تعطیلی تولید؛ فرصت از دست رفته اقتصاد
تعطیلی‌های بی‌موقع و ناگهانی با هدف کاهش مصرف انرژی در کشور نشان از این دارد که بحران انرژی در ایران به یک معضل جدی تبدیل‌شده که البته بیش از هر چیزی ناشی از سوءمدیریت و سیاست‌گذاری‌های نادرست است. در این شرایط، بخش صنعت و تولید کشور به‌دلیل خاموشی‌ها و تعطیلی‌های ناشی از این ناترازی و بحران، با خسارات و فشارهای قابل‌توجهی روبه‌رو شده‌اند. وضعیت به‌گونه‌ای است که درحال‌حاضر چاره‌ای جز تحمل این خاموشی‌ها وجود ندارد. تولیدکنندگان و صنعتگران انتظار دارند دولت حداقل راهی بجز تعطیلی واحدهای تولیدی برای حل بحران ناترازی انرژی را دنبال کند و از همه مهم‌تر به فکر جبران خسارت ناشی از این معضل باشد و تسهیلاتی برای آنها در نظر بگیرد تا بتوانند از این بحران عبور کرده و دوام بیاورند. به اعتقاد برخی از کارشناسان حوزه صنعت، بقا در شرایط کنونی مستلزم همکاری و همراهی همه نهادها و بخش‌های مختلف است و جبران خسارت‌های ناشی از ناترازی انرژی می‌تواند به نقطه قوت تولیدکنندگان تبدیل شده و آنها را دلگرم کند. صمت در این گزارش درباره راه‌های جبران خسارت‌های ناشی از تعطیلی واحدهای تولیدی به‌دنبال بحران ناترازی انرژی در کشور با فعالان و کارشناسان حوزه صنعت گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
تولید در انتظار معجزه!
حبیب‌الله محمودان، فعال حوزه صنعت به مشکلات اساسی که صنعتگران در زمان ناترازی انرژی با آن روبه‌رو هستند، اشاره کرد و به صمت گفت: قطعی گاز و برق به چالش‌های جدی در تولید تبدیل شده است. به اعتقاد من متولیان و مسئولان امر نه‌تنها در بخش انرژی، بلکه در بیشتر بخش‌های مرتبط با تولید توجه کافی به نیازهای صنعت کشور ندارند. در حالی که کشور باید از یک جامعه مصرفی به سمت یک ساختار مبتنی بر تولیدی حرکت کند که زیرساخت‌های ضروری مانند آب، برق، گاز و نیروی کار به‌درستی تأمین نشده‌اند. در طول چند سال گذشته شاهد خسارت‌های قابل‌توجهی به تولیدکنندگان و صنعتگران بوده‌ایم که ادامه فعالیت را برای آنها سخت کرده است. در این روزها شاهد کاهش فعالیت و بعضا تعطیلی بسیاری از واحدهای صنعتی هستیم. این در حالی است که صاحبان این کسب‌وکارها زحمت زیادی برای رونق کارشان کشیده‌اند و تصوری از بروز چنین شرایط سختی نداشتند.
محمودان وظیفه دولت را جبران خسارت واحدهای تولیدی دانست و ادامه داد: درست در شرایطی که تولید روزهای دشواری را سپری می‌کند، شاهد سخت‌گیری بیمه، خدمات و بانک‌ها برای پرداخت اقساط هستیم. در چنین شرایطی و در حالی که به‌ظاهر سال حمایت از تولید است، انتظار داریم نسبت به استمهال بدهی واحدهای تولیدی و تاجایی که امکان دارد پرداخت هزینه‌های عمومی مانند آب و برق و گاز قدری وضعیت صنعتگران را دریابند و تسهیلاتی در این بخش برای آنها در نظر بگیرند. اینجا جایی است که تولید نیازمند حمایت است و تا فرصت باقی است انتظار داریم دولت دست‌کم بار واحدهای صنعتی را سنگین نکند.
کارشناس حوزه صنعت ادامه داد: شکی نیست که اشتباهات مدیریتی و نداشتن برنامه کلان صنعتی منجر به بروز ناترازی و بحران در تامین انرژی شده، ازاین‌رو انتظار می‌رود همان دسته‌ای که خود چنین شرایطی را برای کشور رقم زده‌اند، دست‌کم به داد تولید برسند و تا جایی که امکان دارد فشار بر واحدهای صنعتی و تولیدی را بیشتر نکنند.
در شرایط کنونی و سخت اقتصادی هم می‌توان از تولید حمایت کرد تا از این مرحله به سلامت عبور کند. درحال‌حاضر، تمام شهرک‌های صنعتی با قطعی برق و گاز روبه‌رو بوده و مجبور به تعطیلی خطوط تولید خود هستند که نشان‌دهنده ناترازی جدی در تأمین انرژی است.
