او در این زمینه اعلام کرد: «هرگونه اجاره، معامله و فروش املاک به اتباع مجاز یا غیرمجاز افغانستانی در این شهرستان ممنوع است و با متخلفان به صورت قانونی برخورد خواهد شد.» موضوع اجاره مسکن به اتباع درحال‌حاضر به شدت مورد توجه قرار گرفته و شهروندان ایرانی از سیاست‌گذاران و دولتمردان انتظارات معقولی دارند. در عین حال، برخی تحلیلگران حوزه مسکن در خصوص اجاره واحدهای مسکونی به اتباع افغان دیدگاه منفی ندارند و تنها بر لزوم ضابطه‌مندی و ساماندهی این موضوع تاکید می‌کنند.

برخی از نمایندگان مجلس دوازدهم، با انتقاد از سیاست‌های دولت‌های گذشته در زمینه ورود اتباع و استفاده این افراد از امکانات مختلف، بر ممنوعیت اجاره خانه به اتباع تاکید کرده و خواستار اقدام جدی دولت جدید در این زمینه هستند. ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی، نیز نظرات خود را در این خصوص بیان کرد. او درباره اجاره خانه به اتباع گفت: «باید هر چه سریع‌تر حضور اتباع در کشور را ساماندهی کنیم و آن دسته از اتباع که تمایلی به ساماندهی ندارند، باید از کشور اخراج شوند، زیرا بلاتکلیفی در این زمینه می‌تواند مشکلات امنیتی برای کشور ایجاد کند. لازم است مشخص شود که شخص ایرانی که به اتباع خارجی خانه اجاره داده، چه کسی است. اگر کسی خانه خود را به اتباع غیرمجاز اجاره دهد، باید مجازات شود. همچنین کارفرمای ایرانی که به اتباع خارجی غیرمجاز کار می‌دهد، باید تحت مجازات قرار گیرد.»

افرادی که تبعه ایران نیستند، حق خرید اموال غیرمنقول را ندارند

در سال‌های اخیر، با افزایش ورود اتباع خارجی به کشور، خرید و اجاره ملک توسط این افراد با چالش‌های زیادی مواجه شده است. یکی از سوالات اصلی این است که آیا اتباع خارجی مجاز به خرید، رهن و اجاره مسکن هستند یا خیر؟ طبق قانون مدنی، افرادی که تبعه ایران نیستند، حق خرید اموال غیرمنقول را ندارند.

به همین دلیل، اگر فردی ملکی مانند زمین یا مسکن خریداری کند، سند رسمی برای آن صادر نخواهد شد. در نتیجه، اتباع خارجی معمولا از طریق قولنامه یا با کمک یک شخص مورد اعتماد اقدام به خرید و فروش می‌کنند. صدور سند رسمی به نام یک تبعه خارجی ممنوع و جرم محسوب می‌شود؛ بنابراین این معاملات به صورت قولنامه‌ای انجام می‌گیرد که به عنوان یک سند غیررسمی شناخته می‌شود و تخلف به حساب نمی‌آید. در این قولنامه‌ها، نام افرادی که به عنوان مالک و مستاجر ذکر می‌شوند، واقعی نیست.

بر اساس قوانین موجود، خرید و فروش ملک توسط اتباع خارجی ممنوع است. با این حال، در برخی مناطق مانند تهران، قم، مشهد، مازندران و دیگر شهرها، خرید و فروش ملک و ویلا با استفاده از قولنامه انجام می‌شود. طبق ماده یک آیین‌نامه مربوط به تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع خارجی غیر مقیم در جمهوری اسلامی ایران که به تصویب هیات وزیران رسیده است، اتباع خارجی که بدون داشتن پروانه اقامت دائمی به منظور گردشگری و استفاده از مناطق ییلاقی به طور منظم و در فصول مختلف به ایران سفر می‌کنند، در صورتی که بخواهند ملکی برای سکونت شخصی خریداری کنند، باید درخواست خود را در قالب اظهارنامه‌ای که شامل مشخصات و مدارک مربوطه است، از طریق یکی از نمایندگی‌های سیاسی و کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور یا استانداری محل وقوع ملک به وزارت امور خارجه ارائه دهند.

