آمارهای بخش کشاورزی به‌روز نیست
اهمیت دستیابی به اطلاعات، داده‌ها و آمارهای دقیق در همه بخش‌های تولیدی و صنعتی کشور بر کسی پوشیده نیست. اهمیت این موضوع در بخش کشاورزی به‌دلیل موقعیت استراتژیک این بخش در تامین امنیت غذایی مردمان سرزمین بیش از دیگر بخش‌ها خودنمایی می‌کند. باتوجه به اینکه تامین امنیت غذایی مردم نیازمند در اختیار داشتن آمار صحیح در بخش کشاورزی است، ضروری است تا ارائه آمار در این بخش راستی‌آزمایی شوند. از سوی دیگر به‌دلیل گستردگی بخش کشاورزی و منابع‌غذایی، دسترسی به آمارهای دقیق و درست گاه با چالش‌هایی مواجه بوده و نیازمند استفاده از ابزار و اطلاعات دقیق است. دسترسی به گزارش آمارها در بخش کشاورزی گاه برای اهالی رسانه نیز ممکن نیست، اما باتوجه به اهمیت مسئله «آمار»، در روزنامه صمت به‌بهانه روز ملی آمار به بررسی اهمیت صحت و سقم داده‌ها و آمارهای حوزه کشاورزی، با محسن نقاشی، دبیر فراکسیون تشکل‌های صنایع‌غذایی و کشاورزی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در ادامه مشروح آن آمده است.
آمارهای ارائه‌شده سازمان آمار چه میزان قابل‌استناد و اطمینان است؟
متاسفانه سازمان آمار ما به‌روز نبوده و آمارهایی که اعلام می‌کنند از مراجع ذی‌صلاح کسب نمی‌کنند. در هیچ جای وزارت جهاد کشاورزی یا صمت، آمارهای ارائه‌شده به‌روز نیست. برای مثال وزارت صمت حتی به آمارهای خود مانند اینکه چه میزان پروانه‌های بهره‌برداری صادر شده و چه تعداد از این پروانه‌ها فعال، نیمه‌فعال یا غیرفعال هستند، دسترسی ندارد.
نقش سازمان آمار در درستی یا نادرستی این اطلاعات و داده‌ها چیست؟
در نظر داشته باشید که اطلاعات غلط تولیدکننده را گمراه می‌کند. از طرفی تولیدکننده نمی‌تواند نقش سازمان آمار، سازمان برنامه و بودجه، وزارت صمت و جهادکشاورزی را داشته باشد، از طرف دیگر سازمان آمار زمانی می‌تواند به اطلاعات درست دسترسی داشته باشد که وزارتخانه‌های ذی‌ربط اطلاعات درستی ارائه دهند. زمانی که حتی مسئولان وزارتخانه‌ها به آمارهای درست دسترسی ندارند، چگونه می‌توان انتظار داشت تا آمار درستی ارائه دهند.
پیشنهاد شما برای کسب داده‌های درست و دقیق توسط سازمان آمار چیست؟
سازمان آمار می‌تواند بخشی را به‌عنوان بررسی یا ممیزی داشته باشد و تنها به آمارهای اعلام‌شده استناد نکند و راستی‌آزمایی آمارهای ارائه‌شده بررسی شود. همچنین نیاز است تا بخش‌های ذی‌ربط وزارت جهاد کشاورزی هریک به‌صورت جداگانه واحدهای آماری داشته باشند و روی آن کار کنند. متاسفانه در کشور ما به اهمیت مسئله آمار توجهی نمی‌شود، در صورتی که در تمام دنیا ابتدا به آمار استناد کرده و براساس آن میزان صادرات، واردات و تولیدات خود را اندازه می‌گیرند. این در حالی است که در کشور ما به‌دلیل مواجه بودن با برخی مسائل و چالش‌ها، گاه دستیابی به آمارهای درست غیرممکن است. برای مثال واردات کلی به کشور به اشکال قانونی، ارز دولتی، ارز آزاد و قاچاق انجام می‌گیرد که در نتیجه اطلاعات درستی از میزان مواد یا محصولات واردشده به کشور را در دسترس قرار نمی‌دهد، بنابراین این مسئله به یکی از چالش‌های اصلی کشور در دسترسی به آمار درست است.
نقش دسترسی به اطلاعات و آمارهای درست در کمک به فعالان بخش کشاورزی چیست؟
تولیدکننده ابتدا باید نیاز، عرضه و تقاضای بازار را سنجیده و سپس به‌سراغ تولید رود. در فرآیند تولید نیز به آمارهای متفاوتی از جمله ظرفیت، گنجایش، خدمات، کیفیت تجهیزات، مواد لازم، تعدادتولیدکننده‌های فعال یا نیمه فعال محصول مشترک و.... در استان مورد نظر و مسائل دیگر را نیز موردبررسی قرار دهد. یکی از دلایلی که تولیدکنندگان معتقدند دولت‌ها هیچ حمایتی از ما ندارند، این است که اطلاعات و داده‌های درستی ارائه نمی‌دهند، بنابراین یکی از حمایت‌هایی که دولت می‌تواند داشته باشد، این است که با قدرت و توان هرچه بیشتر، آمارهای ارائه‌شده را ساماندهی کنند، زیرا تولیدکننده زمانی که می‌خواهد به فعالیت در این عرصه بپردازد، به این آمار استناد می‌کند، بنابراین باید این آمارها صحت و درستی داشته باشند تا تولیدکننده و فعال صنف بتواند با اعتماد و اطمینان به این آمارها استناد کند و به فعالیت خود ادامه دهد.
