کارگران، قربانی معادن ناایمن
حادثه تلخ انفجار در معدن معدنجوی طبس که منجر به جان باختن ۴۹ نفر از معدنکاران خدوم و زحمتکش شد، تلنگری بر توجه بیشتر به سرمایه‌گذاری به‌منظور ایمن‌سازی معادن سراسر کشور است تا دوباره شاهد حوادث غمباری از این دست نباشیم. شنیده‌ها حکایت از آن دارد که این معدن در ماه مرداد مورد ارزیابی قرار گرفته بود اما، نیاز است تا روزانه و قبل از شروع هر عملیاتی، معادن مورد ارزیابی قرار گیرند. مسئولان امر، از حادثه معذن شازند، درس نگرفتند و این غفلت موجب شد تا در معدن طبس هم شاهد اتفاقی جانسوز باشیم. غفلت پیمانکاران سبب شد تا جان ۴۹ نفر از هموطن‌های عزیز کشورمان گرفته شود و گویا در موضوع معادن، چیزی که ارزش ندارد، جان آدمی است.
حادثه دردناک طبس
حادثه دردناک تصاعد آنی گاز متان در ۲ معدن شرکت معدنجو طبس در شامگاه شنبه (۳۱ شهریور) منجر به محبوس شدن کارگرانی شد که در شیفت شب مشغول به کار بودند. حادثه تلخ نشست گاز در بلوک B و C باعث شد تا ۶۹ کارگر دچار حادثه شوند. تعدادی از این کارگران مصدوم، تعدادی محبوس و تعدادی دیگر دچار خفگی شدند و ۴۹ نفر از آنان جان خود را از دست دادند.
این حادثه به قدری جانسوز بود که ۳ روز عزای عمومی اعلام شد و رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی ضمن تسلیت به خانواده‌های داغدار، بر لزوم بیشترین تلاش برای امدادرسانی به کارگران تاکید کردند. در همین راستا وزرای صنعت، معدن و تجارت و تعاون، کار و رفاه اجتماعی در محل حادثه طبس حضور پیدا کردند و در جلسه‌ای مشترک، تصمیماتی به منظور پرداخت حقوق و دستمزد جانباختگان حادثه معدن طبس و نحوه حمایت‌های بیمه‌ای از خانواده‌های ایشان اتخاذ کردند. همچنین سخنگوی قوه قضائیه درباره حادثه دردناک طبس اعلام کرد که بلافاصله دستگاه قضایی پس از وقوع حادثه با دستور ریاست قوه قضائیه برای بررسی وضعیت و برخورد با قصور احتمالی ورود کرد. همچنین به دادستانی کل کشور و سازمان بازرسی کل کشور نیز دستور داده شد تا اقدامات قانونی لازم را انجام دهند تا از تکرار این حوادث جلوگیری شود. هرچند حضور مسئولان و ارائه حمایت های مادی و معنوی مرهمی بر زخم بازماندگان حادثه معدن است، اما نیاز است تا با سیاست‌گذاری‌های درست جلوی اینگونه حوادث گرفته شود تا با وقوع حادثه‌ای در معدنی دیگر، داغ خانواده‌ها تازه نشود.
آمار ۱۵ سال گذشته حوادث معادن
این نخستین باری نیست که کارگران در معادن محبوس می‌شوند یا جان می‌دهند، بلکه بررسی آمارها در ۱۵ سال گذشته نشان می‌دهد که داستان تلخ جان باختن ۴۳ نفر از معدنچی‌ها در معدن «یورت» استان گلستان در سال ۱۳۹۶، در معدن طبس تکرار شده است.
پیش از این نیز از سال‌های ۱۳۸۸ تا سال گذشته ۶۵ نفر در معادن محبوس شدند و جان باختند که بیشترین این حوادث برای معدن یورت استان گلستان با ۴۳ کارگر و کمترین حادثه برای معدن «ونارچ» استان قم با یک کارگر گزارش شده است. البته معادن «باب نیروز» شهرستان زرند با ۱۲ جانباخته، معدن «اشکلی» هجدک استان کرمان با 5 جانباخته و معدن «یال» طبس با 4 جانباخته نیز یادگار حوادث دردناک جان باختن کارگرانی هستند که در عمق زمین برای امرار معاش با انواع خطرات دست و پنجه نرم می‌کنند.