بر اساس ماده ۹۶۱ قانون مدنی، اتباع بیگانه می‌توانند از تمامی حقوقی که اتباع ایرانی از آن برخوردارند، بهره‌مند شوند، مگر در موارد خاصی که استثنا شده‌اند.

یکی از این موارد، محدودیت‌هایی است که در قوانین مختلف برای اتباع بیگانه در زمینه تملک و انتقال مالکیت اموال غیرمنقول وجود دارد. طبق قانون مربوط به تملک اموال غیرمنقول اتباع خارجی که در تاریخ ۱۶/۳/۱۳۱۰ تصویب شده، تملک هر نوع زمین زراعی به هر میزان توسط اتباع خارجی ممنوع است.

علاوه بر این، تبصره ماده ۲ قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی مصوب سال۱۳۸۰ نیز بیان می‌کند که تملک هر نوع زمین به هر میزان به نام سرمایه‌گذاری خارجی در چارچوب این قانون مجاز نیست. همچنین، تبصره ۱ ماده ۲۴ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری - صنعتی جمهوری اسلامی ایران تصریح می‌کند که اجاره زمین به اتباع خارجی مجاز است، اما فروش آن به طور کامل ممنوع است.

اتباع غیرقانونی باید به کشور خودشان بازگردند

علی کشوری، عضو کمیسیون اصل 90 مجلس درباره سیاست‌گذاری مناسب برای اجاره خانه به اتباع و انتظارات از دولت چهاردهم گفت: ورود اتباع افغان به کشور بدون برنامه‌ریزی مشخص و ساز کار منطقی، نادرست است. در زمان‌هایی که افغانستان در وضعیت جنگی قرار داشت، برخی کشورهای همسایه به پذیرش پناهجویان اقدام می‌کردند که این اقدام توجیه‌پذیر و قابل درک بود. کشورهای مختلف جهان بر اساس پروتکل‌های بین‌المللی می‌توانند به پذیرش پناهجویان جنگ‌زده بپردازند و از این طریق به مهاجران یاری رسانند. او ادامه داد: افغانستان در شرایط خاصی قرار ندارد و وضعیت جنگی و ناآرامی در کشور همسایه‌مان وجود ندارد. خوشبختانه درحال‌حاضر امنیت و ثبات خوبی در افغانستان برقرار است و مشکلات جدی گذشته برای شهروندان افغان تکرار نمی‌شود. اکنون زمان آن فرارسیده که مهاجرانی که به دلیل جنگ به کشور ما آمده‌اند، به‌تدریج به وطن خود بازگردند تا بخشی از نگرانی‌های برخی افراد به این طریق حل شود.

کشوری افزود: این موضوع کاملا واضح است و در تمامی نقاط جهان به طور معمول رعایت می‌شود. بازگشت این گروه از مهاجران به دلیل وجود ثبات و امنیت در کشور خودشان، امری طبیعی محسوب می‌شود که مسئولان ما باید به آن توجه و حساسیت لازم را داشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر، برخی از افرادی که به طور غیرقانونی وارد کشور ما شده‌اند، با مشکلاتی مواجه شده‌اند که نمی‌توان به سادگی از کنار آن گذشت. همچنین، برخی افراد سودجو از این مهاجران غیرقانونی بهره‌برداری کرده و به شیوه‌های غیرمتعارف به انجام فعالیت‌های تجاری خود می‌پردازند. نماینده مردم قائمشهر در مجلس شورای اسلامی به صمت گفت: متاسفانه اطلاعات دقیق و روشنی در این زمینه در دسترس نیست و فعالیت‌های اتباع غیرقانونی به وضوح مشخص نمی‌باشد. ورود این افراد به طور مناسب مدیریت نشده و نوع فعالیت‌های آنها نیز مورد ارزیابی قرار نمی‌گیرد. به عنوان مثال، اجاره‌بهای منطقه چیذر در استان تهران به دلایل مختلفی نسبت به سایر محلات آن منطقه کمتر است. کشوری یادآور شد: گزارش‌ها حاکی از آن است که در یک واحد مسکونی ۶۰ متری واقع در منطقه چیذر، ۱۵ نفر از کارگران افغان سکونت دارند که این موضوع موجب ایجاد مزاحمت‌هایی برای همسایگان شده است. متاسفانه، هیچ نهاد یا مسئولی در این زمینه پاسخگو نیست و صدای شاکیان به گوش نمی‌رسد.

