این مهم در برخی از کشورهای دارای معدنی نیز علاوه‌بر اینکه منجر به توسعه‌پایدار نشده، بلکه به‌عنوان منبع اصلی درآمدی دولت، یک نظام ناکارآمد را به‌وجود آورده است. وجود معادن و کانسنگ‌‌‌‌‌های معدنی در هر نقطه‌‌‌‌‌ای از دنیا که باشد برای آن منطقه یک امتیاز و غنیمت به‌شمار می‌آید که با یک مدیریت صحیح و کارآمد و برنامه‌‌‌‌‌ریزی دقیق می‌تواند به سکوی پرتابی برای آن منطقه بدل گشته و شکوفایی و پیشرفت را به ارمغان آورد. برای عبور از این بحران مدیریت مسائل معدن خصوصا بسط معادن سبز را می‌توان پیشنهاد کرد.

آغاز معدنکاری سبز در چین

معدنکاری سبز که از سال‌۲۰۰۲ در چین مطرح شد؛ به‌سرعت در کشورهای مختلف جهان مورد پذیرش قرارگرفت. در بین مناطق مختلف جهان، کشورهای اروپایی با داشتن سهم ۴۵‌درصدی از بازار جهانی معدنکاری سبز در سال‌۲۰۲۰، در این زمینه پیشرو هستند.  علت آن‌هم عواملی مانند تمرکز این کشورها بر پذیرش فناوری‌های معدنکاری سبز و حمایت‌های همه‌‌‌‌‌جانبه دولت از این فعالیت‌ها است. معدنکاری سبز نوع مدرنی از الگوی معدن‌کاری است که به‌طور فراگیر کارآیی استخراج منابع و اثرات زیست‌محیطی را مدنظر قرارداده و بیشینه‌کردن کارآیی معدن‌کاری (بازیابی منابع)، کمینه‌کردن آثار زیست‌محیطی و ایجاد توازن و بهینه‌سازی منافع سرمایه‌گذاری و جامعه را دنبال می‌کند. معدن‌کاری سبز میزان تقاضاهای موجود برای منابع که ناشی از توسعه اقتصادی است را تعدیل می‌کند.

در جهت دست‌یافتن به زمینه‌‌‌‌‌ای مناسب از توسعه به‌خصوص توسعه‌پایدار منطقه‌ای، بهره‌‌‌‌‌گیری از امکانات و قابلیت‌‌‌‌‌های هر بخش از منطقه نیاز به برنامه‌‌‌‌‌ریزی دارد، بنابراین با برنامه‌‌‌‌‌ریزی درست و منطقی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی معدن‌کاری، اعمال نظارت هماهنگ به جنبه‌های مختلف و اتخاذ قوانین محکم می‌توان علاوه‌بر توسعه اقتصادی، جنبه‌های زیست‌محیطی و کالبدی را نیز تقویت کرد و این امر محقق نمی‌شود مگر با بکارگیری توسعه‌پایدار و معدن‌کاری سبز به‌عنوان پارادایم غالب در اقدامات، سیاست‌گذاری‌‌‌‌‌ها و طرح‌های توسعه معدنی.  بنابراین بکارگیری ابعاد، اصول و اهداف معدن‌کاری سبز، راهبردی برای مدیریت بهینه هر پروژه معدنی است که منجر به شکل‌گیری وجهه مثبت عمومی فعالیت‌های معدنی، افزایش بهره‌‌‌‌‌وری، توسعه اقتصاد سبز، توسعه اجتماعی پایدار، تساوی حقوق اجتماعی، مدیریت زیست‌محیطی و اکولوژیکی می‌شود. مبحث معدن‌کاری سبز در ایران با دو چالش اساسی روبه‌رو است. در گام نخست، نبود قوانین منسجم و سیاست بلندمدت در این زمینه است، لذا لازم است ابتدا موارد قطعی و احتمالی مواجهه دو بخش معدن و محیط‌زیست بررسی شود، سپس ضوابط و قوانینی تدوین شود که در آینده هم محیط‌زیست و هم فعالان بخش معدن با مشکل جدی روبه‌رو نشوند. برای اعمال نظر در این زمینه، باید به ویژگی‌های معدن و مواد معدنی از جمله نوع ماده‌معدنی، میزان ذخیره، نحوه برداشت، نحوه فرآوری و فاصله معدن از صنایع مربوطه توجه داشت.  به گزارش دنیای اقتصاد، همچنین لازم است براساس شرایط هر معدن، برنامه روشنی برای نحوه اکتشاف، برداشت، حمل و بازگردانی معدن پس از پایان استخراج تدوین‌شود. در وهله دوم، مشکلات اقتصادی است. در شرایط فعلی کشور، مسائل زیست‌محیطی از جمله ابرچالش‌های اقتصاد ایران در همه بخش‌های تولیدی محسوب می‌شود، زیرا پذیرش شرایط فعالیت همزمان با توجه به محیط‌زیست سبب افزایش هزینه‌های تولید می‌‌‌‌‌‌شود، از این‌رو بسیاری از فعالان تولید تمایلی به اجرای مسائل محیط‌زیست ندارند و تدوین و اجرای قوانین مرتبط با معدن‌کاری سبز پذیرش قوانین محیط‌زیستی را برای بخش معدن سختگیرانه‌‌‌‌‌تر می‌کند، بنابراین می‌توان با ارائه تسهیلات و یارانه به واحدهای تولیدی، علاوه‌بر فعالیت‌های معدنی آنها را نسبت به انجام فعالیت‌های زیست‌محیطی ترغیب کرد. همچنین تسهیل شرایط برای اجرای گردشگری معدن و تبدیل معادن متروکه به مناطق پذیرای گردشگر، انگیزه اقتصادی بیشتری برای فعالان این حوزه ایجاد کرد.