بررسی حادثه معدن یورت استان گلستان نشان می‌دهد که مسائلی همچون کافی نبودن سیستم تهویه مناسب، نبود مسیرهای کمکی برای کمک به تهویه تونل، ارائه ندادن آموزش‌های لازم به کارگران، مجهز نبودن لکوموتیوها به تجهیزات رادیاتور اگزوز و نبود تشکیلات امداد و نجات و مدیریت بحران، منجر به حادثه شده و جان کارگران را گرفته است.
هر چند هنوز دلیل حادثه معدن طبس به صورت دقیق مشخص نشده است، اما کارشناسان حوزه معدن معتقد هستند که نبودایمنی و عدم سرمایه‌گذاری در بخش معدن باعث بروز چنین حوادثی می شود. این در حالی است که با توسعه مکانیزاسیون و استفاده از تجهیزات مدرن، به طور قطع به سمت صنعتی‌سازی در معادن رفته و از این گونه حوادث کاسته می‌شود.
مکانیزاسیون و استفاده از تجهیزات مدرن
سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور درخصوص نوسازی تجهیزات و سرمایه گذاری در معادن برای کاهش حوادث می‌گوید: معادن زغال در چند سال اخیر مغفول مانده و به جای سرمایه‌گذاری در معادن و خرید از معدنکاران داخلی، بیشتر بر واردات تاکید شده است.
به گفته وی، بر اساس آخرین آمارها ۸۰۰ میلیون دلار زغال‌سنگ در سال ۱۴۰۱ وارد کشور شده است که اگر ۸۰ میلیون دلار به بخش معادن اختصاص پیدا می‌کرد امروز شاهد چنین حوادثی نبودیم، ضمن اینکه برای تجهیز ایمنی معادن ۳۰ میلیون دلار نیاز داریم.
وی تاکید کرد: ما نگران وضعیت سایر معادن و معدنکاران هستیم، معادن زغال‌سنگ کشور نیازمند رسیدگی و اختصاص تسهیلات است تا ضمن جلوگیری از خروج ارز بتوانیم ایمنی معادن را حفظ کنیم و شاهد چنین حوادث دردناکی نباشیم.
همچنین، حرکت به سمت مکانیزاسیون معادن در راستای افزایش سطح فناوری و استفاده از تجهیزات مدرن و فناورانه در معادن با هدف جلوگیری از ارزبری، کاهش نیروی کار در معادن و افزایش تولید از دیگر مباحث مورد تاکید دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور بود.
ارتقای امنیت و سلامت کارگران
محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران نیز در باره حوادث معادن به خاطر نبود استانداردهای لازم ایمنی و سرمایه‌گذاری در این عرصه، پیش از این هشدار داده و گفته بود که وضعیت ایمنی و سلامت کارگران در معدن زغال‌سنگ کشور در بدترین حالت خود قرار دارد.
وی با تاکید بر نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات معادن زغال‌سنگ گفت: قدیمی بودن تجهیزات و ماشین‌آلات معادن زغال‌سنگ از یک سو مشکلاتی را ایجاد کرده است و از طرف دیگر، تجهیزات ایمنی معادن زغال نظیر دستگاه‌های هشداردهنده گازهای خطرناک، سیستم‌های ضدجرقه، تهویه مطلوب و امکانات مربوط به نگهداری از سقف و دیواره های معادن به شدت ناکارآ هستند و هر لحظه این خطر وجود دارد که با انفجاری مهیب یا ریزش سقف و دیواره‌ها، معدنکاران را از دست بدهیم.
رئیس خانه معدن ایران، توجه به سرمایه‌گذاری در حوزه تجهیزات و آموزش و استفاده از تجهیزات به‌روز، نبود سرمایه‌گذاری کافی در معادن زیرزمینی به‌ویژه معادن زغال‌سنگ، را مورد انتقاد قرار داده و گفته است که اصرار ما بر برخورداری از حمایت‌های تمام‌قد حکمرانی بخش معدن از این صنعت به این دلایل بود که وضعیت زغال‌سنگ در مقایسه با دیگر فعالیت‌های معدنی بسیار آسیب‌پذیرتر است و در نتیجه نیاز به حمایت کلان حاکمیتی دارد که باوجود اصرارها، این بخش از هیچ تسهیلاتی که نتیجه مطلوب دهد، برخوردار نشده است.
سخن پایانی
طبق گفته کارشناسان، رسیدگی به وضعیت معادن هرچند متولی آن بخش خصوصی باشد، نیازمند حمایت‌های دولتی در تخصیص ارز و تسهیل در واردات تجهیزات است. ضمن اینکه باید بحث ایمنی معادن و بازرسی از آن زیرنظر وزارت صنعت، معدن و تجارت شدت بگیرد.