نباید خانه در اختیار این دسته از اتباع قرار داد

وی در ادامه عنوان کرد: درحال‌حاضر، بسیاری از کشورها برای پذیرش مهاجران، شرط سرمایه‌گذاری را در نظر می‌گیرند. این رویکرد توسعه‌گرا و کمک به اقتصاد کلان، موجب می‌شود که این کشورها تصمیم به پذیرش اتباع کشورهای دیگر بگیرند. در بسیاری از این کشورها، اقامت دائمی اعطا نمی‌شود و افراد تنها به‌صورت موقت و بر اساس میزان سرمایه‌گذاری خود، از برخی امکانات بهره‌مند می‌شوند. عضو کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: متاسفانه اتباع افغانستانی بدون سرمایه‌گذاری به کشور ما وارد شده و از امکانات موجود بهره‌مند می‌شوند. به نظر من، افرادی که بدون برنامه‌ریزی و ساماندهی به کشور ما آمده‌اند، نباید از خدمات عمومی استفاده کنند. اجاره خانه نیز یکی از مواردی است که باید به آن توجه شود و نباید به افرادی که به اقتصاد کلان کشور ما کمکی نمی‌کنند، مسکن اجاره داده شود.

آیا ورود اتباع به ایران ساماندهی شده است؟

کشوری در ادامه اظهار کرد: زمان آن رسیده که وزارت کشور و نهادهای مرتبط با همکاری یکدیگر به یک نتیجه مطلوب دست یابند و اتباع غیرقانونی به‌تدریج به کشورهای خود بازگردند. متاسفانه شرایط به گونه‌ای پیش رفته که به نظر می‌رسد ورود اتباع به ایران به صورت سازمان‌یافته و از پیش برنامه‌ریزی شده است. وی در پایان اضافه کرد: به عنوان نمونه، هنگام خروج از تهران و حرکت به سمت پردیس، حضور واضح اتباع افغان قابل مشاهده است. همچنین در اطراف رودهن و بوهمن نیز این موضوع به وضوح دیده می‌شود و این مناطق به طور کامل تحت تأثیر آنها قرار گرفته‌اند. در شهر دماوند، اکثریت فروشندگان را افغان‌ها تشکیل می‌دهند و این وضعیت در فیروزکوه نیز صادق است. در این زمینه، اتخاذ تصمیمات جدی ضروری است تا از آسیب‌های احتمالی در آینده جلوگیری شود.

سخن پایانی

قوانین متعددی در خصوص خرید ملک توسط اتباع خارجی وجود دارد که مهم‌ترین آن قانون هیات عمومی دیوان عدالت اداری است. این قانون به‌صراحت بیان می‌کند که اعطای هر نوع امتیاز ویژه به اتباع بیگانه، از جمله حق تملک اموال غیرمنقول در جمهوری اسلامی ایران، تنها با حکم صریح قانون‌گذار امکان‌پذیر است. به‌طور کلی، اصل بر ممنوعیت خرید و فروش اموال غیرمنقول است و انجام این معاملات تنها در شرایط خاص و استثنایی مجاز می‌باشد، در حالی که رهن و اجاره این اموال امکان‌پذیر است.