دست تولیدکننده به جایی بند نیست، اما نمی‌تواند منتظر معجزه بماند و متولیان امر باید توجه داشته باشند که ادامه این شرایط برای تولیدکننده‌ها امکان‌پذیر نیست، پس بهتر است به دنبال راه‌هایی غیر از تعطیلی و خاموشی واحدهای تولیدی و همچنین جبران خسارت تولید باشند و در این برهه حساس از صنعت کشور حمایت کنند.
شفاف‌سازی کنید
فعال حوزه صنعت افزود: نخستین اقدام برای جبران خسارت ناترازی انرژی به‌ویژه برق و گاز اطلاع‌رسانی شفاف به مردم است. نخست باید دلایل بروز این وضعیت و راهکارهایی که دولت دنبال می‌کند به‌صراحت به مردم اطلاع‌رسانی شود تا اطمینان آنها جلب شده و سپس با کمک به جبران خسارت‌ها تلاش کنند اعتماد مردم را جلب و آنها را برای عبور از این مرحله با خود همراه کنند. همچنین کمک به صنایع برای بهینه‌سازی مصرف انرژی و استفاده از فناوری‌های جدید مانند انرژی‌های پاک نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و باید در دستور کار دولت باشد. محمودان به تأثیر ناترازی انرژی بر تولید اشاره کرد و گفت: قطع برق و گاز، به‌ویژه در صنایع فشار بالا، منجر به افزایش زمان توقف خطوط تولید و افت کیفیت کالا می‌شود. واحدهای تولید در این وضعیت ناچار هستند خطوط خود را تعطیل کنند و این موضوع نه‌تنها هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، بلکه اعتبار برندها و رضایت مشتریان را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. افزایش هزینه‌های تولید ناشی از قطع انرژی قدرت رقابت تولیدکنندگان را کاهش داده و به احتمال زیاد در بلندمدت منجر به افزایش بیکاری می‌شود.
روزهای سخت تولید در رویارویی با بحران انرژی
علیرضا هاشمی، رئیس انجمن برق و انرژی نیز درباره تاثیر ناترازی انرژی و تعطیلات ناشی از آن بر واحدهای صنعتی به صمت گفت: این موضوع یکی از تنش‌های جدی در صنعت است که به‌طورقطع تأثیرات منفی خود را بر وضعیت صنعت و در کل اقتصادی کشور نشان خواهد داد. این تنش‌ها با افزایش نرخ تمام‌شده محصولات و کاهش حاشیه سود در ماه‌های آینده خود را نشان خواهد داد و منجر به آسیب دیدن واحدهای تولیدی و تعطیلی برخی از این واحدها می‌شود و در نهایت، اشتغالزایی را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد. افزایش نرخ تمام‌شده محصولات و اینکه تولیدکنندگان نمی‌توانند نرخ محصولاتشان را بالا ببرند، آنها را مجبور می‌کند از حاشیه سود خود بکاهند در نتیجه کاهش حاشیه سود به کاهش رغبت تولیدکنندگان برای ادامه فعالیت منجر می‌شود و این موضوع در نهایت به کاهش اشتغالزایی و افزایش مشکلات اجتماعی ناشی از بیکاری خواهد انجامید. با توجه به فشارهای مالی که واحدهای صنعتی در پایان سال با آن روبه‌رو هستند، این شرایط می‌تواند به بهم‌ریختگی سیستم اقتصادی کشور منجر شود.
خاموشی بلای جان صنعت
هاشمی ادامه داد: خاموشی‌های بابرنامه و بی‌برنامه باعث افزایش نرخ تمام‌شده محصولات در صنایع کشور شده است. صنایع به‌شدت به برق و گاز وابسته هستند و هرگونه قطعی در این بخش‌ها موجب اختلال در فعالیت‌ها و تعطیلی آنها می‌شود. در این شرایط، الزام به پرداخت حقوق و هزینه‌های دیگر (بیمه و مالیات) به فشار اقتصادی بر صنایع افزوده و افزایش نرخ نهایی محصولات را به‌دنبال دارد. با توجه به اینکه تابستان امسال در بسیاری از مناطق، شهرک‌های صنعتی به مدت سه روز در هفته خاموشی داشتند، پیشنهاد شد دولت در زمان‌های خاموشی، محدودیت‌ها را کاهش دهد تا از افزایش نرخ تمام‌شده محصولات جلوگیری شود. وزارت نیرو باید پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهد تا خاموشی‌ها در زمان‌های بحرانی به حداقل برسد.