چالش اصلی عدم‌دسترسی به آمارهای درست یا به‌روز بودن آمارها در چیست؟
بزرگی دولت یکی از چالش‌های مهم فعلی تولیدکنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان و تجار و در نتیجه آن، دسترسی به آمار درست است، زمانی که هر یک از این اشخاص می‌خواهند پروژه‌ای انجام دهند، به‌دلیل بزرگی دولت اغلب درگیر بروکراسی‌های اداری می‌شوند، بنابراین باید در دسترسی درست به اطلاعات و آمار از تشکل‌ها کمک بخواهند. زیرا تشکل‌ها به‌دلیل کوچکی خود به‌راحتی می‌توانند به برخی آمارها دسترسی داشته باشند. برای مثال تشکل به‌سادگی می‌تواند بررسی کند که در استان البرز چه تعداد واحد غذایی موجود است و از این میزان چه تعداد فعال و چه تعداد غیرفعال هستند. مرکز آمار ضمن تقسیم‌بندی می‌تواند از تشکل‌ها کمک بگیرد، در بخش کشاورزی تشکل بسیار زیادی وجود دارد که مرکز آمار با کمک از آنها به‌راحتی می‌تواند به برخی آمارهای موردنیاز خود حتی بهتر از وزارت جهاد کشاورزی دست یابد. به‌جرأت می‌گویم در بخش تشکل‌های صنایع غذایی و کشاورزی، نخبگانی داریم که در وزارت صمت و جهاد کشاورزی حضور ندارند، بنابراین مرکز آمار می‌تواند ضمن فراخوان‌هایی از این تشکل‌ها در دسترسی به آمارهای درست استفاده کند.
آمار و اطلاعات درست چه میزان در جذب سرمایه‌گذاران خارجی موثر است؟
جذب سرمایه‌گذار خارجی زمانی می‌تواند محقق شود که بتوان آمارهای درست و دقیق موردنیاز را در اختیار او قرار داد. این اطلاعات می‌تواند شامل سطح و محصولات زیرکشت، آمارهای مصرف انواع مواد غذایی مانند روغن حیوانی و... باشد، آیا ما اطلاعات دقیقی از موارد نیاز سرمایه‌گذار خارجی داریم؟
سهم آمار در بهره‌مندی از الگوی کشت چه میزان است؟
علم اقتصاد از ابتدایی‌ترین بخش عرضه و تقاضا تبعیت می‌کند، بر همین اساس ما با استفاده از همین ابتدایی‌ترین علم می‌توانیم به تولید بپردازیم. کشاورز با استناد به این آمارها می‌تواند به کشت بپردازد. به‌دلیل اینکه کشاورز به آمارهای درست و دقیقی از دسترسی ندارد، نمی‌تواند از الگوی کشت بهره‌مند شود. الگوی کشت از آمارها تبعیت می‌کند، بنابراین اگر به آمارهای درست دسترسی نداشته باشد، نمی‌تواند از الگوی کشت استفاده کند و نتیجه آن می‌شود که یک سال محصولات او به فراوانی کشت و به ضایعات تبدیل می‌شوند و سال دیگر برای همان محصول، با کمبود مواجه می‌شویم، در صورتی که با آمارهای درست، می‌توان به الگوی کشت و میزان تولید در استفاده داخلی و صادرات دست یافت.
گلایه یک تولیدکننده مواد غذایی
یکی از تولیدکنندگان مواد غذایی ضمن گلایه از آمارهای سازمان آمار که به‌روز نیستند، به روزنامه صمت گفت: من یکی از قربانیان آمار اشتباه کشور بوده‌ام. با استناد به آمار سازمان برنامه و بودجه، در شرایط مناسب استان گلستان برای کاشت و فرآوری سبزیجات برطبق این استان را برای تولیدات غذایی انتخاب کردم، البته برنامه‌ریزی و بررسی نیز انجام گرفت و طبق آمارها هیچ استان دیگری در کشور موقعیت مناسبی به مانند گلستان نداشت. اما ظرف ۲۰ سالی که فرآورده‌های سبزیجات و پیاز در آنجا تولید کردیم، هیچ پیازی را از استان گلستان خریداری نکردیم، درباره سبزی هم همین بود. تصور ما این بود که استان گلستان معدن کشت سبزی در کشور است، اما متاسفانه آمارهای ارائه‌شده در این زمینه نیز درست نبود.
بنابراین وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی مهم در امر تولید و صادرات محصولات غذایی و کشاورزی نیاز است تا یک‌بار برای همیشه، یک مرکز داده قدرتمند در بخش خود تهیه و تلاش کند تا با به‌روز نگه داشتن آن، قدمی مهم و اساسی در راستای رفع مشکلات تولید و گسترش تولیدات کشاورزی بردارد.
سخن پایانی
نبود آمار و اطلاعات دقیق در حوزه کشاورزی امروزه به یکی از چالش‌های اصلی این بخش تبدیل شده است. اهمیت این آمار به میزانی است که اغلب اشتباه در آن موجب خسارت‌های فراوان مالی و اعتباری به تولیدکنندگان و صادرکنندگان می‌شود.