موانع توسعه رویکرد معدنکاری سبز

تحقق هر ابتکار در ابتدای راه، دور از انتظار است و رویکرد معدنکاری سبز نیز همانند هر صنعت نوپای دیگر موانع خاص خود را دارد که بدون مرتفع‌کردن این موانع تحقق این رویکرد را غیرممکن می‌کند. این موانع شامل این موارد هستند:

مقاومت در مقابل تغییر: مخالفت مردم بومی به دلیل تصور آنها بر کاهش فرصت‌های شغلی در اثر توسعه طرح‌های نوین پیشنهادی مانند معدنکاری سبز است. در بین کارکنان نوعی ترس از بیکاری در قبال تغییرات وجود دارد که عامل مقاومت آنها است. فشار و پیگیری ناکافی از سوی جوامع: سازمان‌های غیردولتی و گروه‌های مدافع محیط‌زیست، شرکت‌ها را به بررسی جدی برنامه مدیریت زیست‌محیطی‌‌‌‌‌شان وا می‌دارند. بدون وجود اجبار و فشار مستقیم از سوی سازمان‌ها و گروه‌های ذی‌ربط روی شرکت‌ها، تنها منافع کوتاه‌مدت دنبال خواهد شد.

نبود محرک‌های مستقیم: در صنعت معدن‌کاری، هزینه‌های ناشی از فرآیند تطبیق با شرایط و تکنولوژی جدید را نمی‌توان به مشتریان تحمیل کرد، زیرا قیمت محصولات معدنی در بازار نهایی فروش تعیین‌شده و تولیدکننده قادر به کنترل قیمت نیست.

شرکت‌ها صرف این هزینه‌ها را اغلب غیرضروری می‌دانند. سوددهی بیشتر شرکت مهم‌ترین هدف فعالیت آنها است و صرف این هزینه‌ها را مغایر با سود بیشتر می‌دانند، زیرا شرکت‌ها عمدتا در پی منافع کوتاه‌مدت هستند.

محدودیت‌های مالی: مطالعات نشان می‌دهد که مدیریت‌‌‌‌‌های زیست‌محیطی نیازمند سرمایه‌گذاری بالایی هستند، به‌ویژه برخی از شرکت‌ها ۲۰‌درصد از درآمد خود را برای اتخاذ کنترل‌‌‌‌‌های زیست‌محیطی، آموزش‌های زیست‌محیطی کارکنان و تجهیزات مناسب صرف می‌کنند. تغییر در تکنولوژی‌های مرسوم، شرکت‌های با منابع مالی محدود را با مشکلات اساسی مواجه خواهد کرد.