وی افزود: در کنار افزایش نرخ تمام‌شده، خرابی‌های ناشی از خاموشی و قطع ناگهانی برق وضعیت تولید را بسیار آسیب‌پذیر کرده است. در حالی دولت از تامین برق توسط خود صنایع صحبت می‌کند که تولیدکننده یک‌بار کل هزینه‌های تامین زیرساخت و اشتراک آب، برق و گاز و... و هرساله هزینه مصرفی خود را پرداخت کرده است. تولیدکننده بر همین اساس و طبق سازکار مشخص قیمت‌تمام‌شده محصولاتش را محاسبه کرده است. در این شرایط، ناگهان دولت اعلام می‌کند که برق صنایع تامین نمی‌شود و تنها امکان استفاده از شبکه سراسری را دارند و در ادامه برق گران می‌شود. این رویکرد باعث می‌شود چرخه صنعت از حرکت بایستد و این در حالی است که امسال سال، جهش تولید و به‌نوعی حمایت از تولید نام گرفته است.
تولید فرصت جبران ندارد
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ادامه داد: نتیجه بحران‌هایی مانند تعطیلی ناشی از کمبود انرژی ۳ تا ۴ ماه بعد در اقتصاد کل نمایان خواهد شد و بر همین اساس شاهد هستیم که پیامد خاموشی در پیک مصرف برق، در زمستان خودش را نشان می‌دهد و در شرایط کنونی که در زمستان هم این خاموشی‌ها و بعضا تعطیلات ادامه داد مشکلات چندین برابر می‌شود و توان تولید را می‌گیرد.
هاشمی افزود: انتظار می‌رود دولت در شرایط کنونی به راهکارهای تاثیرگذار و عملیاتی کوتاه‌مدت بیندیشد و نخستین و ساده‌ترین راهکار که خاموشی و تعطیلی واحدهای تولیدی است را انتخاب نکند. راهکارهایی مانند خرید برق از بورس و ذخیره‌سازی انرژی به‌عنوان اقدامات پیشنهادی در شرایط فعلی، درحالی‌که ممکن است مؤثر باشند، اما زمانبر هستند. ضمن اینکه حرکت صنایع در این مسیر نیز منجر به افزایش نرخ تمام‌شده خواهد شد. بنابراین باید حساب‌شده حرکت کرد و به تمام جوانب توجه داشت. تولید برق در هر شرایطی و به هر روشی کل معادلات تولیدکننده را به هم می‌ریزد. صنعتگر و تولیدکننده باید حساب‌شده و دقیق جلو برود، چراکه حرکت او بر مبنای سود و زیان و منطق اقتصادی است.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران در پایان تاکید کرد: از وزارت نیرو و دولت تقاضا داریم برای حل مشکل ناترازی انرژی به تولید کمک کنند و به ارائه تسهیلات مالی و حذف موانع گمرکی توجه ویژه‌ای داشته باشند. تامین انرژی به‌طور جدی نسبت به کالاهای اساسی دیگر برتری دارد. عدم‌دسترسی به برق همه‌چیز را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و این نیازمند به رسمیت شناختن حساسیت موضوع است. در غیر این صورت، افزایش کمبود برق در سال‌های آینده مشکلات بیشتری برای صنایع و کل کشور ایجاد می‌کند. در نهایت، پیشنهاد می‌شود الگوهای جدیدی برای تسهیل استفاده از منابع نیروگاهی و حمایت از صنایع به‌منظور استقرار نیروگاه‌های کوچک در اختیار صنعتگران قرار گیرد تا این روند تسریع شود و در نتیجه، صنعت کشور به رونق و پایداری برسد. مهم‌تر از همه انتظار می‌رود راهکارها حمایتی باشد و به تعطیلی موقت واحدهای تولیدی ختم نشود.
سخن پایانی
واقعیت این است که ایران درحال‌حاضر روزهای سختی را در زمینه تأمین برق و گاز تجربه می‌کند. این بحران نه‌تنها ناشی از مشکلات یک بخش خاص، بلکه بازتاب سیاست‌های کلان کشور است.
تأمین برق و گاز به عنوان عوامل اساسی رونق تولید بسیار حائز اهمیت است، اما اشتباهات در مدیریت منابع انرژی منجر به بحران‌هایی شده که آسیب‌های جدی به تولید وارد کرده است. برای جلوگیری از تکرار این بحران‌ها، نیازمند اصلاحات اساسی در مدیریت منابع انرژی هستیم تا بتوانیم وضعیت اقتصادی کشور را بهبود بخشیم. درحال‌حاضر گزینه روی میز دولت در شرایط بحرانی تعطیلی و خاموشی واحدهای تولیدی است که به نظر می‌رسد در بلندمدت آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اقتصاد و صنعت کشور وارد می‌کند. در این وضعیت جبران خسارت از سوی دولت نیز به مطالبه جدی صنعتگران و تولیدکنندگان تبدیل شده ازاین‌رو انتظار می‌رود دولت با ابزارهایی که در اختیار دارد از فشار بسیار زیادی که ناشی از ناترازی انرژی به بخش‌های گوناگون اقتصادی وارد آمده بکاهد.
