا ۸ لیتر افزایش می‌یابد، اما با کاهش این سرعت به ۲۰-۱۰ کیلومتر در ساعت (مثل روزهای ترافیکی تهران) این مصرف تا ۱۶ لیتر بر ساعت افزایش می‌یابد.

سخن پایانی

میزان آلایندگی خودروهای بنزینی و دیزلی به نوع سوخت و فناوری‌های مورد استفاده در آنها بستگی دارد. خودروهای بنزینی معمولا تولید نیتروژن اکسید و ذرات معلق کمتری دارند، اما ممکن است دی‌اکسید کربن و هیدروکربن‌های غیرسوخته بیشتری منتشر کنند. در مقابل، خودروهای دیزلی با کارآیی بالاتر در مصرف سوخت شناخته می‌شوند، اما در صورت فرسودگی موتور و سیستم پالایش، آلایندگی آنها افزایش می‌یابد. استانداردهای زیست‌محیطی مانند یورو ۵ و یورو ۶ به سازندگان خودرو فشار می‌آورند تا از کاتالیست‌ها برای کاهش آلاینده‌ها استفاده کنند. براساس مطالعات و نظرات کارشناسان عوامل مؤثر بر مصرف سوخت شامل ویژگی‌های خودرویی، قوای محرکه، کیفیت سوخت، محیط استفاده و رفتار رانندگی هستند.

بهینه‌سازی این عوامل می‌تواند مصرف سوخت را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. آموزش رانندگی و استفاده از چراغ‌های هوشمند راهنمایی-رانندگی می‌تواند رفتار رانندگان را بهبود بخشد و مصرف سوخت را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. همچنین، استفاده از بنزین با کیفیت می‌تواند مصرف سوخت را تا ۱۰ درصد کاهش دهد. در نهایت، توجه به سرعت خودرو نیز تاثیر زیادی بر مصرف سوخت دارد؛ به‌طوری‌که در سرعت‌های پایین، مصرف به شدت افزایش می‌یابد.