محدودیت‌های فنی: معادن کوچک‌مقیاس کشورهای درحال‌توسعه، با نبود قابلیت فنی و مالی برای بهره‌گیری از روش‌های استخراج مناسب، توسعه معدن‌کاری و فرآوری و مشکل نبود تجهیزات مکانیکی کافی و امکانات تعمیر و نگهداری که خروجی را به ازای هر واحد ورودی کاهش می‌دهد و افزایش تولید باطله را به‌همراه دارد، مواجهند.

روش‌های اجرای معدنکاری سبز

معدنکاری سبز فناوری جدیدی است که شرکت‌های معدنی زیادی در جهان تلاش می‌کنند با استفاده از آن آسیب‌های زیست‌محیطی معدن‌کاری را به حداقل برسانند. ایران جزو کشورهای با پتانسیل خوب معدنی است. اکتشاف بهینه، مهم‌ترین موضوع معدن‌کاری سبز است. اکتشاف خوب، تخریب در سطح زمین را بسیار کاهش می‌دهد. اگر ما شکل و شمایل ماده‌معدنی را در زیر زمین ندانیم، نمی‌توانیم استخراج خوبی انجام دهیم. بهره‌‌‌‌‌برداران معادن، بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاری را باید در زمان اکتشاف انجام دهند. وقتی شکل ماده‌معدنی در زیر زمین مشخص شد، می‌توانیم برنامه‌‌‌‌‌ریزی خوبی را در زمان استخراج داشته باشیم. این کار به محیط‌زیست کمک شایانی می‌کند. درحال‌حاضر فعالیت‌های معدن‌کاری در ایران به‌گونه‌ای است که محدوده بزرگی را به شکل آزمون و خطا مورد بررسی قرارداده و با حفاری‌‌‌‌‌های بسیار، در آخر رگه موردنظر را که برای آنها ارزش اقتصادی دارد پیدا کرده و نسبت به برداشت از آن اقدام می‌کنند؛ این در حالی است که با استفاده از فناوری‌های نوین می‌توان در مرحله نخست به نقاطی که برداشت از آن ارزش اقتصادی دارد، دست‌یافت و دیگر به ساخت جاده‌‌‌‌‌های مختلف تخریب پوشش گیاهی و مانند آنکه موجب تخریب محیط‌زیست می‌شود، نیاز نخواهد بود. محیط‌زیست از ارکان توسعه‌پایدار در هر کشوری است. امروزه با توجه به رویکرد جهانی به حفاظت از محیط‌زیست، تلاش‌های بسیاری در زمینه شناسایی، ارزیابی و مدیریت اثرات مخرب بر محیط‌زیست در سطح جهان صورت‌گرفته که صنایع معدنی از پیشگامان این‌گونه فعالیت‌های تحقیقاتی بوده‌است. آموزش محیط‌زیست می‌تواند در سطوح مختلف جامعه و در کلیه سطوح مدیران و تصمیم‌گیران اثربخش باشد. نشست، تخریب زمین، فرسایش، رسوب‌‌‌‌‌گذاری، کمیت و کیفیت آب‌‌‌‌‌، آلودگی خاک، آلودگی هوا و آلودگی صوتی از جمله اثرات نامطلوب فعالیت معدن‌کاری هستند. در سراسر دنیا، بزرگ‌ترین معادن در بخش‌های جنگلی و زیستگاه‌‌‌‌‌ها و ذخیره‌‌‌‌‌گاه‌‌‌‌‌های مهم مورد بهره‌‌‌‌‌برداری قرار می‌گیرند. معدن‌کاری سبز سعی در به حداقل رساندن اثرات نامطلوب معدن‌کاری دارد.

سخن پایانی

امروزه با پیشرفت علم معدن‌کاری طراحی معدن مهم‌ترین مرحله معدن‌کاری است.

 کشور ایران یکی از غنی‌ترین منابع معدنی دنیا را دارد و برای بهینه‌سازی استفاده از ذخایر معدنی، احتیاج به نرم‌‌‌‌‌افزارهای تخصصی در این زمینه است. استفاده از نرم‌‌‌‌‌افزار راه دیگری در حوزه معدن‌کاری سبز کشور است. ۲۰‌درصد از منابع حقوق دولتی به‌کارهای پژوهشی و بحث‌های زیست‌محیطی منابع طبیعی اختصاص یافته ‌است.